Tədris prosesində elektron lövhə və

elektron laborator proqramlarından

istifadə

BAKI - 2015

GİRİŞ

TƏHSİLİN KEYFİYYƏTİNƏ İNFORMASİYA-KOMMUNİKASİYA TEXNOLOGİYALARININ TƏSİRİ

Bu gün müxtəlif sahələrdə mütəxəssislərin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə işləmək və onlardan düzgün istifadə etmək bacarığına çox böyük önəm verilir. Bu isə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sahəsində biliklərə yiyələnməyi zəruri edir. Bunun ən yaxşı yolu orta məktəbdən başlamaq lazımdır. Orta məktəbdən İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları -(İKT)-nin tədrisini başlamaq, bu biliyə mükəmməl yiyələnməyin ən yaxşı yolu hesab edilə bilər. Bu vəsaiti yazmaqda məqsədimiz ilk növbədə müəllimlərimizi maarifləndirməkdir. Dünyanın əksər ölkələrinin təhsil sistemində informasiya texnologiyalarının tətbiqi xeyli yeniliklərə yol açsa da, məktəblərin informasiyalaşdırılmasında həlli çətin problemlərlə qarşılaşmaqda davam edirik.

Qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizdə təhsil sisteminin İKT əsasında təkmilləşdirilməsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 21 avqust 2004-cü il tarixli sərəncamla təsdiq etdiyi "Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı" (2005-2007-ci illər) mühüm rol oynamışdır. Daha sonra 10 iyun 2008-ci il tarixdə ölkə başçısı tərəfindən təsdiq edilmiş "2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı" bu sahənin inkişafına təkan vermişdir. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi 2010-cu p ölkəmizdə "Təhsildə İKT ili" elan edib və bu il çərçivəsində konfranslar, seminarlar, müxtəlif stimullaşdırıcı və həvəsləndirici aksiyalar, müsabiqələr həyata keçirildi.

UNESKO tövsiyələrində məktəbin informasiyalaşdırılmasında pedaqoqların İKT bacarıqlarının zənginləşdirilməsi, bacarıqların təhsil prosesinə mərhələlərlə inteqrasiyası kimi üç istiqaməti irəli sürür: "İKT-nin təhsilə tətbiqi" adlanan birinci istiqamət müəllimlərdən təlim prosesində şagirdlərin İKT vərdişlərinin effektivliyinin artırılmasını tələb edir.

"Biliklərin mənimsənilməsi" adlı ikinci istiqamət müəllimlərin qarşısında şagirdlərə təlim subyektlərinin dərindən mənimsənilməsi, real aləmdə rast gəlinən məsələlərin həllində əldə olunan bu biliklərin tətbiqini nəzərdə tutur.

Üçüncü istiqamətdə "İnformasiya istehsalı"na görə müəllimlər cəmiyyətin ahəngdar inkişafı üçün zəruri olan yeni biliklərin istehsalına yardım etməlidirlər.

Müəllimlərin verdikləri fundamental biliklər, təkcə pedaqogika və psixologiya sahəsində deyil, həm də yeni texnologiyalardan müvəffəqiyyətlə istifadə etdikdə təhsil prosesini xeyli sadələşdirir, onu dinamik və çevik edir. "Müəllim-şagird-dərslik" tədris modelinə kompüterin də əlavə edilməsi tədris prosesini fərdi proqram üzrə təşkil etməyə, uşağın dərsə marağını stimullaşdırmağa imkan verir. Kompüterlə aparılan dərslər uşaqlar üçün çox cəlbedici və yaddaqalan olur. Multimediya vasitələri, avtomatlaşdırılmış öyrədici sistemlər, kompüter tədris proqramları, animasiya, qrafika, rəngarəng illüstrasiyalar şagirdlərin idrak aktivliyinə müsbət təsir göstərir və olimpiadalarda, müxtəlif intellektual yarışmalarda nəticələri xeyli yüksəldir.

Tədris prosesində interaktiv lövhə və virtual laborator proqramlarından istifadə edilməsi təlimin əsas prinsiplərindən birini - əyaniliyini təmin edir. Elektron lövhənin sensorlu (yəni hissiyyatlı səthə xüsusi qələmlə və ya barmaqla yavaşca toxunmaqla), üzərində kompüterdə mümkün olan bütün əməliyyatları interaktiv rejimdə aparmaq olar. Elektron lövhə, kompüterə qoşulan mikroskop, skaner, rəqəmli fotoaparat, videokamera və s. qurğulardan alınan təsvirləri böyüdülmüş forma da ekranda əks etdirir. Şagirdlər istənilən kimyəvi reaksiyanın, fiziki, bioloji, coğrafi proseslərin izahını virtual laboratoriya proqramı vasitəsi ilə izləyə bilərlər. Bu isə şagirdlərin nəzəri-metodoloji biliklərini, praktiki bacarıq və təcrübələrini inteqrasiya etməklə tədrisi xeyli canlandırır, şagirdlərin yaradıcı yanaşma, düşünmə, təşəbbüskarlıq, tədris materialını dərindən dərk etmə qabiliyyətini artırır.

İnteraktiv lövhənin bir üstün cəhəti də onun üzərində aparılan bütün əməliyyatları video formatda yadda saxlamaq və dəfələrlə istifadə etməyin mümkün olmasıdır. Belə imkanlar müxtəlif səbəbdən dərsləri buraxan şagirdlər və ya təlimdən geri qalan uşaqlar üçün xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Şagird iştirak edə bilmədiyi dərsi və ya təlimdən geri qaldığı materialı tam qavrayana kimi təkrar-təkrar kompüterdə izləyə bilərlər. Elektron tədris prosesində şagirdlər hamısı lövhəyə çıxıb müəllimin bütün tapşırıqlarını yerinə yetirməkdə həvəsli olurlar. İnteraktiv rejimdə keçilən (tədris olunan) dərslər bütün şagirdlər, o cümlədən passiv, utancaq, müəyyən fiziki və ya psixoloji qüsuru olanların dərs prosesinə aktiv qoşulmasına şərait yaradır.

Bu gün "Crocodile Physics" adlı proqram bütün dünyada geniş yayılmışdır. Bu güclü virtual laborator proqram, fiziki hadisələri modelləşdirməyə, "Elektrik və elektromaqnit", "Hərəkət və güc", "Dalğavari hadisələr" və "Optika" mövzuları üzrə virtual sınaqlar aparmağa imkan yaradır.

Fizika dərsini tədris edən müəllimlərin laboratoriya təcrübələrini şagirdlərlə birgə aparması olduqca faydalıdir və "Crocodile Physics" bu günün tələbinə uyğun hazır nümunələrlə zəngin bir proqramdır. "Crocodile Physics" məktəbdə fizika dərsini tədris edən müəllimlərin şagirdlərlə birgə bu günün tələbinə uyğun laboratoriya təcrübələrini aparmaq və lazım olan nəticəni əldə etmək üçün istifadə edə biləcəkləri, olduqca faydalı, hazır nümunələrlə təmin olunmuş bir proqramdır. "Crocodile Physics" elektron laborator proqramın tərkibində olan 46-dan çox hazır təcrübə nümunələri Beynəlxalq IGCSE, A-Level imtahan tədris planlarına uyğundur.

"Crocodile chemistry" proqramı kimya sahəsində istifadə edilən munasib proqramlardan biridir. Proqramı istifadə etdikdə bizləri laboratoriyada etdiyimiz əməliyyatların bir qisimini virtual mühitə daşımışdır. Kimyəvi maddələr və müxtəlif vasitə və vəsaitlər ehtiva edən yaxşı bir proqramdır. Proqram müəllim üçün imkan verir dərsin aparılmasında hər bir şagirdin özü virtual olaraq hər-hansi bir təcrübəni apararaq dərsi daha ətraflı mənimsəyə bilsin.

ChemOffice proqram paketinə ChemDraw, ChemFinder, Database Subscriptions, Chem3D proqramları daxildir. Həmin proqramlar müəllimə kimyəvi maddələrin fiziki xassələrini, fəzada quruluşunu, molekullar arasındakı bağlılığı əyani surətdə göstərməyə imkan verir.

