Конспект сабақ Онтогенез 2016

«Бекітемін»

-сабақ Тақырыбы: Тақырыбы:Онтогенез

Мұғалімнің аты жөні

Смет Гүлжамал

№190 орта мектеп

Қазалы ауданы ,Ақтан батыр ауылы

апта

30,01,2016 -күн

Сабақ-

Уақыты

Сабақ атауы

Тақырыбы:Онтогенез

Сілтеме атауы

Биология анықтамалығы

10-сынып авторы Р.Сәтімбеков Р.Әлімқұлова ,Ж.Шілдебаев

Биология әдістемелік нұсқаулық

Жалпы мақсат

а ) .Онтогенездің ерекшеліктерін меңгергеріп, адам эволюциясының бағыттарын зеттеру.

өзіндік ой-пікірі қалыптасты. АКТ-ны пайдалана білді.Топтық жұмыс арқылы ұжымдық жұмысқа, ұйымшылдыққа,сыни ойлауға ұйренді.Өзіндік идеяларын, ойларын ашық айты.

б) Алған білімдерін өздіктерінен пайдаланады.

в) Өз беттерімен зерделеп, зерттейді.

Міндеттері

Оқушыларға антропоген заманында тіршіліктің дамуы туралы білімдерін жетілдіру, шығармашылық қабілеттерін дамыту, білімдерін шыңдау.

Күтілетін нәтиже

Оқушылар сабаққа белсене қатысу арқылы сындарлы ойлауға ,пікірлерін еркін айтуға ,өз ойларын жеткізіп талдауға машықтанады.

Негізгі идеялар

Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, жауапкершілікке, ұжымдық мәдениетін қалыптастыру, топпен жұмыс жасауға дағдыландыру. Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау

арқылы теориялық ойлауын, білімін кеңейтуге ықпал жасау.

Тапсырмалар Wiki

материалдары

Power Point «білім беру платформасы»

Сабақ бойынша мұғалім жазбалары

Уақыты

Мұғалім -іс әрекеті

Оқу іс -әрекеті

5-минут

І.Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен амандасу,түгелдеу, сәттілік тілеу

25-минут

ІІ.Маңызын арттыру

Ағаш ексең терлеп,

Мұның аты - еңбек.

Кесте тіксең зерлеп,

Мұның аты - еңбек.

Сабағыңды жөндеп,

Әзірлесең еңбек

Қиындықтың бәрін

Еңбек қана жеңбек

Тренинг

Естігенін есте сақтау қабілетін дамыту

1 минут ішінде 9 сөзді есте сақтау

Жасуша циклі

Трансплантация

Вегетативті

Кариокенез

Партеногенез

Эквационды

Диплоидті

Кроссинговер

Конъюгация

"Ер дәулеті еңбек" Үй тапсырмасын сұрау

2.Митоз (кариокинез) деп

ядроның бөлінуі

Митоз бес фазадан тұрады.

• Профаза Фрометафаза Метафаза АнафазаТелофаза

Митоз (грекше «mitos» - жіп), кариокинез ( грекше « raryon » + ядро және

«rine sis» өзгеріс, қозғалыс), яғни ядро жіпшелерінің

бөліну ерекшеліктері деген мағынаны білдіреді.

3. Организмдердің көбею жолдары: Жыныссыз және жыныстық болып екіге бөлінеді

Жыныссыз көбеюдің екі түрі бар нағыз жыныссыз көбею және вегативті (өсімді) көбею. Жыныстық көбеюдің жыныссыз көбеюден негізгі айырмашылығы-көбеюге екі организм қатысады.Мейоз процесі үздіксіз жүретін жүйелі екі кезеңнен тұрадыБірінші кезең ÷ редукциялыЕкінші кезең ÷ эквационды бөліну деп аталады.Мейоздың бірінші бөлінуінде хромосомалардың саныекі есе азаяды(редукция екі есе азаю) эквационды бөліну- жыныс жасушаларының пайда болуымен аяқталады

4. Жыныс жасушаларының дамуы- гаметогенез. Апталық гаметалардың даму циклын овогенез деп атайды.гаплоиті

хромосома жиынтығы бар аналық және аталық жыныс жасушаларыядролардың қосылуы - ұрықтануды атайды.

Ұрықтанған жасушаны зигота деп атайды. Ұрықтану нәтижесінде генетикалық материал жаңарады

5. Қосарланып ұрықтану:Бір мезетте диплондті хромосома жиынтығы бар жасушадан ұрық дамып, триплаидті

хромосома жиынтығы бар жасушадан эндосперм қабатының түзілуін қосарланып ұрықтану деп атайды.

