«Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі»

Ақмола облысы

Степногорск қаласы

№1 Ақсу орта мектебі

Сабақ тақырыбы:

«Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі»

Пән: биология

Сынып: 8

Мұғалім: Мусина Бакыт Жунусовна

1 санатты

2013-2014 оқу жылы

Сабақ тақырыбы: Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі

Сабақтың түрі: Білімді меңгерту, шығармашылық сабағы

I.Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Тыныс алу жүйесінің маңызы, тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі туралы жаңа білім, түсінік беріп, ұғымдар қалыптастыру

Дамытушылық:Оқушылардың ойлау, есте сақтау, біліктіліктерін жетілдіру, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, іздену, шығармашылық қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Жауапкершілікке, адамгершілікке, салауаттылыққа тәрбиелеу

II. Күтілетін нәтиже:

а)оқушылар білуі тиіс:

• Тыныс алу мүшесі туралы түсініктерін кеңейте білуі тиіс.

ә) оқушылар игеруі тиіс:

• тынысалу мүшесінің өздеріне тән қызметтердің сипаттай білуі тиіс.

б) оқушылар меңгеруі тиіс:

• Тынысалу мүшелерінің құрылысын айқын ажыратуды, өз бетінше қорытындылауды меңгеруі тиіс.

III. Сабақ барысының әдістері мен тәсілдері (мәселелері, жекелеген-ізденіс, өзін-өзі бақылауы т.с.)

• Хабарлау, репродуктивтік, проблемалық, талдау-жинақтау, практикалық;

Сабақтың көрнекіліктері: Компьютер, интерактивті тақта, тыныс алу мүшелерінің макеті, модельдері, суреттері, слайдтар

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Интерактивті оқыту, түсіндіру, сызба-нұсқа, ойын, сұрақ-жауап, көрнекілік, Insert кестесі

Пәнаралық байланыстар: Химия, ағылшын, салауаттану, экология

IV.Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үй тапсырмасын сұрау.

1)Өткен такырып бойынша тест жұмысы

1.Жүрек қайда орналасқан?

А)Кеуде қуысының оң жағында

В)Кеуду қуысының сол жағында.

С) бел омыртқада.

2. Жүрек салмағы қанша?

А)250-300г

В)300-350г

С)400-450г

3. Жүректің етті қабаты?

А) Эпикард

В)Эндокард

С) миокард

4. Ең ірі қан тамыры?

А) Артерия

В)Вена

С) Капилляр

5. Жүректің импульс әсерінен жиырылуы қалай аталады

А) Артериялық қысым

В) Жүрек автоматизмі

С) Жүрек циклі

6. Жүрек циклі деген не?

А)Жүректің бір жиырылуынан екінші жиырылуына диінгі кезен

В) Қарыншалардың жиырылуы

С) Қарыншалардың бір мезгілде босансуы

7. Жүрек жұмысын күшейтетін гармон?

А) Ацетилхалин

В) Адреналин

С) Инсулин

8. Жүрек жұмысы неше кезеңнен тұрады

А)1

В)2

С)3

9. Қандай қан салатамыр деп аталады?

А) Оттекке қаныққан қан

В) Көміртекке қаныққан қан

С) Ішектерге ағып шыққан қан

10. Үлкен қанайналым шеңбері жүректің қай бөліміне басталады?

А) Оң жақ қарынша

В) Оң жақ жүрекше

С) Сол жақ қарынша

2)"Полиглот"(қазақша, орысша, ағылшынша),(интерактивті тақтамен жұмыс жасау)

1.Ешбір техникамен алмастыруға болмайтын моторлы қызмет атқаратын мүше?

2.Көптеген ұлпалардың жиынтығынан не құралады? Мысалы бұлшықет және дәнекер ұлпасынан тұратын қанайналым .........

3.Жүрек кемістігі (порок) жүрек қақпақшаларының зақымдануынан болатын жұрек-қантамырларның ….?

4.Дәнекер ұлпасының сұйық түріне немесе ағзаның ішкі ортасына не жатады?

5.Жүректің сол жақ қарыншасынан басталып → дене жасушаларына → жүректің оң жақ жүрекшесімен аяқталып, қанды бүкіл денеге таратып, қайтадан жүрекке әкелетін қанайналым шеңбері

6.Жүректің оң жақ қарыншасынан басталып → өкпеге → жүректің сол жақ жүрекшесімен аяқталатын қанайналым шеңбері

7.Лейкоциттердің тез көбейіп, қан ағынын толтырып жіберуден пайда болатын, тек қана рентген сәулесі, радиоактивті элементтердің көмегімен емдейтін жүрек-қантамырларының ауруы

8.Қай қантамыр оттекпен қаныққан? Себебі біз не арқылы тыныс аламыз?

Жаңа сабақ жоспары:

1.Тыныс алудың маңызы.

2.Тыныс алу мүшелерінің құрылысы.

3.Тыныс алу мүшелерінің қызметі.

Тақырып аралық байланыс сұрақтары:

1. Организм үшін тыныс алудың маңызы қандай?

Тірі организмдер үшін тыныс алудың маңызы зор. Тынысалу деп организм мен сыртқы орта арасындағы оттек түсіп, көмірқышқыл газының шығарылуымен байланысты жүретін газ алмасу процесін айтады.

Жануарлардың тыныс алу жүйесіндегі құрылысы организмнің даму деңгейіне тіршілік ету ортасына қарай өзгеріп отырады.

Тыныс алудың маңызы.

