6 класқа арналған ашық сабақ

Сыныбы: 6 класс.

Тақырыбы: §15. Жапырақ

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың жапырақтың құрылысын, пішініне байланысты, жапырақ тақтасына байланысты формаларын, жүйкеленуін, сабаққа орналасу түрлерін тану.

Сабақтың міндеттері: өсімдіктің вегетативті мүшелері тамыр, сабақ, жапырақтың ерекшеліктерін өзіндік білімдеріне сүйене отырып айыра білу; өздерінің теориялық білімдерін практикамен, өмірмен байланыстыру арқылы жапырақтың маңызын танып білу.

Түрі: Аралас

Қолданылатын көрнекіліктер:жапырақтың суреттері, кеппешөптер,слайд, бөлме өсімдіктері, электрондық оқулық.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

а) сынып оқушыларын түгендеу

ә) сабаққа әзірлігін тексеру.

2.Үй тапсырмасын сұрау. «Ер дәулеті-еңбек» (Екі жақты күнделік)

А) «Миға шабуыл»

1.Мүше дегенді қалай түсінесіңдер?
2. Вегетативті мүшелерді атаңдар.
3. Тамырдың қызметін атаңдар.
4. Тамырлар шығу тегіне қарай нешеге бөлінеді?

Ә) «Сызықтық диктант»

1. Тамыр өсімдіктің жер үсті мүшесі. -

2. Мүше организмнің бір бөлігі. +

3. Шашақ тамыр негізгі тамырда болмайды. +

4. Жемтамырлар түрін өзгертпейді. -

5. Кез келген өркен бүршіктен дамиды.+

6. Жапырағы мен бүршігі бар бұтақтанбаған жас сабақты сабақты өркен дейді. +

Б) «Топтастыру стратегиясы»

Тамыр бөлімдері - бөліну, өсу, сору, өткізу.

3. Мақсат қою. Жаңа тақырып түсіндіру.

а) Жапырақ өсімдіктің өсу мүшесі . Қызметі: 1) ауадан көмірқышқыл газы мен су буын сіңіріп, жарықтың әсерінен органикалық зат түзу(фотосинтез), 2) жасушадағы артық суды буландыру; 3) газ алмасу;

4) органикалық заттарды қорға жинау; 5) өсімдіктің көбеюіне қатысу.Өркен мен жапырақ бірге дамиды.

ә) Жапырақтың сабаққа орналасуы.

Жай және күрделі жапырақтар.

Сағақты және сағақсыз.

Жапырақ тақтасының пішіні, өсуі, тіршілік ету ұзақтығы.

Жапырақтың жүйкеленуі.

б) Жай және күрделі жапырақтар:
Бір ғана тақтасы бар жапырақты жай жапырақ дейді.Оған: терек,қарағаш, қайың, жөке ағаштары т.б.

Бір сағақта екі немесе одан да көп жапырақтар орналасатын болса,оны күрделі жапырақтар дейді.

• Саусақ салалы күрделі сағақта 5-7 және одан да көп жапырақшалар саусаққа ұқсап біржерден таралып орналасаы,мысалы:атбас талшын,қарасора.

• Қауырсын тәрізді күрделі жапырақшалар негізгі сағақты бойлай екі жағында бірдей құс қауырсыны тәрізді орналасады.

• Жапырақша саны жұп болса жұп қауырсынды,тақ болса тақ қауырсынды күрделі жапырақ дейді.

• . Үш құлақты күрделі жапырақ сағағында 3 жапырақша болады,мысалы:беде,соя және т.б.

в) Жапырақтың сабаққа орналасуы; қарама-қарсы орналасу, кезектесе орналасу,топтанып орналасу.

4. Жаңа сабақты бекіту.

1. Жапырақ қандай қызмет атқарады?

2. Жапырақтың сыртқы құрлысы қандай бөлімдерден тұрады?

3. Жүйкеленудің түрлері қандай?

4. Жай және күрделі жапырақ деген не?

5. 5. Үйге: §15 оқу, Венн диаграммасы,қосымша ізденіс.

Карточкалар арқылы оқушылар жұптарын табады. Бір карточкада ұғым, ал екіншісінде - анықтама.

1. Тамыр - өсімдіктің вегетативті, жер асты мүшесі

2. Тамыр жүйесінің түрлері: шашақты, кіндік

3. Бүршік - бастапқы өркен

4. Сабақ - өсімдіктің жалғастырушы мүшесі

5. Өркен - жапырағы мен сабағы бар жас сабақ

6. Сабақтың ішкі бөлімдері: қабық, камбий, сүрек

І. Қызығушылықты ояту (Тірек суреттер символдары)

Суреттер және анықтауыш сөздер арқылы өсімдіктің құрылысын құрау.

