Тема урока: Сөйлемнің бірыңғай мүшелері (8 сынып қазақ тілі)

8-сынып қазақ тілі

Cабақтың тақырыбы: Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

Сабақтың мақсаты: Сөйлемнің бірыңғай мүшелері жайында жан-жақты толық мағлұмат беру;

Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,эстетикалық тәрбие беру;

Өз пікірін айтуға төселдіру,танымын кеңейту,ойлау қабілетін арттыру.

Сабақ әдісі: түсіндірмелі-мысалды әдіс.

Сабақтың түрі: жаңа білімді хабарлау сабағы

Көрнекілік: таблица,перфокарта,кеспе қағаздар,сурет.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

Сынып оқушыларын түгендеу,сабаққа келмеген оқушылардың себебін білу, дайындықтарын тексеру.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Ұлжан үйінің түстігіне Күңке,Құдайберді,Айғыздар да жиылып отыр еді. (М.Әуезов.Абай жолы).

Бірыңғай бастауыштар жалқы есімдерден (кісі аттары) болғанда,көптік жалғауы олардың ең соңғысына ғана жалғанады да,сол көптік жалғаулы сөз жинақтаушы қызмет атқарады.

Олар Абаймен біресе жарысады,біресе қалжыңдайды,ойнайды. (М.Әуезов.Абай жолы).

1. Етістікті бірыңғай бастауыштар.

2. Есімді бірыңғай бастауыштар.

Өлең - сөздің патшасы,сөз сарасы.(Абай).

Қазақ әндерінде сол дала тауларының,өзендерінің,кең алқаптарының өрнектері бар. (С.Мұқанов).

Ащы мен тұщыны татқан білер,алыс пен жақынды жортқан білер (мақал).

-мен,-бен,-пен жалғаулығы арқылы байланысқан бірыңғай толықтауыштарда септік жалғауы үнемі олардың соңғысына ғана жалғанады.

1. Бірыңғай тура толықтауыш.

2. Бірыңғай жанама толықтауыш.

Өнерге салды бұлбұл аңыратып,

Шыңғыртып,шымырлатып,сорғалатып.

(Абайдың Крыловтан аудармасы: «Есек пен бұлбұл»).

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат,нұрлы ақыл,жылы жүрек.

Адамның қасиеті үш-ақ нәрсе: ыстық қайрат,нұрлы ақыл,жылы жүрек.

Сызбасы

Несі?

Қасиеті

Кімнің?

Адамның

Не? үш-ақ нәрсе:

ыстық қайрат, нұрлы жол, жылы жүрек

Жалпылауыш сөз сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің алдында келгендіктен одан кейін қос нүкте қойылып тұр.

Өнеркәсіпке керекті таскөмір,мұнай,мыс,жез,қорғасын - барлығы Қазақстан жерінен табылады.

Сызбасы

таскөмір,

Қандай? мұнай Не? Қайтеді?

өнеркәсіпке керекті мыс барлығы табылады

жез

қорғасын

Қайдан?

Қазақстан жерінен

Бірыңғай бастауыштар жалпылауыш сөздің (барлығы) алдында келгендіктен жалпылауыш сөздің алдынан сызықша қойылады да,бірыңғай мүшелер өзара үтір арқылы бөлінеді.

Оқулықпен жұмыс.

62-жаттығу, 63-жаттығу.

ІІІ.Жаңа материалды меңгергенін анықтау мақсатында деңгейлік тапсырмалар беремін.

1-деңгейлік тапсырма:

Берілген сөйлемнен бірыңғай мүшелерді тауып,тыныс белгісін қой.

1. Туған жеріңді еліңді мектебіңді сүй.

2. Мынау тастар Жезқазған Алтай,Алатау қаратау кендерінен табылған.

3. Бұғыбай - көрікті ашық-жарқын ақ көңіл жігіт.

4. Көл бетінде су құстары үйрек қаз аққу бірқазандар жүр.

5. Халық болған соң өзіндік тарихы тілі мәдениеті дәтүрі болуы шарт.

6. Абай қажымай жалықпай ылғи ғана ынтыға тыңдайтын.

2-деңгейлік тапсырма:

1) Сөйлемнің бірыңғай мүшелері бастауыш болып келген бірнеше сөйлем жазып,олардың қай сөзбен байланысқанын,қай сөз табынан екенін айт.

2) Сөйлемнің бірыңғай мүшелері пысықтауыш болып келген бірнеше сөйлем тауып жаз.

3-деңгейлік тапсырма:

1) Абайдың «Қыс» өлеңін жатқа айтып,бірыңғай мүшелерді табыңдар,қай сөйлем мүшесі екенін анықтаңдар.

2) Қырдағы ел ойдағы елмен араласып,

Күлімдесіп,көрісіп құшақтасып.

Өлеңнің аты қалай аталады?

Кімнің өлеңі?

Бірыңғай мүшелері қандай қызмет атқарып тұр?

Қалай байланысқан?

4-деңгейлік тапсырма:

1) Сурет бойынша әңгіме құрау.Ішінде бірыңғай мүшелері болуы шарт.

2) «Сабақ үстінде» деген тақырыпқа шығарма жазу.Бірыңғай мүшелері болуы керек.

IV.Бекіту кезеңі. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері мен сөйлем.

Ойды жинақтау мақсатында оқушыларға сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің негізгі белгілерін анықтау тапсырылады.

«Топтастыру әдісі» бойынша жаңа сабақты бекітеміз.

Өзара салаласа,басқа Әрқайсысы синтаксистік

мүшелерімен сабақтаса қызмет атқарады.

байланысады.

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

Бір сөзге қатысты болады. Бір сөз табынан жасалады,

тұлғалас болып келеді.

V. Үйге тапсырма беру: 65-жаттығу.

«16-шы желтоқсан - Тәуелсіздік күні» (ойтолғау жазып келу).

VI.бағалау.