Разработка урока в 8 классе по теме Лимфа. Лимфа айналымы

Сабақ № 33

Сынып - 8 «Б» -12.01.2016ж

Тақырыбы: §31. Енжар және белсенді,табиғи және жасанды иммунитет.Лимфа.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларда организмнің иммундық реакциясы,иммунология ғылым саласы ,

иммунитет түрлері,лимфа,оның құрамы және қызметі туралы түсінік қалыптастыру.

Дамытушылық: Жаңа материалды қабылдай отырып,ойлау,еске сақтау,қайта жаңғырту қабілеттерін дамыта отырып, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Тәрбиелік: Өздігінен ізденімпаздық ,білімділік,еңбексүйгіштік,адамгершілік дағдыларын тәрбиеле отырып,өзгені де тындай білуге,алған білімін өмірде қолдана білуге тәрбиелеу

Сабақ түрі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдері: жаңа сабақты түсіндіру,тест,топпен жұмыс,топтастыру,сұрақ-жауап,

Көрнекілігі: «Қанайналым жүйесі» кестесі және ғалымдар портреттері

Ұғымдар: (терминдер): иммунитет, лимфоциттер, лимфа, лимфа түйіндері.

Сабақ барысы

І.Ұйымдастыру моменті (амандасу,түгендеу,психологиялық даярлық)

Оқушыларды топқа бөлу (стикерлар арқылы)

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау

§33,терминдерді жаттап келу;

Терминологиялық диктант (Сәйкестендіру кестесі)

1) Туа пайда болған иммунитет. 1) Организмге емдік сарысуды енгізгеннен кейін п.б

2) Жүре пайда болған иммунитет 2) Организмде антидене жұқпалы аурумен ауырғ.кейін п.б.

3) Белсенді жасанды иммунитет З) Организмге вакцина енгізгеннен кейін п.б.

4) Енжар жасанды иммунитет 4) Организмге ата-анадан тұқым қуалап беріледі

5) Иммунитет 5) Организмнің қорғаныш қасиеті

«Ыстық орындық»

(әр топ бір біріне сұрақ қою арқылы үй тапсырмасын сұрайды,сұрақтары алдарында берілген)

«Құпия сандар» тапсырмасы

4-8 мың

4,5-5л.

1883

120

2-4

ІІІ.Жаңа тақырыпты өту

Жаңа сабақтың тақырыбын сөзжұмбақ шешу арқылы табу

Л

е

й

к

о

ц

и

т

т

е

р

И

м

м

у

н

и

т

е

т

г

е

М

о

ф

и

л

и

я

Ф

а

г

о

ц

и

т

о

з

О

р

г

а

н

и

з

м

р

е

Ц

е

п

т

о

р

И

м

м

у

н

и

т

е

т

Т

р

о

м

б

о

ц

и

т

т

е

р

э

р

и

Т

р

о

ц

и

т

т

е

р

Е

в

с

т

а

х

и

й

Р

у

д

и

м

е

н

т

1.Ақ қан жасушалары?

2.Организмнің қорғаныш қызметі?

3.Қан ұйымыйтын ауру қалай аталады?

4.И.И.Мечниковтың ашқан процесі?

5.Ағза басқаша қалай аталады?

6.Жүйке ұштары басқаша қалай аталады?

7.Жасанды және табиғи түрлері бар?

8.Қанның ұюын қамтамасыз ететін қан пластинкаларын ата?

9.Диск пішінді қызыл түсті қан жасушалары

10.Есту түтігі басқаша қалай аталады?

11.Қазіргі кезде маңызын жойған қалдық мүшелер қалай аталады.. Мысалы:соқырішек,құйымшақ,үшінші қабақ?

Лимфоциттер дегеніміз не? Сабақтың тақырыбын және мақсатын оқушыларға айтқызу

Кесте толтыру

«Лимфа» құрылысы мен қызметі

Құрылысы

Мөлшері

Түрлері

Түзілетін жері

Қызметі

«Сең білесің бе?»

Бұл бөлімде ғалымдар,қанды және иммунитетті зерттеуде қандай үлес қосқанын айту керек

1.И.И.Мечников (1845-1916жж) -орыс биолог,эмбриолог және иммунолог.1883 ж иммунитеттің жасушалық теориясын жасады және фагоцитоздың қорғанынтық рөлін ашты.