Сөздер: жер үсті, жер асты, жалғастырушы. Суреттер: тамыр, сабақ, жапырақ, гүл

Сол арқылы жапырақ тақырыбына түсу

ІІ. Мағынаны тану (Кубизм)

1. Жапырақтың құрылысы, қызметі (анықтау)

2. Жапырақ тақтасының пішіні, өсуі, тіршілік ету ұзақтығы (зерттеу)

3. Жапырақтың жүйкеленуі (талдау)

4. Жапырақтың сабаққа орналасуы (дәлелдеу)

5. Жай және күрделі жапырақтар

6. Сабақ пен жапырақтың ұқсастық және айырмашылық белгілері (салыстыру)

Әрбір жұп өздерінің жұмыстарын қорғайды

ІІІ. Толғаныс (Бес жолды тұжырым)

Жапырақ

Мысал

1. Жапырақ

2. Жай, күрделі

3. Ауа тазартады, жүйкеленеді, көбеюге қатысады

4. Жапырақ - жер үсті мүше

5. Вегетативті мүше

Үй тапсырмасы: Параллель жүйкелену мен доғалы жүйкеленудің айырмашылығын салыстыру. Жапырақ құрылысын, жай және күрделі жапырақтар, жапырақтың орналасуының суреттерін салу.

Сабақ: 16

Тақырыбы: §17. Жапырақтың ішкі құрылысы

Сабақтың міндеттері:

Білімділігі - жарық және көлеңке сүйгіш өсімдіктердің жапырақ құрылысындағы ерекшеліктерін, жалпы барлық жоғары сатыдағы өсімдіктерге тән - жапырақтың ішкі құрылысын түсіндіру.

Тәрбиелілігі - адамның тұлға ретінде дамуын, оның ғылыми дүниетанымын байыту;

Дамытушылығы - пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын дамыту.

Түрі: Түрлендірілген

Әдісі: анықтау, зерттеу, салыстыру, суреттеу, жинақтау

Қолданылатын көрнекіліктер: жапырақтың суреттері, кеппешөптер, электронды оқулық

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Жапырақ

1. Жапырақтың атқаратын қызметі:

а. ____________________________________________________________________________;

ә. ____________________________________________________________________________;

б. ____________________________________________________________________________;

в. ____________________________________________________________________________;

г. ____________________________________________________________________________;

2. Жапырақ тақтасы деп _______________, сағағы деп ________________ . Сағағы болмайтын жапырақты __________ , екі немесе одан да көп болса ____________ .

Жапырақтың құрылысы

Атқаратың қызметі

1. Жапырақтың тақтасы

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

2. Жапырақтың сағағы

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

3. Жапырақтың жеке бөлідерінің атқаратын қызметін кестеге жаз.

Кестедегі өсімдіктің жай және күрделі жапырақтыларын ажыратып, (+) немесе (-) белгісін қой.

Өсімдік аттары

Жай жапырақты

Күрделі жапырақты

1. Қуын

2. Итмұрын

3. Жоңышқа

4. Қарбыз

5. Жүрегі

6. Күнбағыс

7. Қызыл мия

8. Қияр

9. Қараған

10. Аткаштан (атбас талшын)

1. Кестеге өзің күнделікті табиғаттан, бақшаңнан көріп жүрген өсімдіктердің күрделі жапырақтары қай түріне жататынын жаз.

Өсімдік аттары

Күрделі жапырақтар

үшқұлақ

саусақ салалы

қауырсын тәрізді

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

2. Сипаттамасын жаз:

Жай жапырақтар:_____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Күрделі жапырақтар:__________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Жүкелену түрлері: ____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Қандай өсімдікте: ____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Өсімдік аттары

Жай жапырақ

Күрделі жапыра

Жүйкеленуі

Сабаққа орналасуы

Терек

Бидай

Жалбыз

Жолжелкен

Емен

Қалампыр

Сарағаш

Соя

Итмұрын

Беде

Жай және күрделі жапырақтардың жүйкеленуіне сәкес кестені толтыр:

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі

Жапырақтың ішкі құрылысымен толық танысу үшін жапырақ тақтасынан жұқалап көлденең кесіндісін жасап, микроскоппен қараймыз.

№10-зертханалық жұмыс.

Тақырыбы: Жапырақтың ішкі құрылысымен танысу.

Мақсаты: өсімдіктің өсімді немесе генеративті мүшесі - жапырақтың ішкі құрылысын практикалық тұрғыда зерттеу.

