Конспект биология сабақ Мезозой заманы

Раздел Биология
Класс 11 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

«Бекітемін»

-сабақ Тақырыбы:Мезозой заманы

Мұғалімнің аты жөні

Смет Гүлжамал

№190 орта мектеп

Қазалы ауданы ,Ақтан батыр ауылы

апта

-күн

Сабақ-

Уақыты

Сабақ атауы

Мезозой заманы

Сілтеме атауы

Биология анықтамалығы

11-сынып авторы Р.Сәтімбеков Р.Әлімқұлова ,Ж.Шілдебаев

Биология әдістемелік нұсқаулық

Жалпы мақсат

Оқушыларға мезозой заманында тіршіліктің дамуы туралы түсінік беру, олардың маңызына қызметіне тоқталып өту.

Міндеттері

Оқушыларға мезозой заманында тіршіліктің дамуы туралы білімдерін жетілдіру, шығармашылық қабілеттерін дамыту, білімдерін шыңдау.

Күтілетін нәтиже

Оқушылар сабаққа белсене қатысу арқылы сындарлы ойлауға ,пікірлерін еркін айтуға ,өз ойларын жеткізіп талдауға машықтанады.

Негізгі идеялар

Жазбаша,ауызша тапсырмалар арқылы шығармашылықты қалыптастыруға ықпал жасау.

Тапсырмалар Wiki

материалдары

Power Point «білім беру платформасы»

Сабақ бойынша мұғалім жазбалары

Уақыты

Мұғалім -іс әрекеті

Оқу іс -әрекеті

5-минут

І.Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен амандасу,түгелдеу, сәттілік тілеу

25-минут

ІІ.Маңызын арттыру

«Алтын қақпа» ойыны

  1. «Тас қақпа» ойын

1. Тест жұмыс

1. Тіршілік өздігінен пайда болды"деген теорияға қарсы шыққан ғалым:

А)Луи Пастер; Б)Франческо Реди; В)А.Левенгук; Г)Аристотель.

2.1651жылы "жұмыртқа жұмыртқадан шығады" деп жариялаған ғалым :

А)Ф.Бэкон; Б)Аристотель; В)Уильям Гарвей; Г)Луи Пастер.

3.Жердегі тіршіліктің пайда болуы туралы дұрыс болжамды кім 1922-24жылдары ұсынды?

А)Джон Холдейн; Б)Стенли Миллер; В) Джон Тиндаль; Г)Александр Иванович Опарин.

4.Протобионттар немесе "тіршілік жолашары" :

А)Коацерваттар; Б)Бейорганикалық заттар; В)Газдар қоспасы; Г)Су буы.

5.1953-55жылдары қарапайым май қышқылын,несепнәр,сірке және құмырсқа қышқылдарын,бірнеше амин қышқыл алған американдық биохимик:

А)Луи Пастер; Б)Франческо Реди; В)Стенли Миллер; Г)Джон Холдейн.

6.1925-29жылдары Опариннің ойын әрі дамытқан ағылшын биологі :

А)Джон Холдейн; Б)Чарлз Дарвин; В)Джон Тиндаль; Г)Аристотель.

7 Американдық зерттеуші Сидней Фокс тәжірибе арқылы не алды?

А)Май; Б) Протеиноид; В)Несепнәр; Г)Сірке қышқылы.

8 Франция Ғылым академиясы 1859жылы тіршіліктің пайда болуы туралы дұрыс,дәлелді шешім ұсынғандарға арнайы сыйлық тағайындады,соған кім ие болды?

А)Луи Пастер; Б)Джон Холдейн; В)Аристотель; Г)А.И.Опарин.

9 Луи Пастердің тәжірибесіне ұқсас Англияда қандай ғалым тәжірибелер жасады?

А)Джон Холдейн; Б)Джон Тиндаль; В)Эрнст Геккель; Г)Чарлз Дарвин.

10 .Л.Спалланцани нені дәлелдеді?

А)Тіршіліктің өздігінен пайда болуын; Б)Споралар өнуін; В)Тіршіліктің өздігінен пайда болмайтынын; Г)А және Б

11.Протобионттар немесе "тіршілік жолашары" :

А)Коацерваттар; Б)Бейорганикалық заттар; В)Газдар қоспасы; Г)Су буы.

12.1953-55жылдары қарапайым май қышқылын,несепнәр,сірке және құмырсқа қышқылдарын,бірнеше амин қышқыл алған американдық биохимик:

А)Луи Пастер; Б)Франческо Реди; В)Стенли Миллер; Г)Джон Холдейн.