Аналық жыныс жасушасы түрінде дамиды.Ондағы пісіп - жетілген жұмыртқа жасушасы

екі рет бөлініп, гаплойдті жиынтығы бар төрт жасуша пайда болады. Төрт жасушаның үшеуі бөлініп ұрықтануға

бір үлкен жұмыртқа қатысады.. Онтогенез - организмдердің жеке дамуы:

Онтогенез екі кезеңге бөлінеді: Эмбриондық (ұрықтану)

Даму және постэмбриондық (ұрықтан кейінгі) даму яғни организмнің жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі кезең. Онтогенез - бластула, гаструла және нейрула сатыларының негізінде дамиды

Ойын шарты: тақтаға дайын он сөз ілінеді. мұғалімнің қойған сұрақтарына оқушылар кестедегі жауапты қоюлары қажет.

Хат келді ойыны Келген хатты оқу үшін "5"кімге бұйырады?

ойынының сұрақтарына жауап беру керек.

Сыныпқа келген хат Арманның хаты Салем достар.Мен сендерге хат жолдап отырған

Себебім мені мектептен шығарып жіберді.

Өйткені мен ата-анамды,ұстаздарды тыңдамай

Сабақ оқымадым жаман әдеттер жасадым.

Кеше сабақта маған биологиялық диктант және тапсырмасы

берілген.Мен соны орындай алмай отырмын

Маған көмек қолын созсаңыздар.Сіздердің көмектеріңіз

арқалы сабағыма қайтадан барғым келеді.

Сендер мен сияқты болмаңдар.

Сабақтарыңды жақсы оқыңдар достар

Биологиялық диктант
1.Белгінің өзгеруіне қарай орналастырылған сан арқылы берілген өрнек ...Варициялық қатар
2. Гиалоплазма заттарын біріктіріп тұратын тор...Трабекула жүйесі
3.Жасушаның митоздық және мейоздық бөліну кезінде пайда болатын жіпшелер Ахроматин .
4.Көптеген біржасушалы және барлық көпжасушалы организмдердің жасушаларының міндетті бөлігі Ядро
5.Доминантты белгі дамыған жағдайда аллельдің басылып қалуы Рецессивті

"Білгенге маржан"

Жаңа сабақ

Мюллер мен Геккель еңбектері

Эволюциялық даму жөніндегі Ч.Дарвиннің пікірлері,

К.Бэр, А.О.Ковалевский мен И.И.Мечниковтің және т.б.

эмбриологтардың еңбектері неміс ғалымдары Ф.Мюллер

мен Э.Геккельдің биогенетикалық заңының негізінің

қалануына әсерін тигізді. Биогенетикалық заң бойынша

онтогенез дегеніміз - филогенездің (тарихи даму) қысқаша

қайталануы болып табылады

• 1.Шала түрленіп дамитын бунақденелілерді атау

• 1. Толық түрленіп дамитын бунақденелілерді атау

• Жауап-4

• Шала түрленіп дамитын бунақденелілер:

• Инелік, дәуіт, бит, қандала, таракан, бұзаубас,шегіртке т.б

• Жауап-4

• Толық түрленіп дамитын бунақденелілер:

Қоңыздар, көбелектер, бүргелер, шыбындар, масалар, шаншарлар, құмырсқалар, баларалар, т.б

1 -нұсқа

1. Cағақты жапырақ болады A) БидайдаB) Алоэда C) Қайыңда D) Күріште E) Жүгеріде

2. Жүгерінің жемісі-: A) Жидек. B) Тұқымша. C) Бұршаққын. D) Бұршаққап. E) Дәнек.

3. Органикалық тыңайтқыштардың ішінде көбірек қолданылатыны-A) Көң (қи), қарашірік.

B) Шымтезек. C) Күл. D) Саңғырық.E) Құм.

4. Қынаның денесінде селбесіп тіршілік ететін балдырлардың

саңырауқұлақтардан алатын заты

A) Ауа.B) Көмірсу.C) Органикалық заттар.D) Майлар.E) Минералды заттар және су.

5. Ішекқуыстылардың денесі-A) екі қабатты.B) көп қабатты.C) бір жасушалы.D) бір қабатты.E) үш қабатты.

6. Паразиттік тіршілік ететін жәндік:A) Мизан.B) Тарақан.C) Кене.D) Бүйі.E) Шұбалшаң.

7. Денедегі қанды жүрекке апаратын тамыр:A) Қылтамыр.B) Салатамыр.C) Қолқа.D) Лимфа.

E) Көктамыр.

8. Шылым түтінінің ішінде болады:A) Улы газ, шаң, қүйе.B) Улы газ, оттегі, шемен.