2.Луи Пастер-(1822-1895жж)-иммунология мен микробиологияның негізін қалаушысы.Адам мен жануарлардың жұқпалы ауруларын ерекше микроорганизмдер қоздыратынын дәлелдеді және аурудың алдын алу үшін вакцина жасауды ұсынған француз микробиологы және химигі.

3.Карл Ландштейнер (1868-1943жж) - австриялық иммунолог,дәрігер,химик.Соның ішінде әсіресе иммунитет және бактериология жайындағы еңбектері өте бағалы.Физиология мен медицина саласында қан топтарының ашқан еңбектері үшін Нобель сыйлығының лауреаты.Иммунохимия мен иммуногематология саласындағы алғашқы зерттеуші.

4.Николай Федоровия Гамалея (1859-1949жж)-микробиолог,эпидемиолог .Ол микробиология және бактериология саласында көпеңбектер жасады.Мечниковпен бірге жұмыс жасады.Елімізде вирусология ғылымының негізін қалаушылардың бірі.Оба туберкулез ауруларының кейбір мәселелерін зерттей отырып,оларды емдейтін отандық препараттар жасады.

Тест тапсырмалары.

«Тапқыр болсаң,тауып көр» -2 минут

1).Лимфа неден түзіледі?

а) ұлпа сұйықтығынан

ә) судан

б) қаннан

2)Лимфада болатын лейкоциттер қалай аталады?

а) эритроциттер

ә) тромбоциттер

б) лимфоциттер

3)Адамда орташа есеппен қанша лимфа түйіндері болады

а) 360

ә) 460

б) 500

4) Т-лимфоцитер қандай безде түзіледі

а) тимус безі

ә) бүйрек үсті безі

б) ұйқы безі

5) Лимфа айналымы ........... аяқталады?

а) оң жақ құлақшада (жүрекшеде)

ә) сол жақ құлақшада (жүрекшеде)

б) оң жақ қарыншада

Тест кілті (Тақтаға іліп қою)

1 -А

2 - Б

3 - Ә

4 - А

5 -А

Бағалау парағы

Оқушының аты-жөні

Үй тапсырмасын тексеру

1.Сәйкестендіру кестесі

2.Құпия сандар

Сөзжұмбақ шешу

1)Кесте

2) «Сең білесінбе?» тапсырмасы

(Ғалымдар еңбектері

Постер немесе кластер қорғау

Тест

Қорытынды

1.

2.

3.

4.

5.

6.

ІV. Қорытындылау ( кластер немесе постер жасату)

V Бекіту кезеңі

Тест (әр оқушыға жеке парақ қағазға)

VІ. Бағалау. (Бағалау парақтары беріледі, топ басшылары оқушыларды бағалайды)

VІІ.Үй тапсырмасын беру

А) §31

терминдерді жаттау

Ә) 5 тест құрастыру

Б) Л.Пастер және И.И.Мечников туралы презентация дайындау

Үй тапсырмасы.

А) §31

Терминдерді жаттау

Ә) 5 тест құрастыру

Б) Л.Пастер және И.И.Мечников туралы презентация дайындау

«Сең білесің бе?»

1.И.И.Мечников (1845-1916жж) -орыс биолог,эмбриолог және иммунолог.1883 ж иммунитеттің жасушалық теориясын жасады және фагоцитоздың қорғанынтық рөлін ашты.

2.Луи Пастер-(1822-1895жж)-иммунология мен микробиологияның негізін қалаушысы.Адам мен жануарлардың жұқпалы ауруларын ерекше микроорганизмдер қоздыратынын дәлелдеді және аурудың алдын алу үшін вакцина жасауды ұсынған француз микробиологы және химигі.

3.Карл Ландштейнер (1868-1943жж) - австриялық иммунолог,дәрігер,химик.Соның ішінде әсіресе иммунитет және бактериология жайындағы еңбектері өте бағалы.Физиология мен медицина саласында қан топтарының ашқан еңбектері үшін Нобель сыйлығының лауреаты.Иммунохимия мен иммуногематология саласындағы алғашқы зерттеуші.

4.Николай Федоровия Гамалея (1859-1949жж)-микробиолог,эпидемиолог .Ол микробиология және бактериология саласында көпеңбектер жасады.Мечниковпен бірге жұмыс жасады.Елімізде вирусология ғылымының негізін қалаушылардың бірі.Оба туберкулез ауруларының кейбір мәселелерін зерттей отырып,оларды емдейтін отандық препараттар жасады.

«Сең білесің бе?»

