Скругленный прямоугольник: Процессор
Скругленный прямоугольник: Жакупов Зинур

Процессор – вентилятормен (желдеткіш) жабдықталған шаршы  немесе төртбұрыш формалы үлкен микросхема, ол аналық тақшаның ортасында орналасады.

Процессор жүйенің жұмысын басқару қызметін (интерпретация, командаларды құру, мәліметтерді форматтау, машина жады мен шиналар арасында деректер алмасуды басқару) және әр түрлі есептеу жұмыстарын жүргізеді. 486 – процессорына дейінгі шығарылған (286, 386) процессорларда олармен қатар жұмыс істейтін сопроцессорлар қолданылған, ол математикалық есептеулер үшін пайдаланылған. Қазіргі кезде ол процессор микросхемасы құрамына енгізілген.

     Процессорды суытқыш радиаторлардың түрлері және оны бекіту тәсілдері

   Процессор жадта сақталған бағдарламаларды орындайды. Компьютерде негізгі бағдарламаны орындайтын орталық процессор (CPU-central processingunit) болады. Дербес компьютерлерде Intel фирмасының немесе оған сәйкес келетін басқа фирмалардың микропроцессорлары қолданылады.

   Орталық  процессорға кейбір қиын функцияларды орындауға көмектесу үшін бірлеспроцессор(сопроцессор) қосылады. Жылжымалы нүкте форматындағы сандық деректі есептеу үшін математикалық бірлеспроцессорлар, графикалық бейнелерді өңдеу үшін графикалық бірлеспроцессорлар, орталық процессордың жұмысын азайту үшін көп қайталанатын шеткері(сыртқы) құрылғыларды  басқару операцияларын енгізу-шығаруды бірлеспроцессорлардың орындауына  береді. Басқа да түрлі бірлеспроцессорлар болады, бірақ оның барлығы орталық процессор  бөліп берген жұмысты ғана істейді. Процессор типін көрсету үшін 80 цифры, онан соң әріптермен немесе цифрлармен толықтырылған  2 немесе 3 цифр процессордың тактілік жиілігін көрсетеді де оның алдына өндірушінің идентификаторы қойылады.

  Микропроцессордың жұмыс істеуі  бір-бірінен тактілік жиілік  түрімен (модельмен) өзгешеленеді. Ең кең тараған түрлері Intel –8088, 80286, 80386SX, 80386, 80486 және Pentium. Кестеде    процессорлардың түрлері және оның ішіндегі транзисторлардың саны көрсетіледі. Компьютерді іске қосқанда экран мониторында процессор маркасы көрінеді.

Кейде конструкциялық ерекшеліктеріне қарай  бір модельге кіретін процессорлардың жиіліктері әртүрлі бола береді. Жиілігі артқан сайын оның жұмыс жылдамдығы да өсе түседі. Компьютердің IBM PC түрінде Intel фирмасының микропроцессоры және сондай-ақ басқа фирма микропроцессорлары орнатылады.                                                

Процессордың негізгі сипаттамалары. Тактілік жиілігі – деп бір секундта процессордың орындайтын операциясының мөлшерін айтады, ол сан үлкен болса компьютер жылдам жұмыс істейді. Тактілік жиілік мегагерц (МГц) пен өлшенеді де компьютер қорабының алдыңғы панелінде көрініп тұрады.