C) Улы газ, шаң, өттегі.D) Улы газ, шаң, шемен.E) Улы газ, шаң, тозаң.

9. Тірі организмдердің Жер бетінің қабығыA) гидросфера.B) литосфера.C) атмосфера.

D) ноосфера.E) биосфера.

10. Алғашқы аңдардың мекеніA) Үндістанда.B) Америкада.C) Жапонияда.D) Австралияда.

E) Африкада.

11. Жасушаның құрамындағы органикалық зат:A) Калий хлоридіB) CуC) Натрий хлориді

D) Нуклеин қышқылыE) Тұздар

12. Өсімдіктің жер асты қоректену мүшесінің ең ұшы:A) Қосалқы тамыр

B) Тамыр түкшесіC) Жанама тамырD) Негізгі тамырE) Тамыр оймақшасы

13. Сіңір созылғанда, сүйек тайғанда көрсетілетін алғашқы көмек:

A) зақымдалған жерге ыстық басып, орап тастауB) сіңірді дәкемен орауC) ширатпамен таңу

D) зақымдалған жерге суық басуE) зақымдалған жерге суық басып қатты орап тастау

14. Адам ағзасындағы ас қорыту жолының жұқпалы ауруы:A) Цирроз.B) Қантышқақ (дизентерия).

C) Колит.D) Гастрит.E) Жара.

15. Aдреналин гормонын бөлетін-A) жас бездері.B) сілекей бездері.C) Бүйрекүсті без.

D) қалқанша без.E) алқым безі.

16. Нуклеин қышқылдарының атқаратын қызметі:A) Қорғаныштық.B) Құрылыстық.

C) Катализдік.D) Ақпараттық.E) Энергетикалық.

17. Ферменттер табиғаты жағынан:A) Ақуыздар (нәруыздар) .B) Көмірсулар.C) ДНҚ.

D) Минералды тұздар.E) Майлар.

18. Ағзаның жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі кезеңі:A) эмбриогенез

B) филогенезC) постэмбриогенезD) түрленіп дамуE) онтогенез

19. Органикалық заттарды бейорганикалық заттарға айналдыратын ағзалар:A) бір жасушалы балдырлар.B) космополиттер.C) автотрофтылар.D) редуценттер.E) продуценттер.

20. Жемісі жел арқылы таралатын өсімдікA) ШетенB) ІнжугүлC) Сары қараған

D) ИтошағанE) Бақбақ

21. Жел арқылы тозаңданатын өсімдік:A) шиеB) қарабидайC) есінекD) үрмебұршақ

E) хош иісті темекі

22. Көпқылтандылардың сезім мүшесі:A) Жай көзі.B) Сипап cезу, көру, тепе-теңдік.

C) Иіс сезу.D) Күрделі көзіE) Дәм сезу.

23. Гетерозиготалы ағзада бір ғана белгісі бойынша түзілетін жұп гаметасы:

A) 8B) 1C) 2D) 4E) 6

24. Әр алуан тіршілік жағдайында пайда болып, ағзаның құрылым деңгейін күрделендіретін эволюциялық өзгерісA) дегенерация.B) конвергенция.C) дивергенция.D) идиоадаптация.

E) ароморфоз.

25. «Динозаврлар дәуірі» болып есептелетін заман:A) Мезозой.B) Архей.C) Протерозой.

D) Палеозой.E) Кайнозой.

нұсқа -2

1. Өсімдіктің жер асты қоректену мүшесінің ең ұшы:

A) Қосалқы тамырB) Тамыр түкшесіC) Жанама тамырD) Негізгі тамырE) Тамыр оймақшасы

2. Ауа температурасы 120-200 аралықта себіледі

A) ҚарабидайB) СәбізC) ТемекіD) АсбұршақE) Бидай

3. Қосжарнақты класының өсімдіктері:A) Жүгері.B) Бидай.C) Інжугүл.D) Лалагүл.E) Үрмебұршақ.

4. Cаңырауқұлақтың споралары өнетін орта

A) кебу топырақ.B) қарашірігі мол ылғалды топырақ.C) ылғалы мол, бірақ қарашірігі аз топырақ.D) құс саңғырығының іші.E) су.

5. Актинияның тіршілік ететін мекені-A) мұхиттар.B) топырақ.C) көлдер.D) теңіздер.E) тұщы су.

6. Энцефалит ауруын жұқтырушы жәндік:

A) Тарақан.B) Тайга кенесі.C) Өрмекші.D) Бүйі.E) Шұбалшаң.

7. Қанның эритроциттері

A) қанның ақ түйіршіктері.B) қан жарғақшасы.C) сұйық клеткааралық зат.D) сұйық ішкі орта.E) қанның қызыл түйіршіктері.

