Планирование по биологии на тему Микробиология

Оңтүстік Қазақстан облысы, Шардара ауданы

С.Кәттебеков атындағы жалпы орта мектеп

Микробиология

Жалпы орта білім беру мекемелеріндегі

11 сыныптарға арналған қолданбалы және таңдау курстарының бағдарламасы.

Жаратылыстану- математикалық бағыт.

Биология пәнінің мұғалімі:

Исмагулова Акзия

2015-2016 оқу жылы

«Бекітемін»

Мектеп директоры

Н.Кәттебеков

1 қыркүйек 2015 ж

Жалпы орта білім беру мекемелеріндегі

11 сыныптарға арналған қолданбалы және таңдау курстарының бағдарламасы.

Жаратылыстану- математикалық бағыт.

Биология пәнінің мұғалімі Исмагулова А

Түсінік хат

Микробиология ғылым ретінде микроорганизмдердің морфологиясын, жіктелуін және физиологиялық ерекшеліктерін зерттейді, олардың тіршілік ету жағдайларын, қалыпты жағдайда және патологияларда адамдардың өмірінде және табиғаттағы рөлін зерттейді.

Микробиология - өзара тығыз байланысты бірқатар пәндерді - бактериологияны, вирусологияны, микологияны, аронтозоологияны және иммунологияны біріктіретін интегральды пән, сондықтан оларды зерделеу рациональды кешенді жүргізу керек.

Медициналық микробиология адамдардың жұқпалы ауруларының қоздырғыштарының биологиялық қасиеттерін, патогенділік факторларын, жасушалық және молекулалық-генетикалық деңгейде олардың іске асырылу механизмін зерттейді.

Оқыту процесі барысында пәнді клиникалық тұрғыдан зерделеудің маңызы зор. Мысалы, макроорганизм мен микроорганизм арасында, микробтардың өндіруімен және қоздырғыштың басқа биологиялық қасиеттерінің аурудың белгілеріне тікелей байланысты екеніне көңіл аудару керек.

Микробиологиябиологияпәнінің бір саласы ретінде оқушылар жалпы мәлімет білуі тиіс. Микробиология ғылым жағынан теориялык биологияның маңызды мәселелерін шешеді.

Микробиология бағдарламасы болашақ биолог мамандарды дайындауда ғылымның қазіргі жетістігін, теориялық білімнің негізін қамтамасыз ететін биология ғылымның маңыздылығын айқындайды.

Микробиология базалық жалпы биологиялық ғылым ретінде қарапайымдылардың, саңырауқұлақтардың, вирустардың, бактериялардың өмір сүруін және микроорганизмдердің экологиясын зерттейді.

Қазіргі микробиологияның өркендеп дамуының едәуір дәрежеде анықталуы, информатика, биология, химия, физиканың жетістіктеріне негізделеді.

Микробиология пәні, мақсаты және міндеттері. Микробиология іргелі және қолданбалы ғылым ретінде. Медициналық микробиологияның зерттеу нысандары: бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар болып табылды.

Курстың мақсаты:

• Оқушыларды әлеуметтендіру, ЖОО-на дайындау үшін терең білім беру, өмірде өзі тгеретін мамандыққа баулу.

• Оқушылардың ойлау қабілетін арттыру,жылдамдыққа, ептілікке үйрету.

• Оқушыларды теориялық білім мен тәжірибелік дағдыға баулу.

• Микроорганизмдердің жасушасын ядросыз, яғни анциттер прокариоттарды зерттейтін ғылым екендігін түсіндіру.

• Микроскоп арқылы ғана көрінетін күрделі бөліне алмайтын жеке бөлшек түрінде бөлінетін механизмді оқыту.

• Микробиология туралы үғымды үйрету.

