Урок по биология Жасуша

Сабақтың тақырыбы: Жасушамен органоидтар құрылысы.

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды жасуша мен оның органоидтерінің құрылысымен таныстыру .

2. Оқушылардың жасуша құрылысын аиқаратын қызменіт есте сақтау қабілетін дамыту.

3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу

Сабақтың типі:Жаңа сабақ

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: сұбхат, баяндау, жоба құру.

Сабақтың пән аралық байланысы: Тарих,Қазақ әдебиеті..

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызбалар. ДНК -моделі.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын сұрау §4.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру.

Адам, негізінен, дене пішіні, мүшелерінің орналасуы және олардың кызметі бойынша ұқсас болады.Адам денесі көп жасушалы организмдер сиякты жасушалық құрылысты болады. Оны құрылысы мен атқаратын қызметі әр түрлі миллиардтаған жасушалар құрайды. Біз әр түрлі әдемі кірпіштен -жасушалардан салынған ғимарат сияқтымыз. Жасушалар тітіркенуге белсенді жауап кайтарады, зат алмасуға катысады, өседі, көбейеді, регенерацияға (кайта калпына келуі) және тұқым қуалау ақпаратын келесі ұрпақтарына беруге кабілетті.Біздің организміміздегі жасушалар пішіні (форма) бойынша әр түрлі: жалпак, дөңгелек, ұршық тәрізді, кейбіреулерінің өсінділері бар. Жасушаның пішіні организмдегі орны мен атқаратын қызметіне байланысты. Олардын мөлшері де өр түрлі: бірнеше микрометрден (кішкентай лейкоцит) 200 микрометрге дейін (жұмыртқа жасушасы). Құрылысы мен аткаратын қызметтері әр түрлі болғанымен, жасушалардың жалпы құрлысы ұқсас, олар: жасуша мембранасы , цитоплазма және ядродан тұрады.

Ядро нәруыз (белок) түзілуді реттейді. Ядродағы ДНҚ молекулаларында түқым қуалаушылык ақпараты болады хромосоманың негізгі болігін құрайды . Адам денесіндегі әрбір сомалык жасуша ядросында 46 хромосома, ал жыныс жасушаларының ядросында 23 хромосома болады.

Ядроны сыртынан ядро мембранасы қоршайды. Ядро ішінде ядро шырынымен мен рибосомалар түзілетін бір немесе бірнеше ядрошық болады. Рибосомалар жасушада нәруыз-дарды синтездейді.Ядро пішіні әр түрлі жасушаларда ғана емес, бірдей жасушаларда да жай-күйіне байланысты өзгергіш. Олар сопақша, дөңгелек, таяқша тәрізді, кейде сегменттелген болады.Ядро гиалоплазмадан (мелдір матрикс), ондағы органоидтер мен қосындылардан тұратын цитоплазмада орналасады.

Жасуша органоидтеріне тұрақты жасуша құрылымдары жатады. Эндоплазмалық тор (ЭПТ) цистерна-қалта-шық, көпіршік, қуыстар, өзектер, ұсак көпіршіктер торы. болып табылады. Эндоплазмальщ тордың тегіс және туйіршікті түрлері бар. Түйіршікті ЭПТ мембранасында рибосомалар орналаскдн. Тегіс ЭПТ мембранасында рибосомалар болмайды. Эндоплазмалык тор жасушалар-дағы заттардың тасымалына қатысады. Түйіршікті ЭПТ-да нәруыздар, ал тегісінде - майлар мен көмірсулар (гликоген - жануар крахмалы) синтезделеді.

Лцзосомалар - ферменттері (биологиялык. белсенді заттар) бар, жасуша үшін өз маңызын жойған заттарды бұзып, ыдырататын, бір мембраналы, шар төрізді құрылымдар. Лизосомалар, әсіресе фагоцитозға қатысатын жасушаларда көп болады.

Голъджи комплексі - ретті орналаскан қуыстардан, түтікшелер мен көпіршіктерден тұратын жүйе. Ол осы жүйені жасушаға күміс иондарын енгізіп ең алғаш ашқан италиялық ғалым К.Гольджидің күрметіне аталған. Гольджи 1898 жылы осы органоидті сипаттап, онын жасушадагы қызметін анықтаған. Гольджи комплексі

ІІІ. Кесте толтыру.

ОРГАНОИД

құрылысы

Аатқаратын қызметі

ІV. §4

V