İnformasiya cəmiyyətinə istiqamətlənmiş yolu bəşəriyyətin gələcəyinə gedən yol hesab edirlər. İnformasiya cəmiyyətinin tam formalaşdığı mərhələdə insanların əsas əmək predmeti informasiya, əmək alətləri isə İKT olacaq. Ona görə də bu gün respublikamızda təhsilin bütün pillələrində İKT-nin tətbiq və istifadə edilməsi, eyni zamanda İKT-nin özünün tədris olunması, şagirdlərdə müstəqil şəkildə informasiya toplamaq, təhlil etmək, ötürmək qabiliyyətinin formalaşdırılması gənclərimizin gələcəkdə informasiya cəmiyyətinin fəal üzvlərinə çevrilməsində mühüm rol oynayır. Ümid edirik ki, Bu kitabda olan materiallardan istifadə etməklə müəllimlər tədris prosesinin səmərəsini yüksəldə bilər, təhsilin inkişafına böyük töhfə vermiş olarlar.

Elektron lövhələrin imkanları

Məlumatın böyük bir hissəsini vizual olaraq alırıq. Vizual tədris vəsaitləri uşaqlarda yaradıcılıq qabiliyyətini əsaslı şəkildə artırır, şagirdlərin dərsə olan marağı yüksəlir və informasiya daha asan qavranılır.

Bu baxımdan müasir təhsildə istifadə olunan elektron lövhələr ən səmərəli texniki vasitədir. İnteraktiv elektron lövhələrin tətbiq edilməsi təhsilin keyfiyyətini yüksəldir, didaktikanın əsas prinsipini əyaniliyi təmin edir. İnteraktiv lövhələr kompüterə qoşulur. Bu məqsədlə həm masaüstü, həm də dizüstü kompüterlərdən istifadə etmək olar. Daha sonra proyektor lövhənin üst hissəsinə yerləşdirilir. Proyektor işığı istifadəçinin gözünə düşmür və lövhədə kölgə yaratmır. Lövhədə istifadə olunan sensor qələm ActivPen adlanır və əməliyyatlar bu qələm vasitəsilə həyata keçirilir. Belə ki qələm vasitəsi ilə həm proqramları, həm də lövhədə yerləşən şəkil, mətn və obyektləri idarə etmək mümkündür.

Interaktiv lövhələr təkcə kompüterdə olan materialları əks etdirmir. Bu lövhələr kompüterə qoşulan mikroskop, skaner, rəqəmli fotoaparat və digər qurğulardan alınan təsvirləri proyektor vasitəsi ilə qəbul edir. Bu sistemin əyləndirici və öyrədici imkanları var.

Elektron lövhələrin üstünlükləri çoxdur, adi lövhələrdən fərqli olaraq bu lövhələrdə işləyərkən müəllimin daha geniş iş sahəsi olur. Həmçinin bu lövhə müəllimin pedoqoji axtarışları üçün geniş imkanlar yaradır.

Elektron lövhələrin əsas üstünlüyü şagirdlərin təlimdəki roludur. Belə ki lövhəylə işləməzdən əvvəl kompüter savadı zəif olan şagirdlər belə lövhədə işləməyi tez öyrənirlər. Lövhə dərsin tempini artırmağa və bütün sinfin diqqətini dərsə cəlb etməyə imkan yaradır. Lövhə şagirdlərdə düşünmə qabiliyyətini, yaradıcılığı artırır, mənimsəməyə imkan verir. Lövhənin digər cəhəti də odur ki, lövhə üzərində aparılan əməliyyatları, dərsin gedişini , hazırlanmış model və şablonları kompüterin yaddaşında saxlamaq, redaktə etmək, dəfələrlə istifadə etmək olur. Şagird dərsdən geri qaldıqda mövzunun elektron variantı ilə tanış olur və həmin materialı tam qavrayana qədər kompüterdən izləyə bilir. Elektron lövhələr 55 min materialı yaddaşda saxlamaq ünavnına malikdir.

Starboard Software proqramı

Ekran elementləri

StarBoard Software virtual interaktiv lövhə proqramıdır. Virtual interaktiv lövhə bizə kompüterin işçi masasında istənilən proqramda işləmək imkani yaradir. Bu istiqamətdə bir çox proqramlara rast gəlmək mümkündür. Bu cür proqramlar təlim baxımdan kifayət dərəcədə müəllim və şagirdlərin simulyasiya və ya virtual təcrübə fəaliyyətlərini inkişaf etdirə bilər. Hət da müəllimə imkan yaradır ki, dərs prosesində digər fənnlərə,mövzulara inteqrasiya edə bilsin. Bu da dərsin maraqlı, coxşaxəli, rəngarəng və düşündürücü olmasını təmin edir. StarBoard Software aşağıdakı təməl ekran elementlərini ehtiva edir. (Aşağıdakı şəkil Whiteboard rejimindən bir nümunədir). Bu proqramdan istifadə etmək üçün, StarBoard Software 9.1 Download - launcher.exe-program təminatı kompyuterə yüklənir və daha sonra Sizin qarşınızda aşagıdakı pəncərə açılmış olur.

1.

Menyu sətri

StarBoard Software proqramından istifadə etmək üçün lazım olan menyu əmrlərinin görünüşü.

2.

Vərəqi sürüşdürmə paneli

Ekran vərəqinin yuxarı və aşağı hərəkət etdirmək imkanı yaradır.

3.

Panel

Yan menyuda iştirak edən dörd bölmədən biri seçildikdə ona aid olan alt bölmələrini göstərir.

4.

Yan menyu

Yan menyuda tez-tez müraciət olunan bölmələrin və alt bölmələrin funksiyaları yiğcam şəkildə formalaşdırılmışdır.

5.

Digər səhifəyə kecid

Əvvəlki və sonrakı səhifəyə getmək üçün istifadə edilir.

6.

Vəziyyət Göstəricisi

Səhifə nömrəsini və səhifə sayını göstərən bir simvol tablosudur.

7.

Zibil qutusu

Obyektləri sürüyüb Zibil qutusu simvoluna ataraq silmək üçün istifadə edilir. (Silinmiş obyektləri müvəqqəti yaddaşda saxlamaq üçün istifadə edilir)

8.

Simgə menyusu

Tez-tez müraciət olunan əməliyyatları reallaşdırmaq üçün istifadə edilir.

9.

Simgə məzmunu

Seçilmiş simgəyə aid olan əlavə köməkçi paneli.

Menyu

StarBoard Software proqramından istifadə etmək üçün tez-tez müraciət etdiyimiz menyular haqqında qısa açıqlama verək. Menyuda bəzi əmrlər var ki, onlar haqqında biz digər proqramlarda da rast gəlirik. Ona görədə də həmin əmrlər haqqında qısa olaraq şərh verdik.

File Menyusu

Yeni boş bir sənəd açır.

StarBoard Sənəd faylını (.yar) açır.

StarBoard fayllarından sənədə əlavə edir.

StarBoard sənədini ilkin vəziyyətə qaytarır.

StarBoard sənədini yadda saxlayır.

StarBoard sənədini yeni adla yadda saxlayır.

StarBoard sənədini çapa göndərir.

StarBoard proqramından çıxır.

Edit menyusu.

Axırıncı əmri geri qaytar

Yuxardakının əksi

Kəs

Kopiyala

Yapışdır

Bütün qeyd et

Surətini çıxart

Sil

Təmizlə

Qeydi Təmizlə

Qrupla, ayır və bloka sal-çıxar

Mətni Böl

Axtar...

Qalereya Qovluğunu Tap...

Favoritlər Qalereyası

Rəsmi redaktə et...

Hiper link

Nizamla

Ölçüləri

Yerlərini müəyyənləşdir

Yerində fırlatmaq

Əlaqə

AlignSeçilmiş obyekləri öz aralarında nizamla

Ən üstdə

Ən altda

Solda

Sağda

Üfüqi mərkəzdə

Şaquli mərkəzdə

Üfüqi dağıt/payla

Şaquli dağıt/payla

Ölçülər (Resize)- Seçilmiş obyektlərin yenidən ölçülərini dəyişmək.

Ən geniş

Ən dar

Ən yüksək

Ən alçaq

Order Seçilmiş obyektin nizamını dəyişdirmək.

Bir yuxarı

Bir aşağı

Ən üstə

Ən alta

Ön plana

Arxa plana

Rotate/Flip Seçilmiş obyekti çevir (fırlatmaq)/tərs (əksinə) çevir.