Пәннің міндеттері:

• микроорганизмдердің биологиялық қасиеттері және жіктелуі жөнінде мағлұмат беру;

• зерттеу материалынан таза дақыл алу әдістерін, жіктеу принциптерін, микроорганизмдердің микробқа қарсы препараттарға сезімталдығын анықтауды үйрету;

• макро- және микроорганизмнің молекулярлық әрекеттесу механизмдері туралы түсінік, микроорганизм тудырған аурудың белгілері негізінқалыптастыру;

• инфекциялық агенттерден макроорганизмнің негізгі қорғаныш механизмдеріне және иммунологиялық реакция түріне сипаттама беру;

• микробтар тудырған аурулардың белгілері, инфекциялық иммунитет қалыптасу негізі, арнайы емдеу және ауруды емдеу принциптерін жайында түсінік беру ;

• жүқпалы және жұқпалы емес микробтық этиологиялы аурулардың таралуында қазіргі кездегі микробиологиялық әдістерімен таныстыру;

• микробиологиялық зерттеуге арналған биологиялық материалды алу ережесі жайында түсінік беру.

Оқушылардың дайындығына қойылатын талаптар.

• Жұмыс дәптерінің болуы.

• Танымдық іс - әрекетімен ой - өрісін кеңейту.

• Интернет желісін пайдалану.

Пән аралық байланыс: Химия, экология, география, анатомия, омыртқасыздар зоологиясы.

Кәсіпке бағдарлау: Биология, медицина, химия, биотехнология бағытында даярлау.

Оқытудың соңғы нәтижесі

Оқушы білуі тиісті:

• микроорганизмдердің морфологиясын, физиологиясын, антигендік құрылымын және экологиясын;

• адам организміндегі арнайы және арнайы емес микробқа қарсы қорғаныс факторын;

• инфекциялық және инфекциялық емес микробтық аурулардың қозуындағы микроорганизмдердің этиологиялық маңызын;

• инфекциялық иммунология мен аллергологияның негіздерін;

• жұқпалыаурулардыңарнайыалдыналуыжәне ұтымдыантибиотикпенемдеудіңпринциптерін;

• антисептика,асептика дезинфекцияны, стерилизацияныңмикробиологиялықнегіздерін;

• адамдар арасындағы кең таралған жұқпалы аурулардың түрлерін;

Курсты ұйымдастыру формасы: Сабақта, деңгейлік тапсырмалар, тест,топтық және жұптық оқыту әдістері.

Баяндама және рефераттар тақырыптары

1.Микробиология ғылымы.

2.Микроорганизмдер генетикасы

3.Иммунитет. Инфекциялық аурулар

4.Спора түзетін және спора түзбейтін бактериялар

Микробиология пәнінің тақырыптық-күнтізбелік жоспары

№

Дәрістердің тақырыптары

Сағат саны

Мерзімі

1

Микробиология - ғылым ретінде дамуы. Мақсаттары және міндеттері.

2

2

Бактерия жасушасының морфологиясы, ультра құрылымы, химиялық құрамы және атқаратын қызметі. Бактерияларды жүйелеу принциптері. Бактериялардың биохимиясы және физиологиясы.

2

3

Микроорганизмдердің генетикасы. Патогенділік және токсигендік факторларды генетикалық бақылау.

2

4

Микроорганизмдер экологиясы. Адам ағзасының микрофлорасы. Дисбактериоз. Ауа, су, топырақ микрофлорасы.Микроорганизмдердің санитарлық көрсеткіштері.

2

5

Иммунитет. Иммунитеттің түрлері және формалары. Антиген және антидене туралы түсінік. Антиген - антидене реакцияларына түсінік.

2

6

Инфекция туралы түсінік. Инфекциялық процесске сипаттама. Вирустардың инфекциялық қасиеті.

2

Аралық бақылау

7

Тест тапсырмалары.

2

8

Микробиологиялық бақылау2

9

Бактериялық инфекциялардың микробиологиялық диагностикасының жалпы принциптері.

2

10

Микоздардың микробиологиялық диагностикасының жалпы принциптері.

2

11

Паразитарлық аурулардың микробиологиялық диагностикасының жалпы принциптері.

2

12

Вирустық инфекциялардың микробиологиялық диагностикасының жалпы принциптері.