13.1925-29жылдары Опариннің ойын әрі дамытқан ағылшын биологі :

А)Джон Холдейн; Б)Чарлз Дарвин; В)Джон Тиндаль; Г)Аристотель.

14.Американдық зерттеуші Сидней Фокс тәжірибе арқылы не алды?

А)Май; Б) Протеиноид; В)Несепнәр; Г)Сірке қышқылы.

15.Франция Ғылым академиясы 1859жылы тіршіліктің пайда болуы туралы дұрыс,дәлелді шешім ұсынғандарға арнайы сыйлық тағайындады,соған кім ие болды?

А)Луи Пастер; Б)Джон Холдейн; В)Аристотель

Жауабы:

1.б 2.в 3.г 4.а 5.в 6. а 7. б 8. а 9. б 10. в 11. а 12. в13. а14 15. а

  1. «Күміс қақпа»тапсырмасы Тарихи қызық деректер: «Жердің геохронологиялық шежіресі»

  2. «Алтын» қақпа тапсырмасы Алтын қақпаны ашқан оқушы тақырыпқа сәйкес сурет беріледі сол суретті түсіндіреді



Конспект биология сабақ Мезозой заманы

ІІІЖаңа ұғымдар және әрекет әдіст ерін қалыптастыру (Ой қозғау)Конспект биология сабақ Мезозой заманы

Жаңа сабақты түсіндіремін

Алтын сандық тапсырмасы

ю

р

а

н

е

о

г

е

н

т

а

с

к

ө

м

і

р

б

о

р

П

а

л

е

о

г

е

н

п

е

р

м

ь

о

р

д

о

в

и

к

п

а

л

е

н

т

о

л

о

г

и

я

м

е

з

о

з

о

й

к

а

й

н

о

з

о

й

Сөз Жұмбақ

1




2



3

4























Сұрақтары:

Археоптерикс пайда болған кезең қалай аталады? (Юра)

Бунақденелілер мен құстардың және сүтқоректілердің үстемдігі жүрген кезең? (Неоген)

Стегоцефалдар кеңінен тарала бастаған кезең қалай аталады? (Таскөмір)

Осы кезең соңында алып кесірткелер мен алғашқы қарапайым сүтқоректілер жойылды? (Бор)

Ашықтұқымдылар азайған кезең қалай аталады? (Палеоген)

Палезой заманының соңғы кезеңі? (Пермь)

Құрлықтың көлемі ұлғайған палезой заманының кезеңі? (Ордовик)

Органикаклық дүниенің даму тарихын зерттейтін ғылым қалай аталады? (Палеонтология)

«Бауырымен жорғалаушылар ғасыры» деп аталған заман? (Мезозой)

Жаңа тірішілк заманы қалай аталады? (Кайнозой)

2) Замандар мен кезеңдер арасындағы сәйкестікті анықтаңдар:

Архей ------------------------------------------------------------------------------

Мезозой ---------------------------------------------------------------------------

Кайназой -------------------------------------------------------------------------

Протерозой ----------------------------------------------------------------------

1-кембрий 2-карбон 3-мел 4-ордовик 5-неоген 6-силур 7- пермь 8- девон 9- палегон 10- венд 11-триас

12-юра

1.Бүгінгі сабақта не білдік?

2.Жұппен жұмыс жасау тиімді орындалды ма?

3.Әсіресе, сабақтың қай кезеңдері ұнады?

4.Бүгінгі сабаққа беретін бағаң?

5-минут

ІV Білімді жинақтау және жүйелеу

Семантикалық карта

Жұппен жұмыс

Жеке жұмыс

5-минут

V.Оқушылар білімін бақылау және бағалау

5-минут

VІ.Сабақты қорыту ,бағалау хабарлау

Сабақтың жабдықтары

Мультимедиа,интерактивті тақта ,маркер,қарындаш

Келесі тапсырмалар

Келесі оқу

Тәжірибелік сабақты бағалау

Сабаққа өзгертулер енгізу

Топтық жұмыстар қорғау,жұптық жұмыстар










Бекітемін:

Cабақтың тақырыбы: Жынысты көбею.

Сабақтың мақсаты:1.Оқушыларды ағзалардың жынысты көбею түрлері туралы түсініктер беру

2.Оқу материалдарын меңгеріп жынысты көбею кезіндегі биологиялық процестерді талдай алу қабілетін дамыту

3. Ой еңбегіне ,адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба,

Сабақтың пәнаралық байланысы: Өсімдіктану,жануартану

Сабақтың әдісі: Баяндау, Сто элементтері. .

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексер

VІ.Бағалау.