Құрал-жабдықтар: кез келген бөлме өсімдігі, өткір ұстара, микроскоп, жабын әйнек пен зат әйнегі, сапты ине, қысқыш (пинцет), су.

Жұмыстың барысы:

1. Кез келген бөлме өсімдігінің (традесканция, қазтамақ (герань), т. б.) жапырағының астыңғы өңінен сылып препарат жасап микроскоппен қарау, жабын ұлпа - өң жасушаларымен (мөлдір) ондағы жанаспалы жасушалардың құрылысы, ерекшелігімен танысу, оқулықтың суретімен салыстыру.

2. Жапырақ тақтасынан өте жұқа көлденең кесіндіден (дайын микропрепараты болса тіпті жақсы) препарат жасап микроскоппен қарау. Өңнің астындағы жұмсақ бөліміндегі бағаналы, борпылдақ жасушаларды көру, хлорофилл дәндерін қарау.

3. Осы препараттан жасушааралық кеңістік пен жүйкелерін (шоқтар) көру.

Нәтижесі: Жапырақтың ішкі құрылысын жаз:

1

2

3

4

5

6

1.___________________________________________

2.___________________________________________

3.___________________________________________

4.___________________________________________

5.___________________________________________

1

4

2

3

5

1.________________________________________

2.________________________________________

3.________________________________________

4.________________________________________

5.________________________________________

Қорытынды:

1. Жапырақ дегеніміз не?__________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. Жапырақтың ішкі құрылысы қандай қабаттардан тұрады?____________________________

_______________________________________________________________________________

3. Жарықта және көлеңкеде өсетін өсімдіктердің ерекшеліктері қандай?__________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

4. Жанаспалы жасушалар деп неге аталады, оларда болатын тыныс саңылауларының қызметі? ____________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

Үй тапсырмасы. §17 мазмұнымен жұмыс, сұрақтарға жауап беру.

Сабақ: 17.

Тақырыбы: §18. Жапырақта оргаикалық заттардың түзілуі. Фотосинтез.

Сабақтың міндеттері:

Білімділігі - фтосинтез үдерісінің мәнісін, өсімдік үшін маңызын, органикалық заттардың жиналуы туралы білімдерін кеңейту.

Тәрбиелілігі - түрлі тәрбиелік шаралардың әсерімен оқушы тұлғасында жағымда әсер қалыптастыру;

Дамытушылығы - пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын дамыту.

Сабақтың түрі: құрастырылған

Қолданылатын көрнекіліктер: электронды оқулық

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Жапырақтың ішкі құрылысы

Сөйлемдерді аяқта.

1.Жапырақтың сыртын _______________ . 2.Өңнің жасушалары ________________ . 3.Астың өңінде ___________________ . 4. Жанаспалы жасушалар __________________ . 5. Жанасқан жеріде ________________ . 6.Жанаспалы жасушада _________________ бар. 7. Түнде қант мөлшері ____________________ . 8. Жапырақтың ортаңғы жұмсақ бөлігіндегі жасушалар ____________________ .

Жауабын дұрыс шешкенде бастапқы торкөзден өқсімдіктің органиикалық зат түзетін мүшесінің аты шығады.

*

1.Өткізгіш шоқтардың жапырақ тақтасына орналсуы. 2.Ұшы мұрташамен бітетін күрделі жапыраты өсімдік. 3.Бидай, жүгері өсімдіктері жапырақтарының жүйкеленуі қалай аталады? 4.Қандай жағдай жетіспегенде өсімдіктердің жапырақтары өте майда, бозғылт-сұр түсті, түкті, тікенекке айналады? 5.Бөбешік жапырақты өсімдік. 6.Қауырсыныі күрделі жапырақты ағаш өсімдігі. 7.Жапырақ тақтасының негізі ұзарып өсіп, сағақтың орнына түтік тәрізді қусырылған үлескісі.

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі

Көмірқышқыл

газы

қант

Нәруыз

Май

Көмірсу

Оргаикалық заттар

Су

Көмірқышқыл газы + су (күн сәулесі/жасыл өсімдік) → қант (глюкоза) + оттегі ═ фотосинтез.

Өсімдік жапырағының хлоропластарында күн сәулесінің қатысуымен болатын құбылысты фотосинтез деп атайды. Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған орыс ғалымы Климент Аркадьевич Тимирязев (1843-1920).

ІV. Бекіту

Фотосинтез қандай процесс? Қант жапырақтың қай бөлігінде түзіледі? Жарықтың фотосинтез жүретін бөлімі қандай ұлпаға жатады?

Үй тапсырмасы. §18 оқып, 29-суретті жұмыс дәптеріне салып келу.