1.И.И.Мечников (1845-1916жж) -орыс биолог,эмбриолог және иммунолог.1883 ж иммунитеттің жасушалық теориясын жасады және фагоцитоздың қорғанынтық рөлін ашты.

2.Луи Пастер-(1822-1895жж)-иммунология мен микробиологияның негізін қалаушысы.Адам мен жануарлардың жұқпалы ауруларын ерекше микроорганизмдер қоздыратынын дәлелдеді және аурудың алдын алу үшін вакцина жасауды ұсынған француз микробиологы және химигі.

3.Карл Ландштейнер (1868-1943жж) - австриялық иммунолог,дәрігер,химик.Соның ішінде әсіресе иммунитет және бактериология жайындағы еңбектері өте бағалы.Физиология мен медицина саласында қан топтарының ашқан еңбектері үшін Нобель сыйлығының лауреаты.Иммунохимия мен иммуногематология саласындағы алғашқы зерттеуші.

4.Николай Федоровия Гамалея (1859-1949жж)-микробиолог,эпидемиолог .Ол микробиология және бактериология саласында көпеңбектер жасады.Мечниковпен бірге жұмыс жасады.Елімізде вирусология ғылымының негізін қалаушылардың бірі.Оба туберкулез ауруларының кейбір мәселелерін зерттей отырып,оларды емдейтін отандық препараттар жасады.

«Сең білесің бе?»

1.И.И.Мечников (1845-1916жж) -орыс биолог,эмбриолог және иммунолог.1883 ж иммунитеттің жасушалық теориясын жасады және фагоцитоздың қорғанынтық рөлін ашты.

2.Луи Пастер-(1822-1895жж)-иммунология мен микробиологияның негізін қалаушысы.Адам мен жануарлардың жұқпалы ауруларын ерекше микроорганизмдер қоздыратынын дәлелдеді және аурудың алдын алу үшін вакцина жасауды ұсынған француз микробиологы және химигі.

3.Карл Ландштейнер (1868-1943жж) - австриялық иммунолог,дәрігер,химик.Соның ішінде әсіресе иммунитет және бактериология жайындағы еңбектері өте бағалы.Физиология мен медицина саласында қан топтарының ашқан еңбектері үшін Нобель сыйлығының лауреаты.Иммунохимия мен иммуногематология саласындағы алғашқы зерттеуші.

4.Николай Федоровия Гамалея (1859-1949жж)-микробиолог,эпидемиолог .Ол микробиология және бактериология саласында көпеңбектер жасады.Мечниковпен бірге жұмыс жасады.Елімізде вирусология ғылымының негізін қалаушылардың бірі.Оба туберкулез ауруларының кейбір мәселелерін зерттей отырып,оларды емдейтін отандық препараттар жасады

Қосымша мәлімет

Лимфа -ақшыл сары сұйықтық.Ол лимфа тамырларына жиналады,одан соң көктамыр қаны құятын оң жақ құлақшаға құйылады.Ересек адамның организмінде 1200-1600 мл лимфа болады.Лимфа жүйесінің қызметі қан тамыр жүйесіне ұқсас,яғни қоректік заттарды,энергетикалық және құрылыс материалдарын жасушаларға,ұлпаларға тасымалдайды және оларда зат алмасудан пайда бол,ан керексіз және улы заттарды органимнен шығарады.Лимфа түйіндері лимфаның құрамына түскен улы заттарды,бактерияларды,вирустарды сүзіп ұстап,зиянсыздырады.Адамда 460 лимфа түйіндері бар.Лимфоциттер осы түйіндерде,көкбауырда,тимусте және жілік майында түзіледі.1 мм³ лимфада 2000-ға дейін лимфоцит бар. Ал тимус безінде Т-лимфоциттер түзіліп,дамиды.

Лимфоциттер -организмді қорғаушы жасушалар.Лимфоциттер антиденелер түзуге қатысады.Одан соң бұл антиденені есіне сақтап қалады.Сондықтан сол ауруды туғызатын жұқпа әсері қайталанып,адам ауруға шалдыққанда,лимфоциттер бұған қарсы антиденені бұрынғыдан да тезірек түзеді.Сөйтіп,адам организмінің ауруға қарсы тұру қабілетін арттырады.лимфа жүйесінің қызмті гуморальдық жолмен реттеледі.Бұл реттелу тимус пен көкбауыр арқылы болады.Лимфа айналымы жеткіліксіз болғанда организмде түрлі аурулр асқынады және көп аурулар созылмалы күйге айналады.Лимфа жүйесінің қызметіне дене шынықтыру,жеке бастың гигиенасын сақтау,ас қорыту,тыныс алу,қанайналым жүйелерінің қалыпты жағдайда жұмыс істеуі әсерін тигізеді.

