ПОУРОЧНЫЙ ПЛАН 9 КЛАССА НА ТЕМУ МИТОЗ

9-сынып

Cабақтытың тақырыбы: §16. Митоз- жыныссыз көбеюдің негізі және фазалары.Клетканың бөлінуі.

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды митоздық бөлінуі кезінде болатын биологиялық өзгерістері туралы түсініктер беру.

2. Оқушылардың клетканың бөліну кезіндегі фазаларды талдай білу.

3 Ой еңбегіне тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба,

Сабақтың пәнаралық байланысы: өсімдіктану ,Тәнтану.

Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кесте толтыру. .

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

(Оқушылармен амандасу, түгендеу)

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

/Фронтальды сұрақтар қойдым)

ІІІ. Жаңа сабақ

ІV. Бекіту..

V. Үйге тапсырма.

ІІI. Клетканың бөлінуі Бөліну нәтижесінде пайда болған клетканың тіршілігі тоқтағанға дейінгі немесе оның келесі бөлінуіне дейінгі кезеңі тіршілік циклі болады.

Эпидермистің (жапырактардың сыртындағы жабын ұлпа), сүйек- ішкі ұлпаларының, аш ішектің ішкі бетіндегі эпителий. Ондай клеткалардьш бөлінуге даярлык жасап,бөлініп, жаңа ұрпақ клеткаларының түзілуімен аяқталатын процес жиынтығын митоздық цикл деп атайды. Митоздык циклдаярлық кезеңнен (интерфаза) ж\е митоздык бөлінуден тұрады.Даярлық кезещнде немесе интерфазада жас клеткалар ұлғайып,өсіп, қаркьінды түрде нәруыздарды, АТФ-ты синтездей бастайды.осы кезенде ДНҚ молекуласы екі еселенеді. Өйткені бөліну нәтижесінде түзілген клеткаларға ДНҚ теңдей екіге бөлінеді. Мұнын. биологиялык мәні - тұқым қуалау материалын ұрпақтан-ұрпақка тұрақты сақталуын қамтамасыз етеді.ДНҚ синтезі бактерияларда бірнеше минутқа, үтқоректілерде-12 сағатқа созылады. Клетканың өсуі тоқтап, митоздык бөліну басталады.

Митоз. Митоз төрт фазадан түрады; профаза, метафаза, анафаза, телофаза

Профазада ядроның мөлшері ұлғаяды, хромосомалар ширатылып жуандай бастайды, Қосарланған центриоль екі полюске тарылады. Хромосомалардың ширатылуына байланысты аРНҚ-нын синтезделуі тоқтайды. Полюстердің арасында бөліну ұршығының кіпшелері түзіледі. Хромосомалардың ширатылуы, жуандауы жалғасады. Ядро қабыкшасы еріп, хромосомалар цитоплазмада ретсіз орналасады.

Метафазада хромосомалардың ширатылуы шегіне жетеді. қосарған хромосомалар экваторға жылжиды. Әрбір хромосома центромерасы арқылы байланысқан, екі хроматидадан тұрады. Олар центромераларымен беліну ұршығына жалғанады.

Анафазада әрбір хромосоманын центромерасы бөлінеді. Центромераларға бекінген ұршыктың жіпшелері хроматидаларды полюстерге тартады. Сөйтіп, анафазада хромосомалардың хроматидалары бір-бірінен ажырап, полюстерге жинақталады. Олар енді хромо-сомаларға айналады. Түзілген клеткалардың әркайсысында хромосомалардың диплоидті жиынтығы болады.

Телофазада полюстердегі хромосомалар таратылып, жіңішкереді, көзге айқын көрінбейді. Эндоплазмалық тордан ядро қабықшасы түзіледі. Жануарлар клеткаларында цитоплазма екіге бөлінеді. Өсімдіктер клеткаларында цитоплазманың ортасында жарғақша түзіліп, біртіндеп шетіне қарай жылжьш, клетканы екіге боледі. Содан кейін целлюлозалы клетка қабыкшасы түзіледі.

Митоздык бөліну 0,5-3 сағатқа созылады. ұрыктанған жұмыртка клеткасы - зигота осы әдіспен бөліне бастайды да, генетикалық ақпаратты бірдей етіп жаңадан түзілген клеткаларға береді. Олар кейін арнайы қызмет аткаратын ұлпалардың клеткаларына айналады.

Митоздың биологиялық мәні мынадай: ұрпактан-ұрпақка құрылысы бірдей клеткалардың жалғасуы, хромосомалар саны

тұрақты сақталуы, ұрықтык даму, есу, жарақаттанған ұлпа қалпына келуі; жойылған клеткалардың (эритроциттер, тері клеткалары, ішектің эпителий клеткалары) орнына жаңа клет-калардың түзілуі қамтамасыз етіледі.

Ол клеткалардағы хромосомалар жиынтығы диплоидті (2п) болады.

. ІV. 1. Клетканьщ тіршілік циклі дегеніміз не? 2. Митоздык циклдін анықтама-сы кандай? 3. ДНҚ молекуласының еселенуінің мөні неде? 4. Митоздык бөлшуге дайындык кезеңі калай жүреді? 5. Митоздык бөлінудін фазаларын сипаттандар. Митоздык болінуде хромосома жиьштығыньщ саны озгере ме? 6. Митоздык бөліну кандай клеткаларда жүреді? 7. Митоздык бөлінудін биологиялык мәні неде?

V. Үйге§ 16-17 67-74 беттероқу.

VI.Оқушыларды бағаладым.

9-сынып

Cабақтытың тақырыбы: §16. Митоз- жыныссыз көбеюдің негізі және фазалары.Клетканың бөлінуі.

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды митоздық бөлінуі кезінде болатын биологиялық өзгерістері туралы түсініктер беру.

2. Оқушылардың клетканың бөліну кезіндегі фазаларды талдай білу.

3 Ой еңбегіне тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба,

Сабақтың пәнаралық байланысы: өсімдіктану ,Тәнтану.

Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кесте толтыру. .

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

(Оқушылармен амандасу, түгендеу)

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

/Фронтальды сұрақтар қойдым)

ІІІ. Жаңа сабақ

ІV. Бекіту..

V. Үйге тапсырма.

III. Организмнің жеке дамуының барысында организмнің түрлі жасушалры ДНҚ малекуласында жазылған ақпаратқа қажетті нәруыздарды дер кезінде синтездеп отырады. Жоғары сатыдағы организмдердің барлық жасушасындағы ДҢҚ-ның мөлшері мен онда сақталатын тұқым қуалау сол жасушалар құрылысына , атқаратын қызметіне байланыссыз біркелкі болып келеді. Транскрипция- энергияны жұмсай жүретін процес. Түзіліп жатқан полипептидтік тізбекке бір аминқышқылыныі жалғануы үшін 4 малекула АТФ АДФ-не дейін ыдырауы тиіс.

Генетикалық инженерия- денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы технология микробиологиялық өндіріс салаларында практикалық мәні зор проблемаларды шешуде маңызды рөл атқарады.

Жасушалық инженерия- жаңа жасушаларды құрылымдау үшін қолданылатын әдістер жиынтығы.Оған арнайы ортада жасушаларды өсіру және клондау, жасушаларды будандастыру, жасуша ядросын ауыстырып қондыру және т.б жатады.

IV.1. Жасушалық инженерия дегеніміз?

2. Транскрипция?

3. Гендік инженерия дегеніміз?

4.Генетикалық инженерия денгейлері?

V. үйге §15 64-66 беттер.