Saat əqrəbi istiqamətində çevirmək (fırlatmaq)

180 dərəcə çevirmək (fırlatmaq)

Saat əqrəbi istiqamətinin əksinə çevirmək (fırlatmaq)

Üfüqi olaraq əksinə çevirmək(fırlatmaq)

Şaquli olaraq əksinə çevirmək (fırlatmaq)

View menyu.

Geri- Daha əvvəl göstərilən səhifəni görünüşlər.(əvvəlki əmrləri geri qaytarmaq)

İrəli- Əvvəlki Geri əməliyyatını geri al.(sonuncu əmrə qayıtmaq)

Əvvəlki Səhifə- Əvvəlki Səhifəni görünüşlər.(əvvəlki səhifəni ekrana gətirmək)

Sonrakı Səhifə- Sonrakı səhifəni görünüşlər. (növbəti səhifəni ekrana gətirmək)

Əsas menyuda View və ya simgə menyunun View bölməsinin SidebarWidgetleri alt bölməsi aşağıdakı şəkildə qeyd olunan funksiyalardan ibarətdir. Bu funksiyalar bir rejimdən digər rejimə keçməyə və ya digər obyektləri qoşmağa imkan verir.

Mövzu siyahısı vidcet

Səhifə siyahısı vidcet

Əlavələr vidcet

Qalereya vidcet

Alət Xüsusiyyətləri vidcet

Obyekt Xüsusiyyətləri vidcet

Səhifə xüsusiyyətləri vidcet

Navigasiya vidcet

Ekran Məskunlaşması vidcet

Konfrans Konsolu vidcet

Tam Ekran və pəncərə rejimi arasında keçid

Ön Planı Gizlə

Görünüşü Yenilə

Tools menyu.

Normal Qələm

Ağıllı Qələm

İşarəedici Qələm

Əl ilə yazılan yazını çap formatına çevirir

Eyni vaxtda iki qələmdən istifadə etmək

Ekranda qələmlə yazılan yazıları silir

Hər hansı bir obyekti seçmək

Ekran vərəqini istənilən istiqamətə sürüşdürmək

Əlavə qurğunu paralel qoşmaq

Obyektin içini rəngləmək.

Mətn boksu yaratmaq.

Shapes qələmlə təyin olunan bölgəyə həndəsi fiqurları yerləşdir.

Xətt

Ox

Çevrə

Ellips

Üçbucaq

Düzbucaqlı üçbucaq

Romb

Düzbucaqlı

Kvadrat

Accessories

Pərgar

Transportir

Xətkeş

Ekran Klaviaturası

Ekran bloku

Ekranı yazan

Ekran işığı

Saniyəölçən

Ekran şəklini çəkən

Əlavə proqram yerləşdirmək

İnsert menyu

Yeni Səhifə

Ekran görünüşü

Ekrana şəkil gətirmək

Ekrana flaş fayl yerləşdirmək

Scaner avadanlığına qoşulmaq

Veb kameraya qoşulmaq

Topic menyu

Masaüstü rejiminə keçmək.

Whiteboard mövzusu.

Conference menyu

Bir StarBoard konfrans iclası saxlamanızı təmin edər.

Bir StarBoard konfrans iclasına qatılmanızı təmin edər.

Settings menyu

StarBoard üçün müxtəlif nizamlara çatmanızı təmin etmək.

İstifadə ediləcək dili seçmək.

Profil yükləmək, Yeni profil yaratmaq və Profili fərqli qeyd etmək

Simgə menyusundan istifadə qaydaları.

Simgələr haqqında qısa məlumat.

Simgə

Şərh

Siçan

Whiteboard rejimi ilə Masaüstü rejimi arasında keçid edir.

Normal Qələm

Ekrana sərbəst xətt çəkilə bilər.

İstifadə olunan (cari) vasitənin rəngini təyin edir.

Vasitə Xüsusiyyətləri

Qələmin Xüsusiyyətlərini widgetini görünüşləri.

Silgi

Obyektləri silmək üçün Silgi vasitəsinə keç.

Seç

Bir və ya daha çox obyekti seçmək. (Obyektləri daşıma/tənzimləmə/Silmə)

Yeni Səhifə

Yeni Səhifə yarat.

Əvvəlki Səhifə

Əvvəlki səhifəyə keçid. (Səhifənin əvvəlinə (başlanğıcına) keçid)

Sonrakı Səhifə

Sonrakı (növbəti) səhifəyə keçid. (Səhifənin sonuna keçid)

Təmizlə

İstifadə olunan (cari) səhifədəki bütün məlumatı silir

Təchiz edilər

Təchiz edilər menyusunu görünüşlər

Doldur

Obyektləri doldurmaq üçün Plomb vasitəsinə keçər (keçid).

Ekran Üstü Klaviatura

Ekran klaviaturası.

Fiqurlar

Fiqurlar menyusu (Fiqurlar menyusu).

Qələm rəngini, qalınlığını dəyişdirmə

Simgə menyusunda (Normal pen) seçin və çəkməyə başlayın.

2. Köməkçi simgəni (Tool Properties) seçin. Yan menyuda Properties+Tool properties köməkçi menyu acılacaq.

3. Açılan siyahıdan istifadə edərək qələm rəngini və qalınlığını seçin.

Qələm İstifadə etmə

Qələm çubuğundan (Normal pen) seçin və çəkməyə başlayın.

Qələm stilini/rəngini/qalınlığını dəyişdirmə

1. Qələm çubuğundan (Tool Properties) elementini seçin. Yan menyuda Properties bölməsinin Tool Properties hissəsində.

İstifadə etmək istədiyiniz Qələm stili seçin.

Normal Qələm

Vurğulayıcı

Qon-qoyuldur Qələmi

Kölgə Qələmi

Balon Qələm

Naxış-desən Qələmi

5. Düymələri və açılan siyahını istifadə edərək qələm rəngini və qalınlığını seçin.

Ağıllı qələmi istifadə etmə

Simgə menyusundan (İntelli Pen) Ağıllı qələm və ya İşarəçi qələmi seçin.

Ağıllı Qələm: Şəkil tanıma

Ağıllı qələm şəkil tanıma funksiyasına malikdir. Aşağıdakı tablo/cədvəlin solunda görünənlər kimi çəkilən obyektlər avtomatik olaraq sağdakı kimi obyektlərə çevriləcək.

Üçbucaq

Bərabəryanlı üçbucaq və üçbucağın digər növləri də mümkündür.

Xətt

Düz xəttlərlə yaradılmış müxtəlif bucaqlar da çəkilə bilər.

Ox

Silmə

Silgini İstifadə etmə

Simgə menyusunda (Eraser) elementini seçir və əvvəldən çəkilən xəttləri silmək imkanı yaradır. Silmə elementini seçdikdən sonra daha əvvəl çəkilmiş olan hər hansı bir obyektin üzərinə gətirin.

Vasitələr menyusundan silgi elementini seçmək də silgi vasitəsinə keçmənizi təmin edər.

Ekranda göstərilən mövcud bütün məzmunu silmək üçün (Clear) elementini seçdikdən sonra təsdiq ünsiyyət menyusunda Bəli variantını seçin.

Silginin, Ağıllı Qələm kimi elementlərdən istifadə edilərək yaradılan obyektləri (düzbucaqlı, üçbucaq, ellips, kvadrat, xətt, ox) silmək üçün istifadə etmək olar.

Yalnız Qələmlə çəkilmiş xətləri silmək üçün elementini seçin.

Həm xətləri həm də yerləşdirilən şəkilləri silmək üçün elementini seçin.

Qeyd: Vektor formasındakı fayllar (vmf, emf və svg) bu vasitələ silinə bilməz.

Whiteboard rejimini

Whiteboard rejimi ilə proqramın arxa ekranında olan rejimin şəklini vərəqə gətirmək üçün (desktop) simgəsini seçirik.

Ekran (Desktop) rejimini seçmək

Kompüterin ekranında simgə menyusu ilə görüntüdə təkrar qələm simgəsini vurmaqla Starboard Software proqramına qayıtmaqla ekranın şəklini simgə menyusu ilə birlikdə göstərir. Bu rejimdə, ekran üzərində istənilən şəkil çəkilə bilər.

Səhifələr üzərində əməllər (əməliyyatlar)

Yeni səhifə açmaq (New page) simgəsinə vurmaqla yeni (səhifə) yaradılır.

Səhifənin əvvəlinə gəlmək (keçid) üçün(Səhifənin başlanğıcına keçid.) (Previous page) simgəyə vururuq.