«Тыныс алу жолдары

Мұрын қуысы қызметі

Ауа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын қуысына түседі. Әрбір бөлікті-қалқада мұрын қуысының ішкі бетін ұлғайтатын үш мұрын қалқаны орналасқан. Ол эпителийлі қабықпен және көп қан тамырларымен жабылған. Тамырлармен аққан қан түскен ауаны дене температурасына дейін жылытады, ал сілемейлі қабық ауаны ылғалдайды және шаң-тозаңдар мен микроорганизмдерді тұтып қалады. Тұтылған микроорганизмдерді лейкоциттер қорытады (фагоцитоз), қорытудан артылған шаң-тозаңдар эпителий түктері (кірпікшелер) арқылы сыртқа шығарылады. Мұрын қуысында жылытылған, ылғалданған және тазартылған ауа жұтқыншақ арқылы көмейге түседі.

Көмей қызметі

Көмей - іші қуыс түтік, қабырғалары сіңір, буын және бұлшық еттермен қосылған бірнеше шеміршек тұрады. Көмейге ас бөлшектері немесе басқа заттар түскенде, сондай-ақ қабыну процестерінде адам қатты жөтелгенде дем шығарылады. Бұл көмейдің тазартылуына әсер етіп, тыныстың төменгі бөлімдеріне зиянды заттардың енуіне кедергі келтіреді. Көмей ауаны жұтқыншақ арқылы кеңірдекке өткізеді.

Кеңірдек және бронхылар қызметі Бронхиола мен альвеола

Кеңірдек және бронхы ағашы

Кеңірдек - өңештің алдында орналасқан ұзындығы 9-13 см, диаметрі 15 мм. түтік. Ол кеңірдек қабырғасының қабысып қалуына кедергі келтіретін шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады. Сақиналар мойынның қандай қозғалысы болмасын ауаны ұстап қалмайды Өңешке кеңірдектің артқы жұмсақ қабырғасы жанасып, астың өңешпен еркін жылжуына мүмкіндік береді. V кеуде омыртқасы түсында кеңірдек екі бронхыға бөлінеді. Бронхылар өкпенің оң жақ және сол жақ бөліктеріне кіріп, тармақталып, бронхы ағашын түзеді. Ұштарындағы жіңішке тармақтары - бронхиолалар өкпе көпіршіктері - альвеолалармен аяқталады.

Қанның өкпе альвеолаларында ауамен қанығу процессі, газ алмасу

Өкпенің қызметі

Кіші қан айналымы арқылы өкпеге веналық (көк) қан түседі, бұл жерде оттегімен қанығып, көмір қышқыл газынан ажыратылып, алқызыл түсті артериялық қанға айналады. Көмір қышқыл газы өкпе көпіршіктеріне (альвеолаға) өтіп, дем шығару кезінде ағзадан шығады. Артериялық қан ары қарай үлкен қан айналымы арқылы дене мүшелеріне өтіп, олардың жасушаларын ауамен қамтиды, оны тұтыну барысында жасушалардан көмір қышқыл газы бөлініп шығып, қан қайтадан веналық (көк) болады.

«Тыныс алу мүшелерінің құрылысы» бейнеленген суреттер

Сабақты бекіту:

1) Сұрақтарға жауап беру

1. Тыныс алудың маңызы қандай?

2. Тыныс жүйесі мүшелерін ата?

3. Тыныс алу дегеніміз не?

4. Мұрын қуысының құрылысы мен қызметі қандай?

5. Дыбыс сіңірлері қайда орналасқан?

6. Шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады?

7. Бронхиола деген не?

2)Тыныс алу жүйесінің мүшелерін сызба-нұсқа түрінде сызып, макеттен орналасуы мен құрылысын түсіндіріп өтіңдер

"Инсерт" түртіп алу жүйесі арқылы кестені толтыру

Білемін

Меңгердім

Нені түсінбедім?

Таңқалдырды

3) сыныпты үш топқа бөлім мәтінді меңгерту

Рефлексия:

Сабақ бөлімдері

Рефлексия - ойлану, оқушының реакциясы

Рефлексияның мақсаты

Ұйымдастыру кезеңі

Бүгінгі сабақтан мен нені күтемін? Сабақты қайталау кезінде мен белсенділік көрсетемін бе немесе неге ия/жоқ?

Психололгиялық жағымды жағдай жасау, өз бетімен жұмыс жасау мүмкіндігін туғызу

Меңгерген материалды қайталау

Білімімді тексерген уақытта мен жақсы немесе әлсіз деңгейлі білім көрсетінбе? Неге мен «үздік» баға алалмадым немесе алдым? Келесі сабақта осындай жағдай болмас үшін мен не істеу немесе істемеу керекпін?

Ойлану

Жаңа тақырыпты меңгеру

Мен жаңа нені білгім келеді…?

Алған білім қай уақытта маған керек болады?

Қандай әдіс-тәсілмен өзіндік жұмысты жақсы орындауға болады?

Жаңа алған ақпараттың маңыздылығын түсіну

Бекіту

Сабақта мен нені есіме сақтадым? Нені түсіндім/ түсінбедім? Түсінуге не маған бөгет болды? Жаңа сабақ қай жағынан мені таңғалдырды, қызықтырды? Жаңа тақырыпта не маған ұнады/ ұнаған жоқ? Қандай көңіл күймен мен үшін сабақ аяқталды?

Жаңа материалға менің көз қарасым

Үй тапсырмасы

Нені еске сақтау керек/жаттау керек ? Қандай тапсырманы орындау мен үшін қызық/қиын, қызық емес/ қиын емес болады?

Үй тапсырмасын сапалы орындау

Бағалау:

Бағалау парағы арқылы оқушылар алдымен өзіндік бағалауларын қойып шығады, одан соң мұғаліммен оқушының ортақ бағасы қойылады.

Үйге тапсырма беру:

1.§39 оқу

2.Сәйкестендіру тестін орындау

3.Баяндама: "Тыныс алу мүшелерінің гигиенасы