ІІ.Жынысты көбею формалары және олардың сипаттамасы

1. Өсімдіктердің ұрықтанбай көбеюі (партеногенез). ұрық ұрыктанбаған жұмыртқажасушадан дамиды. Аталық дарақтар қатыспайтын-н аналық дарактың Бақбак, темекі мен қызылшаның көптеген іріктемелері, орхидеяның кейбір түрлері . Жануарларда бітелер мен дафниялардың жазғы ұрпақтары осылай көбейе алады. Паразит құрттар формасының көпшілігі осы жолмен кобейедІ. Ондай кезде иесінің ағзасындағы дернәсілдер ұрықтанбастан келесі ұрпақтарды береді.

2. барады да, жұмыртка клеткасына өтіп жинақталады. Сонымен бірге бұл клеткаларда түрлі нөруыздар жөне көп мөлшерде тасымалдаушы, рибосомалы, акпараттык РНҚ түзіледі. Сары уыздың күрамында үрыктын дамуына кажетті коректік заттар (майлар, нөруыздар, көмірсулар, витаминдер, т.б.) болады. РНК ұрыктың даму кезеншің басында түрлі нөруыздардын түзілуін камтамасыз етеді. Мейоздық бөлінудің негізгі мәні әрбір жыныс клеткасында саны екі есе азайған хром-ң жиынтығы (гаплоидті) болады. Сонымен бірге бүл кезеңде хромосомалардың гендері бірден гомологті бөлшектершің орындарьш ауыстырудың - кроссинговердің нәтижесінде олардьщ гендік кұрамы өзгереді.

Мейоз бір-біріне жалғасатын екі бөлінуден тұрады.

Мейоздын фазалары

Мейоздың бірінші бөлінуі. I профазада екі нашар байкалатын центромерасы арқылы байланыскан хроматидадан тұратын хром-р ширатыла бастайды. Содан соң конъюгация . Осы кезде гомологті хромосомалар хроматидаларының гомологті бірдей гендері бар бөлшектері орындарын ауыстырады. Кроесинговер жүреді. Профазаның соңында гомологті хромосомалар бір-бірінен ажырай бастайды. әрбір хромосома генетикалык күрамы өзгерген екі хроматидадан түрады.

I метафазада хромосомалардын ширатылуы шегіне жетеді. Коньюгацияланып, арасы ажырай бастаған хромосомалар экваторда орналасады. Гомологті хромосомалардын центромералары әр түрлі полюстерге бағытталган болады. ұршықтын жібіне центромералары бекиді.

I анафазада гомологті хромосомалардын арасы ашылып, сыңарлары полюстерге тарайды. Сөйтіп, жаңадаң түзілетін клеткаға бір жұп гомологті хромосоманын біреуі ғана өтеді. Хромосомалардын саны екі есе азайып, гаплоидті болады. Бұл кезде өрбір хромосома екі хроматидадан, яғни еселенген ДНҚ-дан тұрады.

I телофазада аз уакытқа ядро қабықшасы пайда болады. Мейоздын бірінші және екінші бөлінуінің арасындағы интерфазада ДНҚ еселенуі жүрмейді, Мейоздың бірінші бөлінуінде түзілген клеткалардағы аталық, аналық хромосомалар күрамы, яғни гендерінің жиынтыгы әр түрлі болады.

Мейоздың ІІ. митозға ұқсас. - тек бөлінетін клетка гаплоидті.

ІІ профазада ядро қабыкшасы еріп кетеді, екі хроматидадан туратын хромосомалар цитоплазмада ретсіз б\ы

II метафазада хромосомалар клетка экваторына жылжиды да, біртіндеп центромералары бір жазыктықта ор-ды. Центромералы байланыскан хроматидалардың иықтары клетканын полюстеріне бағытталады. Мейозды ұршық жіптері толық қалыптасып, екі хроматидадан түратын хромосомалардың центромераларын клетка полюстерімен байланыстырады. II анафазада әрбір хромосоманьщ екі хроматидасын бай-п тұрған центромерасы бөлінеді. Ажыраған хроматидалар хромосомаларға айналады да, ұршық жіптерінің тартылуы арқылы сыңарлары клетканың полюстеріне тартылады. Клетка екіге бөлінеді.

II телофазада әрбір клетка екі клеткаға бөлшеді. Әрбір клеткаға бірдей болып бөлінген хр-ң сыртын ядро қабықшасы қоршайды. Ядрошық түзіледі. Ширатылғаны жазы-лып, ұзарып, хромосомалар нашар көрінеді.

жыныс клеткаларының түзілуі. Жыныс клеткалары мейоздык бөліну нөтижесінде түзіледі. Мейоздық бөлінудің соңында түзілген хромосомалар жиынтығы гаплоидті төрт клетканың аталықта төртеуінен де гаметалар - сперматозоидтер пайда болады. Клетка-ң ядросы кішірейеді. Цитоплазмадан сперматозоидтің мойын бөлігі мен құйрықша бөлігі түзіледі. Артық цитоплазма сыртқа шығарылады.