Səhifənin sonuna gəlmək (keçmək) üçün (Next page) simgəyə vururuq. (Səhifənin sonuna keçid.)

Yan menyuda Document bölməsində biz vərəqlərin siyahısınin Yan menyuda Document bölməsinin Page List hissəsində baxa bilərik. ( Yan menyunun Document bölməsinin Page List hissəsində səhifələrin görüntüləri əks olunur.)

Show- həmin vərəqi (səhifəni) aç.

Delete- Seçilmiş vərəqi (səhifəni) sil.

Insert Page- Yeni vərəq (səhifəni) yarat

Print…- vərəqi (səhifəni) çap et.

Save As…- vərəqi (səhifəni) fərqli formatda yadda saxla.

Duplicate Page- vərəqin (səhifəni) surətini yarat.

Add to Favourites...- Fovaritə daxil et.

Qızartmanı göstərmə və ya gizləmə

1. Show Grid Line menyusunu açmaq üçün Simgə menyusundan Ox (Select) variantını istifadə edin və proqramın Dama Xətlərini Göstər variantını seçin.

2. Alternativ olaraq Göstər sekmesine vurub Ekran Məskunlaşması widgetini açdıqdan sonra Dama Xətlərini Göstər düyməsinə basa bilərsiniz:

Bu dəyişdirilə bilən bir funksiyadır və ekranı damalı edir ki, riyazi hesablamalar aparmaq və bu kimi işlər görmək olar. Bu xüsusiyyəti bağlamaq üçün düyməyə vurun və ya menyu variantını təkrar seçin.

(Bu dəyişdirilə bilən bir funksiyadır. Riyazi hesablamalar, əməliyyatlar və bu kimi işlər görərkən Dama Xətlərini Göstər nişanını seçməklə səhifənin fonu dəyişir (ağ fon damalı fonla əvəz edilir). Nişanı təkrar basmaqla səhifənin əvvəlki vəziyyəti (ağ fon) bərpa olunur.)

Simgə menyusunda (Zoom İn) simgəsi obyekti böyüdür.

Simgə menyusunda (Zoom Out) simgəsi obyekti kiçildir.

Simgə menyusada (Fill) simgəsini seçib hər hansı bir obyektin üzərinə gətirməklə onun daxilini rəngləyə bilərik. bu bölmədə rəng calarlarını seçirik.

Simgə menyusunda (Accessories) vurmaqla alt menyuda əlavə alətlərdən istifadə edə bilərik, bunlar aşağıdakılardır.

Compass- pərgar

Protractor- transportir, bucaqölçən

Ruler- xətkeş

Screen Keyboard- klaviatura

Screen Block- ekrana tam pərdə cəkmək və görüntünü azaldıb-coxaltmaq

Screen Recorder- Ekranda baş verən bütün görüntüləri yaddaşa video farmatında yazmaq

Spotlight- Qara ekrana fənər işığı salmaq

Stopwatch- Vaxtı izləmək

Screen Capture- Ekranın şəklini çəkmək

Add/Delete External Applications...- Ekrana digər proqramları gətirib göstərmək

Screen Recorder- Ekranda baş verən bütün görüntüləri yaddaşa video formatında yazmaq. Bu, şagirdlərə dərsdən sonra təkrar həmin dərsin video görüntülərini izləmək imkanı verir.

- düyməni vurmaqla həmin andan ekranda baş verən bütün görüntüləri video formatda yadda saxlamağa başlayır və sonda simgəni vurmaqla bu əməliyyatı dayandırmış oluruq.

- düyməsi bizə imkan verir çəkilişi dayandırıb sonra davam etdirək.

- düyməsi bizə imkan verir video çəkiliş aparmazdan əvvəl çəkilişin formatında müəyyən dəyişiklik aparmaq mümkün olsun.

Spotlight- Qara ekrana fənər (projektor) işığı salmaq, və şagirdlərin diqqətini hər hansı obyektə yönəltmək.

Fənərin (projektorun) görüntüsünü kiçildib-böyütmək mümkündür. Tədqiqat sualı verdikdə şagirdlərə cətinlik olduqda biz görüntünü bir az işiqlandırmaqla onlara istiqamət vermiş oluruq.

Stopwatch- Vaxtı izləmək.

Screen Capture- Ekranın şəklini çəkmək.

Ekranın şəklini çəkmək üçün əlavə sorğu menyusudur.

Ekranın tam formatda şəklini çəkmək

Ekranda olan hər hansı bir obyekti və ya sorğu pəncərəsini seçməklə onun şəklini çəkmək olar.

Ekranda istənilən hissənin kvadrat şəklində şəklini cəkmək.

Ekranda istənilən hissənin ixtiyari əyrilərlə şəklini cəkmək.

Simgə menyusada (Shapes) düyməsini vurduqda bizə əlavə sorğu pəncərəsi açılır və lazım olan həndəsi fiquru seçib çəkə bilərik. Sorğu pəncərəsi aşağıdakı şəkildədir.

Simgə menyusunda (Screen Keyboard) düyməsi klaviaturanın ekran rejimini açır. Görünüşü aşağıdakı şəkildədir.

1. Fayl menyusundan Qeyd et və ya Fərqli Qeyd et... əmrini seçin.

Ayrıca Fayl menyusundan Save as… bölməsini açmaqla biz faylı fərqli formatlarda yaddaşa yaza bilərik.

2. Save as type: bölməsinə girib HTM-veb, BMP-JPG-PNG-şəkil, PDF-adobe və PPT-PowerPoint formatlardan lazım olanı seçirik.

3. Save düynəsini vurmaqla faylı seçdiyimiz formatda yadda saxlayırıq.

Ekranda menyuların secilməsi

Yan menyuda ekran (View) bölməsini seçin.

Ekran bölməsindən istifadə edərək aşağıdakı əməliyyatları reallaşdıra bilərsiniz:

Yan menyunu açma və ya bağlama;

Məzmun bölməni açma və ya bağlama;

Yuxarı və Simgə menyunu açma və ya bağlama;

Vəziyyət göstəricisini açma və ya bağlama;

Sürüşdürmə bölməsini açma və ya bağlama;

Səhifə Seqmesini açma və ya bağlama;

Zibil qutusunu açma və ya bağlama;

Tam ekran və normal rejim arasında keçid etmə;

Damaların ölçüsünü dəyişdirmə;

Damalar xətlərini açma və ya bağlama;

Damalara uyğun funksiyasını açma və ya bağlama;

Xətt mövqeyini nizamla funksiyasını açma və ya bağlama.

Gallery menyusu

Şəkillər (Gallery) bölməsi əyani vasitələrdən istifadə etmək imkanı verir.

1. Memarlıq

2. Astronomiya

3. Fon naxışları

4. Biologiya

5. Kimya

6. Clip art

7. Coğrafiya

8. Tarix

9. İnformatika

10. Riyaziyyat

11. Musiqi

12. Fiziki tərbiyə

13. Fizika

14. Din

Bu bölmələr kifayət qədər alt bölmələrdən ibarətdir. Bu bölmələrdə şəkillərdən başqa flaş animasiyalar müəllimə dərsi şagirdə tam mənimsəməsinə imkan verir.

- Starboard Software proqramının özünün daxili şəkil və animasiyaları vardır.

- bu bölmədə biz öz şəkil və animasiya fondumuzu yarada bilərik.

-proqramdan çıxmadan internetdən istənilən materialı götürmək olur.

- bu bölmədə biz hazır dərs nümunələrindən yararlana bilərik.

Workspace haqqında

Workspace virtual interaktiv lövhə proqramıdır. Virtual interaktiv lövhə kompüterin işçi masasında istənilən proqramda işləmək imkanı yaradir və Exam View Assessment Suite, DualBoard, Mobi View və Mobi Learner cədvəlləri və ya CPS kimi Tələbə Cavabı Sistemlərindən biri kimi birgə istifadə olunur, Workspace rəqəmsal məzmunun hər hansı forması ilə əlaqə qurmağa və tələblərimizi yerinə yetirməyə imkan verir. Workspace tədris materiallarının yaradılması, əks olunması, annotasiyası, təşkli, idarə olunması, idxalı, yaradılması, qeydə alınması və paylanması üçün 50-dən artıq alətdən istifadə olunur. Çox güman ki, daha vacib olaraq Workspace hər hansı proqram, məzmun və ya kurikulum ilə istifadə oluna bilər.