2

13

Химиотерапияның микробиологиялық және молекулярлы- биологиялық негіздері. Антибиотиктер. Дезинфектанттар.Бактериялардың тұрақтылық механизмдері.

2

14

Инфекциялық аурулардың иммундық алдын-алу және иммунды терапия негіздері.

2

15

Спора түзетін және спора түзбейтін бактериялар қоздырған инфекциялар Адамның иммунитет тапшылық вирусы. Су, топырак, ауа, тағам өнімдері, жиһаз заттарын санитарлы - микробиологиялык зерттеу әдістері.

2

16

Тест тапсырмалары.

2

17

Микробиологиялық бақылау2

1. ЖАЛПЫ МИКРОБИОЛОГИЯ.

1.1 Микроорганизмдердің жіктелуі және номенклатурасы

Микроорганизмдерді жіктеу принциптері. Прокариоттар (фотобактериялар, скотобактериялар, эубактериялар, спирохеталар, актиномиоциттер, риккетсиялар, хламидиялар, микоплазмалар).Эукариоттар (қарапайымдылар, саңырауқұлақтар). Вирустар.

Таксономиялық категориялар: патшалық(әлем), бөлім, класс, қатар, тұқымдастық, туыстастық, түр. Түр - негізгі таксономиялық категория. Микроорганизмдер номенклатурасы. Микроорганизмдер классификациясы. Микроорганизмдер эволюциясы және оның ерекшеліктері.

1.2 Микроорганизмдер морфологиясы.

Бактерия морфологиясы. Бактериялық жасуша құрылымы. Бактериялық жасушаның жекеленген компоненттерінің химиялық құрамы және функционалдық маңызы. Жасушалық қабатының синтезделуі бұзылған бактериялардың түрлері: протопласттар, сферопласттар, бактериялардың L-пішінді түрлері.

Микроорганизмдерді электронды микроскопта зерделеу. Спирохеталардың, актиномиоциттердің, риккетсиялардың, хламидиялардың, микоплазмалардың морфологиясы мен құрылымының ерекшеліктері. Саңырауқұлақтар мен қарапайымдылар морфологиясы.

1.3 Микроорганизмдер физиологиясы.

Бактериялар метаболизмі. Ферменттер, олардың биологиялық рөлі.

Патогенділік ферменттер. Қоректену типі бойынша бактериялардың классификациясы. Бактериялық жасуша ішіне қоректік заттардың тасымалдану механизмі.

Бактериялардың тыныс алуы. Аэробтар және анаэробтар. Микроорганизмдердің өсуі және көбеюі.

Микроорганизмдерді (дақылдық) бактериологиялық зерттеу әдісі.

Қоректік орталар. Қоректік орталарға қойылатын шарттар. Бактериялардың дақылдық қасиеттері.

1.4 Микроорганизмдер генетикасы.

Микроорганизмдер генетикасының маңызы, молекулалық- генетикалық әдістердің негізі ретінде жалпы микробтар маңызды рөл атқарады. Адам денесінің қалыпты микрофлорасын және қоршаған орта нысандарының микрофлорасын және де олардың бұзылыстарының түрлері(дисбактериоздар) туралы алған білім. Инфекция және иммунитет - бір бірімен тығыз байланысты түсініктер беру.

1.5 Бактериялар және вирустар генетикасы.

Молекулалық генетиканың қалыптасуындағы және дамуындағы микробиологияның маңызы. Репарациялар және олардың маңызы. Бактериялардағы генетикалық алмасу. Бактериялардың плазмидалары. Гендік инженерияның мақсаты мен міндеттері. Микробиологияда және биотехнологияда гендік инженерияны іс жүзінде пайдалану.

1.6 Микроорганизмдер экологиясы

Микробтардың қоршаған ортада таралуы. Судың, топырақтың, ауаның, сыртқы орта нысандарының микрофлорасы. Микроорганизмдердің азот, көміртек, күкірт, фосфор және темірдің табиғаттағы айналымына қатысуы.

Қоршаған ортаның физикалық және химиялық факторларының микробтарға әсері.