Аналықтарда түзілген төрт кл-ң біреуі ірі, қалганы майда болады. Себебі клеткаларға цитоплазма бірдей болып бөлінбейді. Ж.кл-сы түзілетініне цитоплазма көп больш өтіп, болашақ ұрықтың дамуына жұмсалатын қоректік заттар - сары уыз, майлар, нәруыздар, витаминдер жинакталады. Қалған үш клетка бағыттаушы немесе редукциялық денешіктер деп аталады да, біртіндеп олардың тіршілігі тоқтайды. Генетикалыкқ ақпараты жаксы сакталған үш клетканың еріп кетуі ұрықтың дамуын қосымша қоректік заттармен қамтамасыз етеді.

Мейоздың соңында аналық жыныс клеткасының сырты қабықшалармен қоршалып, ұрықтануға дай-н. Көп жағдай-ларда бауырымен жорғалаушыларда, құстарда, сүткоректілерде ұрықты сырты қабықшалар қоршайды.

Ұртану. Жетілген сперматозоидтер сұйықтықта қарқынды қозғалып, жұмыртка клеткасын қоршайды. Сперматозоидтегі Гольджи аппаратынан бөлінген ферменттер ж. кл-ң кабықшасын ерітіп жібереді. Сперматозоидтің қүйрықшасы бөлініп қалады. Басы мен мойын бөлігі ж.\к. ядросына қарай жылжиды. Сперматозоидтің ядросы мен жұмыртқа клеткасынын ядросы қосылады. ұрыктанған аналық клетка - зиготада диплоидті хромосомалар жиынтығы түзіледі.

Өсімдіктердщ жыныстьщ көбеюі. Өсімдіктерде де жыныс кл-ң түзілуі, ұрықтануы жануарларға ұқсас. Төменгі сатыдағы өсімдіктерде - балдырлар мен саңыраукұлактарда жыныс клеткалары (гаметалар) түзілетін жыныс мүшесі бір клеткалы болады. Ж.сат-ы өсімдіктерде көп клеткалы болады. Тек гүлді өсімдіктерде жыныс мүшесі түзілмейді.

Т. Сат-ғы өсім. аталык, аналық жыныс клеткалары қосылып, зигота түзіледі.Зигота дамып, олардын ұрпағын жалғастырады.

Ж. сат.Ұрық алғашқы тамырдан ж\е бүршіктен тұрады. ұрық ашық тұқымды өсімдіктерде ашық тұқымды, жабық тұкымды (гүлді) тұқымда дамып жетіледі.

Гүлді өсімдіктердің қосарланып ұрықтануы.

Аналық клеткадан мейоздық бөлінудің соңында хромосома жиынтығы саны гаплоидті болатын 4 клетка түзіледі. Оның үшеуі еріп кетеді де, қалған клеткаға қосымша қоректік затқа айналады. Тірі қалган клетка 7 клеткалы ұрык қапшығына айналады. Осы клеткалардың бірі - жүмыртқа клеткасы. Үрьщ қапшығының ортасьшдағы екі гаплоидті ядроныц қосылуынан диплоидті клетка түзіледі. Қалған бесеуі еріп, кейін үрьщтьщ дамуы кезінде қорегіне жүмсалады. Тозаңдану кезінде тозаң дөні аналықтың аузына (рыльце) түседі. Ол енді өсе бастайды. Түзілген тозаң түтігінің ішіндегі ядролардың екеуі -спермийлердщ ядросы. Біртіндеп спермийлер түзіледі. Тозаң түтігі үрык калтасына келіп жанасады да, түйіскен жері еріп, спермийлер ішке өтеді(14-сурет).

Гүлді өсімдіктердің қосар-п ұрықтануы:

1 -- тозаң; 2 - тозаң түтігі; 3 - спермийлер; 4 - ұрык калтасы; 5 - тұкым бүршігі; 6 - аналык; 7 - жүмыртқа клеткасы; 8 - орталык клетка

ІV. Үйге

Биосинтез дегеніміз не? 2. Ассимиляция, диссимиляция дегешміз не?

3. Генетикалык кодтың кұрылысын, қасиеттері мен маңылып сипаттандар.

4. аРНҚ кайда синтезделеді? 5. Нәруыз синтез! калай жүреді? 6. Нәруыз синтезінде тРНҚ мен ферменттердін рөлі кандай? 7. Нөруыздың синтезіне энергия қажет пе?



© 2010-2022