Иммунитет лимфоциттер арқылы жүзеге асады.Лимфоциттердің түрлері: Т-лимфоциттер олар тимусте тұзіледі,ал екіншісі В-лимфоциттер олар жілік майында түзіледі.Сосын қанға түседі.Олардың негізгі қызметі-бөтен клетканы тану және жою.Т-жасушалары бөгде денелердің мембранасының өткізгіштік қасиетін бұзып,оны жойып жібереді.Ал В -жасушалары организмді бөтен молекулалардан қорғайды.Организмдің қорғаныштық қасиеті,оның иммунитеті туралы ғылым иммунология деп аталады.Иммунология организмнің құрылымы мен функциялық біртұтастығын және биологиялық ерекшілігін сақтауға бағыт алған қорғаныш реакцияларын зерттейді.Бұл ғылым Л.Пастердің 1879ж күйдіргі және құтыру ауруларына қарсы екпе яғни вакцина жасап,оның қолдауынан басталды.

Кесте толтыру

«Лимфа» құрылысы мен қызметі

Құрылысы

Мөлшері

Түрлері

Түзілетін жері

Қызметі

Кесте толтыру

«Лимфа» құрылысы мен қызметі

Құрылысы

Мөлшері

Түрлері

Түзілетін жері

Қызметі

Кесте толтыру

«Лимфа» құрылысы мен қызметі

Құрылысы

Мөлшері

Түрлері

Түзілетін жері

Қызметі

Кесте толтыру

«Лимфа» құрылысы мен қызметі

Құрылысы

Мөлшері

Түрлері

Түзілетін жері

Қызметі

Тест

«Тапқыр болсаң,тауып көр»

1).Лимфа неден түзіледі?

а) Қаннан

ә) судан

б) ұлпа сұйықтығынан

2)Лимфада болатын лейкоциттер қалай аталады?

а) эритроциттер

ә)тромбоциттер

б) лимфоциттер

3)Адамда орташа есеппен қанша лимфа түйіндері болады

а) 460

ә) 360

б) 500

4) Т-лимфоцитер қандай безде түзіледі

а) тимуста

ә) бүйрек үсті безі

б) ұйқы безі

5)Лимфа айналымы ........... аяқталады?

а) оң жақ құлақшада (жүрекшеде)

ә) сол жақ құлақшада (жүрекшеде)

б) оң жақ қарыншада

Тест

«Тапқыр болсаң,тауып көр»

1).Лимфа неден түзіледі?

а) Қаннан

ә) судан

б) ұлпа сұйықтығынан

2)Лимфада болатын лейкоциттер қалай аталады?

а) эритроциттер

ә)тромбоциттер

б) лимфоциттер

3)Адамда орташа есеппен қанша лимфа түйіндері болады

а) 460

ә) 360

б) 500

4) Т-лимфоцитер қандай безде түзіледі

а) тимуста

ә) бүйрек үсті безі

б) ұйқы безі

5)Лимфа айналымы ........... аяқталады?

а) оң жақ құлақшада (жүрекшеде)

ә) сол жақ құлақшада (жүрекшеде)

б) оң жақ қарыншада

Тест кілті

1 -А

2 - Б

3 - Ә

4 - А

5 -А

Бағалау парағы

Оқушының аты

Үй тапсырмасын тексеру

1.Сәйкестендіру кестесі

2.Құпия сандар

Сөзжұмбақ шешу

1)Кесте

2) «Сең білесінбе?» тапсырмасы

(Ғалымдар еңбектері

Постер қорғау

Тест

Қорытынды

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Бағалау парағы

Оқушының аты

Үй тапсырмасын тексеру

1.Сәйкестендіру кестесі

2.Құпия сандар

Сөзжұмбақ шешу

1)Кесте

2) «Сең білесінбе?» тапсырмасы

(Ғалымдар еңбектері

Постер қорғау

Тест

Қорытынды

1.

2.

3.

4.

5.

Бағалау парағы

Оқушының аты

Үй тапсырмасын тексеру

1.Сәйкестендіру кестесі

2.Құпия сандар

Сөзжұмбақ шешу

1)Кесте

2) «Сең білесінбе?» тапсырмасы

(Ғалымдар еңбектері

Постер қорғау

Тест

Қорытынды

1.

2.

3.

4.

5.