Стерилизация. Стерилизацияға микробиологиялық бақылау жүргізу. Санитариялық-көрсеткіш микроорганизмдер. Топырақты, суды, ауаны санитариялық-микробиологиялық зерттеу. Химиялық заттардың микроорганизмдерге әсері. Дезинфекция, антисептика, асептика туралы түсінік.

Биологиялық факторлардың ( фагтардың, ферменттердің, сарысулардың және т.б.) әсері.

Адам денесінің қалыпты микрофлорасы және оның организмдегі физиологиялық процестердегі және патологиядағы маңызы. Дисбиоз және оның дамуына әсер ететін факторлар. Антибиотиктер. Классификациясы.

1.7 Инфекциялық процесс туралы ілім.

"Инфекция" (инфекциондық процесс), "инфекциялық ауру" (жұқпалы ауру) түсініктері. Инфекциялық процесс пайда болу жағдайлары.

Инфекцияның кіру қақпасы. Организмде микробтардың және токсиндердің таралу жолдары. Жұқпалы аурудың даму динамикасы. Инфекция түрлері.

Жұқпалы аурулардың пайда болуында және таралуындағы табиғи және әлеуметтік факторлардың рөлі. Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері.

1.8. Иммунитет туралы ілім.

Иммунологияның даму тарихы. Инфекциялық иммунологияның негіздері.

Табиғи иммунитет. Адамның қалыпты микрофлорасының антагонистік қасиеттері. Табиғи иммунитеттің гуморальдық және жасушалық факторлары.

Аллергендер туралы түсінік. Сенсибилизация, шешілу, десенсибилизация. Жоғарғы сезімталдықтың жедел типі (ЖЖТ-ГНТ ).

Вакциналар. Вакциналарға қойылатын шарттар. Вакциналарды дайындау және организмге енгізу әдістері. Гомологиялық және гетерологиялық иммуноглобулиндер.

2. ЖЕКЕ МИКРОБИОЛОГИЯ

Медициналық жеке микробиологияның мақсатын, міндетін және әдістерін білу инфекциялық патологияның әр түрлі саласы, соның ішінде бактериялық инфекциялар бойынша оқушыларға білім алуға мүмкіндік береді.

Бактериялық инфекциялар. Патогенді және ШП бактериялар

1. Грам-оң кокктар.

Стафилококктар, стрептококктар, энтерококктар. Классификациясы. Қасиеттерінің жалпы сипаттамасы. Патогенділік факторлары.

Грам-теріс кокктар.

Нейссериялар: менингококктар, гонококктар. Қасиеттерінің жалпы сипаттамасы.

2.1.3. Грам-теріс кокктар.

Энтеробактериялар: эшерихиялар, шигеллалар, сальмонеллалар, протеялар, иерсиниялар. Жіктелуі, сипаттамасы. Иммунитет. Риккетсиялар. Классификациясы. Бөртпе сүзек, Ку-қызбасының қоздырғыштары. Қасиеттерінің жалпы сипаттамасы. Экологиясы.

Бруцеллалар. Қасиеттерінің жалпы сипаттамасы. Экологиясы.

2.1.4.Грам-оң бактериялар

Микобактериялар. Туберкулез қоздырғыштары. Жалпы сипаттамасы. Резистенттілігі. Туберкулин. Иммунитет.

Актиномицеттер. Жалпы сипаттамасы. Экология.

Күйдіргі қоздырғышы. Жалпы қасиеттерінің сипаттамасы. Экология. Клостридиялар. Жіктелуі. Жалпы сипаттамасы. Экология. Клостридиялар - ботулизм, сіреспе, газды анаэробты инфекция қоздырғыштары.

Иректелген бактериялар

Вибриондар. Тырысқақ вибрионы. Жалпы сипаттамасы.

Трепонемалар. Мерез қоздырғышы. Лептоспиралар. Жалпы сипаттамасы. Адам организміне және жануарларға жұғуы. Иммунитет.

2.1.6.Хламидиялар

Жіктелуі. Жалпы сипаттамасы. Иммунитет.

2.1.7. Микоплазмалар

Жіктелуі. Жалпы сипаттамасы. Иммунитет.