Workspace necə işləyir

Workspace 4 funksional rejimi səciyyələndirir: Siçan rejimi, Dərs rejimi, İşçi masası üzərində şərh və Ofis rejimi.

Dərs rejimi DualBoard və sizin kompüteriniz kimi interaktiv cihazlar arasında iki növ rabitəni mümkün edir. Siz hər kəsin otaqda görə biləcəyi səthin şəklini və ya dərsi kompüterinizə yönləndirə bilərsiniz. Sonra Workspace alətlərini istifadə edərək siz həmin şəkilləri şərh edə və ya birbaşa dərsdə tələbələrinizlə birbaşa əlaqə qura bilərsiniz. Bütün şərhlər təqdimat faylı kimi qeydə alınır.

Ağ Lövhə Rejimi interaktiv ağ lövhə və kompüteriniz arasında əlaqəni qurur. Bu rejimdə paint proqramına ehtiyac yoxdur. O sadəcə kompüterinizdə lövhədə edilmiş hər hansı bir qeydi ötürür və ekranda əks etdirir. Bu qeydlər asan paylanma üçün Workspace proqramı faylları kimi və ya pdf formasında yaddaşda saxlanılır.

Workspace Menyusu

WorkspaceMenyuişarəsini () əsas alət panelindən bütün Workspace menyularına giriş üçün seçin. Aşağıdakı cədvəldə hər bir menyunun açıqlanması verilib:

Menyu

İzahı

Fayl

Kursiv Fayl menyusu - Workspace təqdimat fayllarını açmaq, yaddaşda saxlamaq, bağlamaq, çapa göndərmək və pdf tipdə yadda saxlamaq kimi funksiyaları həyata keçirir.

Redaktə et

Kursiv Redaktə menyusu- Workspace redaktə alətləri, yəni axırıncı əmri geri qaytarmaq və əksi, qeyd olunan hissəni kəsmək, surətini götürmək və qeyd olunan yerə yapışdırmaq, bütün ekranda görünənləri qeyd etmək, silmək kimi və s. funksiyalari həyata kecirir.

Alətlər

Kursiv AlətlərMenyusu- İstifadə olunan alətləri əks etdirir.

Səhifələr

Kursiv Səhifələr menyusu- Boş səhifə, şəkil, təqvim, dublikat

Kömək

Kursiv Kömək menyusu- proqram haqqında məlumat, WebUpdate, onlayn qeydiyyata və son istifadəçi lisenziyası üzrə razılığa (EULA) giriş əldə edir.

Preferences

Üstünlüklər pəncərəsinin açılması Workspace-nin alət panelinin, Alət qutusunun, Səhifələrin və baxış üstünlüklərini qurmağa imkan verir.

Tələbə Cavabı Sistemi

Tələbə Cavabı sistemi pəncərəsinin açılması Tələbə Cavabı Sisteminin seçimlərin istifadəsinə imkan verir.

Cihaz Meneceri

Cihaz Meneceri quraşdırılmış cihazı idarə edir və ona nəzarət edir.

Çıxış

Workspace-dən çıxır.

Workspace Alətləri

Workspace tələblərimiz üçün həqiqi interaktiv və maraqlı tədris təcrübəsi yaradan bir çox alətləri əhatə edir.

Aşkar edilməli bir sıra xüsusiyyətlərə aiddir:

Fiqurlar və Xətlər alətindən istifadə edərək konsepsiya və riyaziyyat suallarının yaradılması.

Tutum aləti ilə dərsə daxil olmaq üçün ekranda hər hansı şəklin seçilməsi.

Qalereya alətindən istifadə edərək dərsi canlandırmaq üçün əvvəlcədən yaradılmış dərsdən materialların və şəkillərin seçilməsi.

MOBI, DualBoard, Pads, Boards və Panellər

Cihazlar - Mobi, DualBoards, Pads, Lövhələr və Panellərin hər biri elektron qələmi ilə - birgə təcrübəni mümkün edən avadanlıqla təmin edir. Sərt disk materialının quraşdırılması və işə salınması hər cihaz ilə əhatə olunan müvafiq İşə Başlama Təlimatında əhatə olunmuşdur.

İnteraktiv Rejimlər

İnteraktiv Rejim Workspace-nin ilkin əməliyyat rejimidir. O sizə DualBoard və ya Mobi cədvəli kimi qarşılıqlı ağ lövhələrdən istifadə edərək kompüterinizlə əlaqə qurmağa imkan verir. Bu qarşılıqlı əlaqənin hər aspekti hər kəsin görə biləcəyi səthə (DualBoard kimi və ya divar kimi) layihələnib. Workspace-in İnteraktiv Rejimi qarşılıqlı əlaqələnmiş cihazlar və sizin kompüteriniz arasında iki növ rabitəni mümkün edir. Siz təqdimat faylları kimi qeyd olunmuş şəkilləri və dərsləri, sizin annotasiyaları şərh etmək üçün müxtəlif İnteraktiv rejimləri və alətləri istifadə edə bilərsiniz.

Lazım olan Konfiqurasiya

İnteraktiv rejim aşağıdakıları tələb edir:

interaktiv cihaz ( DualBoard, Mobi Tablet və ya Panel)

layihə səthi (Əgər siz Lövhədən istifadə etmirsinizsə)

video təqdimatı proyektoru

Workspace-nin quraşdırıldığı kompüter

İnteraktiv Rejim daxilində Rejimlər

Workspace dörd müxtəlif interaktiv rejimə malikdir:

İşarələr

Workspace Rejimi

İzahı

Siçan Rejimi

Proqramları seçin, işə salın və kompüterinizin siçanı və klaviatura ilə normal halda yerinə yetirəcəyiniz funksiyaları yerinə yetirin. Proqramları seçin, işə salın və normal (adi) iş rejimində olduğu kimi kompüterinizin siçan və klaviaturunun köməyi ilə (və ya işinizə davam edin) yerinə yetirəcəyiniz funksiyaları işləyin.

Workspace Siçan Rejimi aktiv olduqda, Alət panelindəki Siçan Rejimi Kursoru nişanı boz rəngə çalacaq.

Alət panelindəki Siçan Rejimi kursoru siz Siçan rejimində olduqda boz rəngə çalacaq.

Dərs rejimi

Dərs rejimində Workspace işçi masanızın kiçik şəklini çəkir və bu dayanıqlı şəklin üzərində şərh etməyə imkan verir. Yazın, çəkin, şəkilləri yerləşdirin, işarələyin, hazırlanmış material ilə əlaqə qurun və şərh edin. Siz həmçinin Workspace-i tərk etmədən hər hansı nöqtədə ağ lövhə kimi boş səhifəni istifadə edə bilərsiniz.

Desktop üzərində şərh Rejimi

Video, animasiya və ya fleş proqramlı internet səhifələri kimi hərəkətli şəkillər üzərində Dərs rejimi vaxtı mövcud olan eyni alətlər ilə şərh verin.

Ofis Rejimi

Açın və Microsoft Office proqramları ilə birbaşa olaraq Workspace proqramından əlaqə qurun.

Siçan və Dərs rejimləri tez-tez istifadə olunan rejimlərdir. Bütün rejimlərə Workspace alət paneli vasitəsilə daxil olmaq olar.

Siçan Rejimi

Siçan Rejimi qələminizdən siçan kimi (DualBoard və ya Mobi cədvəlində) istifadənizi mümkün edir. Kompüter siçanınız və klaviaturanız ilə normal halda yerinə yetirəcəyiniz bütün proqramları seçin, işlədin və bütün funksiyları yerinə yetirin.

Alət panelində Siçan Rejimi kursoru siz Siçan Rejimində olduqda boz rəngdə olacaq.

Siçan Rejimindən istifadə

Alət panelindən Siçan alətini () seçin.

Kompüterinizdəki iş masası ilə virtual siçan əlaqəsi kimi Qələmi ya DualBoard və ya Mobi cədvəlində istifadə edin.

Eyhamlar:

Qələmi elektron lövhəyə yaxın aparmaq "select" və ya "click" deməkdir.

Qələm düyməsinin aşağı hissəsini basmaq "iki dəfə basmaq" deməkdir.

Qələm düyməsinin yuxarı hissəsini basmaq "sağ düyməyə basmaq" sayılır.