8. Оттегін тасымалдаушы қанның құрам бөлігі:

A) тромбоцитB) гемоглобинC) фибринD) лейкоцитE) гемотромбоцит

9. Топырақта азот қосылыстарын жинаушы бактериялар аталады:

A) Сапрофитті.B) Нитрлеуші.C) Хемосинтездеуші.D) Паразитті.E) Динитрлеуші.

10. Қазіргі кездегі жорғалаушылар арасында күрделі құрылысты:

A) жыландарB) крокодилдерC) хамелеондарD) кесірткелерE) тасбақалар

11. Тырнақ және шаш жататын ұлпа.A) Бұлшықет.B) Эпителий.C) Жүйке.D) Сүйек.E) Дәнекер.

12. Кене арқылы таралатын ауруA) пневмонияB) қояншықC) сыздауықD) шиқанE) энцефалит

13. Жалпақ бұлшық еттерA) иықтаB) кеудедеC) шайнауD) мойындаE) қолда

14. Ағзаға улы әсер ететін өсімдік-A) Қой бүлдіргенB) АсқабақC) МеңдуанаD) ҚиярE) Итмұрын

15. Адреналин гормоны бөлетін без:A) Эпифиз.B) Қосалқы без (гипофиз).C) Бүйрек үсті безі.D) Ұйқы безі.E) Қалқанша без.

16. Ядроның бөлімінде орналасқан ДНҚ молекуласы:

A) Ядро шырынында.B) Ядро қабықшасында.C) Ядрошықта.D) Ядро қосындыларында.E) Хромосомада.

17. Жасушадағы бейорганикалық қосылыстар:

A) Су, тұздар.B) Көмірсулар, су.C) Май қышқылы.D) Майлар, ақуыздар (нәруыздар).E) Глюкоза, кальций фосфаты.

18. Адам ұрығында жүйке жүйесінің түзілуі басталады:

A) Бір апталық ұрығындаB) Төрт апталық ұрығындаC) Үш апталық ұрығындаD) Екі апталық ұрығындаE) Бес апталық ұрығында

19. Сыртқы ортадағы маусымдық өзгерістердің ең негізгі әрекеттері.

A) Жауын-шашын мөлшері.B) Ауаның атмосфералық қысымы.C) Күн жарығының ұзақтығының өзгеруі.D) Қардың түсуі.E) Ауа температурасындағы өзгеріс.

20. Гүлдің ең негізгі бөлімдері:

A) аналық мойны және аналық аузыB) аналық және аталықC) гүлсағақ және гүлтабанD) күлтежапырақшаларE) тостағанша жапырақша

21. Жемістің түзілуі :A) аналық жатынындаB) аналық мойнындаC) аналық аузындаD) аталықтардаE) тұқымбастамада

22. Адамның бүйенінде тіршілік ететін жұмыр құрт:

A) ішексорғыB) қылдырықбасC) суыртқыD) үшкірқұртE) қылқұрт

23. Орталық Aмерика орталығынан шыққан өсімдік (отаны):

A) соя.B) бидай.C) картоп.D) орамжапырақ.E) жүгері.

24. Бунақденелердің кеңінен таралу дәуірі.

A) Палеозой.B) Кайнозой.C) Мезозой.D) Протерозой.E) Архей.

25. Биогеоценоз:

A) топырақB 1 -нұсқа 1)C 2)E 3)A 4)E 5)A 6)C 7)E 8)A 9)E 10)D

11)D 12)E 13)E 14)B 15)C 16)D 17)A 18)C 19)D 20)E 21)B 22)B 23)C 24)E 25)A

2. Нұсқа

1)E 2 )C 3)E 4)B 5)D 6)B 7)E 8)B 9)B 10)B 11)B 12)E 13)B 14)C 15)C 16)E 17)A 18)C 19)C 20)B 21)A 22)D 23)E 24)B 25)B

1.Бүгінгі сабақта не білдік?

2.Жұппен жұмыс жасау тиімді орындалды ма?

3.Әсіресе, сабақтың қай кезеңдері ұнады?

4.Бүгінгі сабаққа беретін бағаң?

5-минут

ІV Білімді жинақтау және жүйелеу

Семантикалық карта

Жұппен жұмыс

Жеке жұмыс

5-минут

V.Оқушылар білімін бақылау және бағалау

5-минут

VІ.Сабақты қорыту ,бағалау хабарлау

Сабақтың жабдықтары

Мультимедиа,интерактивті тақта ,маркер,қарындаш

Келесі тапсырмалар

Келесі оқу

Тәжірибелік сабақты бағалау

Сабаққа өзгертулер енгізу

Топтық жұмыстар қорғау,жұптық жұмыстар