Бұл бөлім бізге вирустық, паразитарлық, саңырауқұлақты инфекциялардың микробиологиялық диагностикасын толығымен игеруге мүмкіндік береді

2.1.8.Жалпы вирусология

Вирустар патшалығы. Вирион, вирус, прион түсінігі. Адам организмінің, жануар, кеміргіштер, өсімдіктер, бактериялар (фагтар) вирустары. Вирустардың жіктелуі және түрлері. Вирион, және оның құрылымы мен морфологиясы.

Вирустардың физиологиясы мен биохимиясы. Вирустардың репродукциясы.

Бактерия вирустары (бактериофагтар).

Адамның тұмау вирусы. Құрылымы, вириондардың химиялық құрамы. Жіктелуі. Иммунитеті.

Жіктелуі жоқ вирустар. Вирусты гепатит D (дельта-вирус). Жалпы сипаттама, Жұғу жолдары. Иммунитеті.

2.1.9.Адамның микозды қоздырғыштары.

Кандида - саңырауқұлақтар туғызатын туыстастығы - кандидоздар қоздырғыштары. Жалпы сипаттама. Жұғу жолдары. Иммунитеті.

Көгерткіш саңырауқұлақтар - адам организміндегі ролі.

2.1.10. Паразитарлы аурулар қоздырғыштары

Қарапайымдылар - бір жасушадан тұратын микроорганизмдер бірлестігі. Қарапайымдылардың ашылу тарихы. Жіктелуі. Морфологиясының және өсу көбеюінің негіздері. Қоздыратын аурулар

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Иммундыбиологиялық препараттар түсінігі

2.Диагностикалық және емдік иммундыбиологиялық препараттар

3.Вакциналар, сарысулар, иммуноглобулиндер, эубиотиктер, пробиотиктер, аллергендер, диагностикумдар.

Бағалау шкаласы**

Таңбалау жүйесі бойынша бағалау

Бағаның сандық баламасы

Бағаның пайыздық мазмұны

Дәстүрлі жүйе бойынша бағалау

А

4,0

95-100

Өте жақсы

А-

3,67

90-94

В+

3,33

85-89

Жақсы

В

3,0

80-84

В-

2,67

75-79

С+

2,33

70-74

Қанағаттанарлық

С

2,0

65-69

С-

1,67

60-64

Д+

1,33

55-59

Д

1,0

50-54

F

0

0-49

Қанағаттанарлықсыз

Пәннің саясаты

• Оқушы түзілген кестеге сәйкес дәріс және тәжірибе сабақтарына қатысу міндетті;

• сабаққа кешікпеу;

• сабақты жібермеу;

• оқу процесіне белсенді араласу;

• ішкі тәртіпке бағыну және орындау;

• үй тапсырмаларын өз уақытында және нақты орындау;

• тапсырмалар орындалмаған жағдайда және дәріске себепсіз қатыспаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі;

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі :

1. Микробиология және вирусология ( жалпы бөлім ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2005.-208 б.;

2. Микробиология және вирусология( жеке бөлімі ): Оқу құралы Ү.Т. Арықбаева,К.Х. Алмағанбетов, Н.М. Бисенова, Ә.Ө Байдүйсенова Н.Б.Рахметова,Г.Д. Асемова, К.Б. Койшебаева, С.К.Бисимбаева,Н.В. Калина /1-ші басылым.(Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарының студеттеріне арналған оқу құралы)-Астана,2006.-199 б.;

Қосымша:

1. Микрооргонизмдер морфологиясы (оқу әдістемелік құрал) Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева. (А.Л.Котованың ред.).-Алматы, 2007 .-128б.

2. Микроорганизмдер физиологиясы. (Оқу әдістемелік құрал) Б.А. Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, Б.М.Хандиллаева, Г.Р.Амзеева..-Алматы.,2007,-132 б.

3. Инфекция туралы ілім. Оқу құралы Б.А.Рамазанова, А.Л.Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы..-А.,2007,-112 б.

ЕСКЕРТУЛЕР

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

18