Dərs Rejiminin istifadəsi

Dərs rejimi kompüterinizdə təsvir olunan hər hansı şəklin və ya dərsin qısa şəklini çəkir. Bu dayanıqlı şəkil tam baxış üçün layihələnib. Workspace alətlərindən istifadə edərək layihə şəklini yaza, çəkə, şəkilləri yerləşdirə, qeyd edə, qarşılıqlı əlaqə qura və şəkil üzərində qeydlər apara bilərsiniz.

Siz həmçinin Workspace proqramını tərk etmədən dərsinizdə hər hansı nöqtədə virtual ağ lövhə kimi boş səhifəni istifadə edə bilərsiniz Sizin bütün şərhlər Workspace daxilində təqdimat faylları kimi asan baxış, redaktə və paylama üçün yaddaşda saxlana bilər.

Dərs Rejiminin istifadəsi

1. Alət panelindən dərsi seçin ().

2. Qələm, Fiqurlar və ya Markalama alət kimi hər hansı annotasiya alətini seçin.

Yeni Səhifə Quraşdırılması Üstünlükləri sizin yeni səhifənizin necə görünəcəyini yaddaşda saxlayır.

Tips:

• Əgər siz işçi masasındakı pəncərələri və ya proqramların hansınısa idarə etmək istəyirsinizsə, Workspace alət panelində aləltəri seçin.

• Əgər siz hər hansı bir nöqtədə yeni dərsi, faylı açmaq istəyirsinizsə və ya internetə girmək istəyirsinizsə, sadəcə olaraq alət panelində Siçan Rejimini () seçin . Siz asanlıqla geri qayıda və Workspace proqramını tərk etmədən Dərs Rejimi və Siçan Rejimindən çıxa bilərsiniz.

İş masası Rejimində Annotasiya

İş masası üzərində AnnotasiyaRejim Dərs rejimi kimi istifadə olunur, lakin İş masası üzrəində Annotasiya video, animasiya və ya fleş proqramlı internet səhifələri kimi hərəkətli şəkil üzərində qat yaradır və o fəaliyyətdə olarkən üzərinə annotasiya qoymağa imkan verir. Dərs Rejimində mövcud olan əksər alətlər də İş masası üzərində annotasiya Rejimində mövcuddur.

Miqyasın dəyişdirilməsi, yuxarı-aşağı getmə, iş masasında obyektlərin seçilməsi və ya Qalereyanın istifadəsi İş masası Rejimində Annotasiya zamanı qeyri fəaldırlar.

İş masası üzərində annotasiyanın istifadəsi

1. İş masası üzərində Səhifələr > İş Masası üzərində Annotasiyasını əsas menyudan seçin () və ya alət panelindən İş masası üzərində Annotasiyanı seçin ().

2. İş masasının əlamətlərini təsvir etmək üçün Qələm, formalar və ya markalama aləti kimi hər hansı Annotasiya alətini seçin.

Yeni Səhifə qurulması İş masası üzərində Annotasiyanın necə yaddaşda saxlanması üzrə alət üstünlüklərə gedin.

Eyhamlar:

• Əgər siz İş masası üzərində hər hansı pəncərə və ya proqramı idarə etmək istəyirsinizsə Workspace alət panelində aləti seç addımını seçin.

• Aşağldakı səhifəni dəyişmədən Annotasiya alətləri ilə yaradılmış alətləri dəyişmək və ya kənarlaşdırmaq olur. Siçan Rejimi seçildikdən sonra Workspace sizi səhifəni yaddaşda saxlamağa təhrik edir. Səhifəni yaddaşda saxladıqdan və ya kənarlaşdırdıqdan sonra, Workspace seçdiyiniz rejimə qayıdır.

• Digər Workspace səhifəsinə qayıtdıqdan və ya Siçan Rejiminə keçdikdən sonra siz annotasiyalarınızı yaddaşda saxlamağa təhrik ediləcəksiniz.

Ofis Rejiminin istifadəsi

Ofis Rejimi PowerPoint, Microsoft Word və Excel ilə qarşılıqlı əlaqədə olmağa imkan verir. Ofis Rejimində şərhləri birbaşa slayd, sənəd və vərəqə əlavə edə bilərsiniz. Şərhlər istifadə olunan proqram faylının bir hissəsinə çevrilir və o Workspace faylında əlavə səhifə kimi saxlanmır.

Ofis Rejiminin işə salınması

Alət panelindən Ofis Rejimini seçin. Kompüter ağ lövhə ekranının şəklini təsvir edir.

Qeyd: Qeyri fəal alətlər boz rəngə çevrilir.

Rejimlərdən bir-birinə keçmə

Ofis Rejimi, dərs Rejimi və İş masası rejimi üzərində müvafiq işarəyə basmaqla şərhə keçin.

Ofis Rejimi Funksiyaları

Aşağıdakı cədvəl Ofis Rejiminin funksiyalarını təsvir edir.

Simgə Ad

İzahı

Menyu

Ofis Rejimi Menyusuna daxil olun.

Siçan

Siçanı fəallaşdırır.

Dərs rejimi

Dərs Rejimi Alət panelinə daxil olur.

İşçi masası üzərində Şərh

İşçi masası üzərində şərhə daxil olur.

Ofis Rejimi

Ofis Rejimini fəallaşdırır və Ofis Rejimi alətlərini əks etdirir.

Qələm

Microsoft faylındakı səhifə daxilində yaz və ya çək. Quraşdırma seçimləri Aşağı Oxa basmaqla giriş əldə olunmuş Alət Quraşdırması Alət panelində tap.

Markalama

Cari səhifədə hər hansı maddəni qeyd edin. Alət Quraşdırması alət panelini əks etdirmək üçün Aşağı Oxa basın.

Pozan

Qələmlə yazılanları silir.

Mətni yazın

Ekrandakı klaviaturanı açın və mətni daxil edin. Kompüter klaviaturası da istifadə oluna bilər.

Möhürləyici

Cari səhifəyə möhürlər əlavə et.

Seçim

Slayd, sənəd və ya vərəqdə obyekt və ya maddələri seçir, onları hərəkət etdirir, ölçüsünü dəyişir və ya onları çevirir. O həmçinin PowerPoint Slaydı, Word sənədi və ya Excel vərəqində saxlamaq üçün annotasiyanı istifadə etməyə imkan verir.

Əvvəlki

PowerPoint Slide Show-da əvvəlki slayda və ya Word sənədindən əvvəlki səhifəyə keçməyə imkan verir. Əgər siz mümkün məlumat itkisi ilə bağlı qeydi seçmisinizsə, əvvəlki səhifəyə keçid əmri icra olunmamışdan əvvəl sizdən şərhləri Microsoft faylında saxlamaq tələb olunacaq.

Növbəti

PowerPoint Slide Show-da növbəti slayda və ya Word sənədində növbəti səhifəyə keçməyə imkan verir. Əgər siz dərhal məlumat itkisi haqqında qeydi seçmisinizsə növbəti səhifəyə keçib əmri icra olunmamışdan əvvəl sizdən şərhləri Microsoft faylındasaxlamaq tələb olunacaq.

Ofis Alətləri

Microsoft Office proqramlarını işə salır.

Şərhləri yerləşdirin

Bütün şərhləri cari PowerPoint slaydına, Word səhifəsinə və ya Excel vərəqinə yerləşdirin.

Seçilmiş Şərhləri yerləşdirin

Seçilmiş şərhləri cari PowerPoint slaydına, Word səhifəsinə və ya Excel vərəqinə yerləşdirin.

Boş Slayd əlavə edin

Cari fəaliyyət göstərən PowerPoint Slide Show-ya boş slayd əlavə edin. O yalnız PowerPoint Slide Show işlədikdə mövcud olur.

PowerPoint slayd əlavə edin

Cari annotasiya ekranını açıq PowerPoint təqdimatına slayd kimi əlavə edin. Slayd PowerPoint faylının sonuna əlavə olunacaq.

Təmizlə

Bütün şərhləri cari ekrandan təmizləyin.

Seçimi Sil

Seçilmiş şərhləri silin.

Sualı daxil edin

Tələbə Cavabı Sistemini istifadə edərkən sualı əlavə edin.

Çıxış

Ofis Rejimindən çıxın.

Mövcud Alətlər

Aşağıdakı cədvəl Alət paneli və Alət qutusu üçün mövcud olan bütün alətləri sadalayir. Seçmək üçün Müştəri yönlü Alət paneli üstünülüklərini istifadə edin.

Simgə Ad

İzahı

Siçan Rejimi

Şərh Rejimindən Şərh Pəncərəsini bağlayan və işçi masasını əks etdirən Siçan Rejiminə keçin.

Dərs Rejimi

Dərs Rejimi Interwrite Workspace-nin ilkin əməliyyat rejimidir. Həm siçan, həm də şərh alətlərinin istifadəsinə imkan verir.

İşçi Masası üzərində Şərh

İşçi Masası Pəncərəsi üzərində Şərh Fəal İşçi Masanız əks olunarkən Şərh Alətlərini və ya Səhifə Alətlərini istifadə etməyə imkan verir.

Office Mode

Ofis Rejimi alət panelini və onunla bağlı funksiyaları işə salır.

Qələm

Şərh Pəncərəsindəki səhifədə yazmaq və ya şəkil çəkmək üçün Qələm alətindən istifadə edin. Qələm aləti üçün quraşdırma opsiyaları Əlamətlər Panelində tapılır. Cari alət quraşdırmaları baxış pəncərəsində əks olunub. Haqqında daha artıq öyrənmək üçün Əlamətlər Panelindəki xüsusiyyətə basın.

Multicolor qələm

Şərh Pəncərəsindəki səhifədə rəngli xəttləri çəkmək üçün Çoxrəngli Qələmdən istifadə edin. Çox rəngli Qələm iki müxtəlif növə malikdir, Maili və Rəngdə Rəng.

• Rəngdə Rəng Növünü seçdikdə Maili Növ düyməsinin solundakı rəng, xətt eni və şəffaflıq xüsusiyyətləri kənar, sərhəd rəngini müəyyən edir, sağdakı xüsusiyytəlrə isə daxili rəngi müəyyən edir.

Sizin seçimləriniz baxış pəncərəsində əks olunur. Hər alətin növ seçiminə necə təsir etməsini müəyyən etmək üçün müxtəlif kombinasiyaları sınaqdan keçirin.

Şəkil Qələmi

Şərh Pəncərəsindəki səhifədə şəkillərin cığırını əks etdirmək üçün Şəkil Qələmindən istifadə edin.

• Hal-hazırda seçilmiş şəkil Əlamətlər Panelinin sol tərəfində əks olunub. Şəkillər menyusuna daxil olmaq üçün onun üzərinə basın.

• Cığırdakı şəkillərin ölçüsünü seçmək üçün xətt eninə basın.

• Siz şəkil menyusuna yeni şəkli əlavə edə bilərsiniz. Şəkli Dəyişin düyməsinə basın. Standart olaraq Proqram Faylları/ Interwrite Learning/Interwrite Workspace/möhürləri direktivi açılır. Siz bu direktivdən şəkli seçə və ya digər yerə yönəldə bilərsiniz. Şəkil Qələmi aləti üçün istifadə olunan şəkillər BMP, GIF, JPEG, TIFF, PNG formatında olmalıdır. Yeni şəkil şəkil menyusundakı cari seçilmiş şəkli əvəz edəcək.

• Siz həmçinin seçilmiş şəklin arxa fon rəngini dəyişə bilərsiniz.

Xətt

Şərh Pəncərəsindəki səhifədə xətləri çəkmək üçün Xətt alətini istifadə edin. Xətt aləti üçün quraşdırma opsiyaları Əlamətlər Panelində tapılmışdır. Cari alət quraşdırması əvvəlki pəncərədə əks olunub. Haqqında daha artıq öyrənmək üçün Əlamətlər Panelindəki xüsusiyyətə basın.

Sərbəst Əl Mətni

Bu alət ilə yazılmış bütün rəqəm və hərfli işarələr alətin Xüsusiyyətlər Panelindəki baxış pəncərəsində əks olunmuş şriftdən istifadə edərək yazılmış mətnə avtomatik çevrilir. Fərqli şrift seçin, şrift ölçüsünü və şrift rəngini Əlamətlər Panelindən dəyişin. Sizin seçimləriniz baxış pəncərəsində əks olunur.

Sərbəst Əl Forması

Bu alət məsələn, düzbucaqlı kimi əl ilə çəkilmiş obyekti əsl 90 dərəcəli bucaqlara və tərəfləri düz xətt parçaları olan düzbucaqlıya çevirir. Alətin Xüsusiyyətlər Paneli alətin xətt-çəkən əlamətlərini dəyişməyə imkan verir.

Markalama

Cari səhifədəki hər hansı maddəni işarələmək üçün bu alətdən istifadə edin. Xüsusiyyətlər Panelindən alət əlamətlərini seçin.

Fiqurlar

Bu alət ilə müxtəlif fiqurları çəkin. Əlamətlər Panelinin ortasındakı Fiqur düyməsinə basın və menyudan fiquru seçin. Əlamətlər Panelinin sol tərəfindəki alətlər fiqurun xətt əlamətlərinə təsir edir. Sağ tərəfdəki alətlər fiqurun doldurma əlamətinə təsir edir. Hal-hazırda seçilmiş fiqur onun xətti və doldurma əlamətləri Fiqur düyməsində əks olunub.

Flash Player

Flash Player sizə SWF fayllarını təqdimatınıza əlavə etməyə imkan verir. Alətə basın və SWF flash faylını direktivdən seçin. Flash faylını aktivləşdirmək üçün yaşıl oxa basın. Flash faylını hərəkət etdirmək, ölçüsünü dəyişmək və ya silmək üçün Seçmə alətini istifadə edin. Qeyd: Bir səhifədə yalnız iki (2) flash faylına icazə verilir.

Mətn

Təqdimat faylınızdakı səhifələrə yazılmış mətni əlavə etmək üçün Mətn alətini istifadə edin.

• Alət panelindən Mətn alətini seçin

• Yazmağa başlamamışdan əvvəl şrift xüsusiyyətlərini dəyişin. Seçdiyiniz şrift və əlamətlər baxış pəncərəsində əks olunacaq.

• Mətn Pəncərəsinin əks olunmasını və yazılmanın başlanmasını istədiyiniz yerə basın.

• Siz yazmağı bitirdikdən sonra Seçmə alətini seçin. Mətn Pəncərəsi bağlanır və mətn səhifədə yerləşir.

Möhürləyici

Şərh Pəncərəsindəki səhifəyə möhürləri əlavə etmək üçün Möhürləyicidən istifadə edin. Əvvəlcədən quraşdırılmış möhür seçimləri Möhürləyicinin Xüsusiyyətlər Panelində əks olunur. Siz şəkillərinizi Mənim Sənədlərim/Interwrite Workspace/İstifadəçi Möhürləri qovluğuna əlavə etməklə Möhürləyicini şəxsiləşdirə bilərsiniz. Şəkillər BMP, GIF, JPEG, TIFFvə ya PNG formatında olmalıdır. Onlar Möhürləyicinin Əlamətlər Panelinin sağında əks olunacaq. Əgər siz yeni möhürləti Workspace işləyərkən İstifadəçi Möhürləri qovluğuna əlavə etsəniz, möhürlər siz Workspace-ni tərk edənə və yenidən açana qədər mövcud olmayacaq.

Audio Fayl

Audio Fayl təqdimat faylınıza audio faylları əlavə etməyə imkan verir. O aşağıdakı audio faylları formatlarını dəstəkləyir: WAV, MP2, MP3, MPA,MPEG, SND, və WMA. Yazıya alma və Yenidən Canlandırma aləti ilə hazırlanmış Audio fayllar, o cümlədən digər mənbələrdən yüklənmiş fayllar (e.g., iTunes), da istifadə oluna bilər. Fayl seçilərsə seçilmiş audio fayla malik audio canlandırıcı səfihəyə əlavə olunur.

Video Fayl

Video faylları təqdimatınıza Video Faylı aləti ilə əlavə edin. O aşağıdakı video formatlarını dəstəkləyir: AVI, WMV, MOV, və MPG.

Video Fayl alətini seçin və əlavə etmək istədiyiniz video faylının yerini axtarın. Seçilmiş video faylına malik video canlandırıcısı səhifəyə əlavə olunub. Media Playeri işə salmaq üçün yaşıl oxa basın. Siz videoya şərh vermək üçün Media Player Alət panelindəki alətdən istifadə edə bilərsiniz.

Cari Səhifə

Səhifəni Şərh Pəncərəsinin ətrafında hərəkət etdirin.

Seçim

Cari səhifədə obyektləri (maddələri) seçmək üçün Seçim alətini istifadə edin. Seçilmiş obyektlərin ölçüsü dəyişə, hərəkət etdirilə, kəsilə, nüsxələnə, birləşdirilə, silinə, sırası dəyişdirilə, çevrilə, qruplaşdırıla, qrupdan ayrıla, arxa fona keçirilə, Mənim Qalereyama ixrac oluna və əlavə edilə bilər. Seçmə aləti seçilərsə, Seçmə Əlamətləri Paneli əks olunur. Bütün redaktə alətləri Əlamətlər Panelinin sol tərəfində əks olunur, Səhifə Naviqasiyası alətləri sağ tərəfdə əks olunurlar. Siz obyekti seçdikdə, seçilmiş obyektin əlamətlərini dəyişməyə və ya onun üçün link yaratmağa imkan verdikdə Əlamətlər Paneli Linklər aləti ilə ortada əks olunacaq.

Haqqında daha artıq öyrənmək üçün Redaktə Alət panelindəki alətə basın. Seçim edilənə və ya fəaliyyəti seçimə müvafiq olana qədər müəyyən redaktə opsiyaları boz rəngdə olacaq.

Pozan

Şərh Pəncərəsindəki səhifədə obyektləri silmək üçün bu alətdən istifadə edin. Slayderi Əlamətlər Panelinə keçirməklə pozanın ölçüsünü dəyişin.

Miqyas

100-ə qədər ölçüsünü böyütmək üçün Miqyas alətini seçin və Şərh Pəncərəsindəki səhifəyə basın, və ya səhifənin ölçüsünü böyütmək üçün Miqyas alətinin Xüsusiyyətlər Panelindəki böyütmə miqdarına basın.

Əgər siz səhifənin müəyyən sahəsini böyütmək istəyirsinizsə, Əlamətlər Panelinin sağ sonundakı Miqyas Pəncərəsinə basın və böyütmək istədiyiniz səhifənin hissəsi boyu pəncərəni dartın.

Boş Səhifə yaradın

Təqdimat faylına boş səhifəni əlavə edin. Arxa fon rəngini dəyişmək üçün Boş Səhifə Üstünlüklərinə basın.

Dublikat Səhifəsini Yaradın

Təqdimat faylına Şərh Pəncərəsindəki cari səhifənin dublikatını əlavə edin. Dublikat səhifə ilkin səhifənin dalınca gələn təqdimat faylına əlavə olunur.

Təqvim PəncərəsiniYaradın

Bu alətdən istifadə edərək təqdimat faylına təqvimli yeni pəncərəni əlavə edin. Bir həftəlik, bir, iki, üç və ya dörd aylıq təqvimi seçin və baxın. Başlayan Ay və İli seçin (cari ay və il standartdır) və təqvim üçün Arxa Fon rəngini seçin. Əgər siz təqdimatınızda tez-tez təqvimlərdən istifadə edirsinizsə, Alət Panelini Müştəri yönlü edin. Üstünlüklər opsiyasını istifadə edərək Alət panelinə Təqvim Səhifəsini Yarat alətini əlavə edə bilərsiniz.

Sərhəd SəhifəsiniYarat

Təqdimat faylına sərhəd səhifəsini əlavə edin. Sərhəd səhifəsi konfiqurasiyasını dəyişmək üçün Sərhəd Səhifəsi Üstünülklərinə baxın.

Şəkil SəhifəsiniYaradın

Təqdimat faylına şəkil səhifəsini əlavə edin. Səhifədə arxa fon şəklini dəyişmək üçün Şəkil Səhifəsi Üstünlüklərinə baxın.

Qalereya

Interwrite Workspace Qalereyası şəkillərin və Interwrite Sims adlanan, sizin rahatlığınız üçün Kateqoriyalarda yerləşmiş Flash simulyasiyalarının geniş toplusuna malikdir.

İşıqlandırma

Ekranın sahəsinə maraq yaratmaq və diqqəti çəkmək üçün İşıqlandırma alətindən istifadə edin. İşıqlandırma aləti seçilərkən qara pərdənin mərkəzində dairə yaranır. İşıqlandırma şəffafdır və ekranda birbaşa olanları canlandırır. Ekranın ətrafında işıqlandırmanı hərəkət etdirmək üçün Hərəkət kursoruna basın və dartın. İşıqlandırma aləti həm Siçan Rejimi, həm də Şərh Rejimində istifadə oluna bilər.

Səhifə Sortlaşdırıcısı

Təqdimat faylındakı səhifələr ardıcıllığına baxmaq üçün səhifə Sortlaşdırıcısı alətini istifadə edin. Üstünə basmaqla səhifəni seçin. Təqdimat faylına basın və səhifəni müxtəlif yerə dartın. Digər Səhifə Sortlaşdırıcısı opsiyaları Səhifə Sortlaşdırıcısı Menyusunda mövcuddur.

Əvvəlki Səhifə

Təqdimat faylında əvvəlki səhifəyə gedin. Təqdimat faylının ilk səhifəsi Şərh Pəncərəsində olarsa, alət boz rəngdə olacaq.

Növbəti Səhifə

Təqdimat faylında növbəti səhifəyə gedin. Fayldakı son səhifə Şərh Pəncərəsində olduqda alət boz rəngə çevriləcək.

Təmizləyin

Seçilmiş obyekti və ya obyektləri silmək üçün bu alətdən istifadə edin. Əgər səfihədə heç nə seçilməzsə, Təmizlə aləti səhifədəki hər bir şeyi silir.

Yaddaşda saxlayın

Hal-hazırda açıq təqdimat faylını yaddaşda saxlayın. Bağladıqda və ya Workspace-dən çıxdıqda siz təqdimat faylını yaddaşda saxlamağa dair məlumatlandırılacaqsınız. Yaddaşda saxla funksiyası həmçinin Interwrite Boards Əlamətləri Menyusunda da mövcuddur.

Standart olaraq Avtomatik yaddaşda saxla əlaməti təqdimat faylını avtomatik olaraq hər beş dəqiqədən bir yaddaşda saxlayır. Siz Avtomatik yaddaşda saxlamanı etibarsız edə və ya avtomatik yaddaşda saxlama tezliyini Üstünlüklər, Opsiyalarda dəyişə bilərsiniz.

Ekrandakı Klaviatura

Ekrandakı Klaviatura Interwrite Board-da olarkən və ya Interwrite Pad-i istifadə edərkən mətnin daxil edilməsinə imkan verir. Siz tətbiq faylına mətni daxil edə və ya Şərh Pəncərəsində şərhləri yaza bilərsiniz.

Bağlama Düymələri

Bu alətdən istifadə edərək bütün Interwrite Düymələrini sükutlaşdırın, və ya bağlayın, bu zaman onların cari sesiyaya daxiletmələrinin qarşısını alın. Bağlama Düymələri söndürülənə qədər əlaqəli qalırlar. Bu alət keçiricidir. Açma Düymələri aləti kimi o, aktivləşdirilə və ya bağlanmış düymələri açmaq üçün istifadə oluna bilər.

Sesiya Meneceri daha artıq selektiv Düymə idarəsi əlamətlərini təmin edir. Düymələri Bağla və Düymələri Aç alətləri həmçinin Interwrite Board Əlamətlər Menyusunda da mövcuddur.

Internet Browser

Internet browser-i işə salmaq üçün bu alətdən istifadə edin və onu Üstünlüklər/Opsiyalar, Internet Şəbəkə səhifəsində açın.

Yuxarı Səhifə

Şərh Pəncərəsindəki şərh səhifəsini təqdimat faylında yaddaşda saxlayarkən PowerPoint Slide Show-dakı əvvəlki səhifəyə getmək üçün bu alətdən istifadə edin. Alətin xüsusilə PowerPoint ilə işləməsi üçün qurulmasına baxmayaraq o əsasən, Interwrite Workspace altında birbaşa və Yuxarı səhifə əmrini başa düşən proqramla işləyəcək.

Aşağı Səhifə

Şərh Pəncərəsindəki şərh səhifəsini təqdimat faylında yaddaşda saxlayarkən PowerPoint Slide Show-dakı növbəti səhifəyə getmək üçün bu alətdən istifadə edin. Alətin xüsusilə PowerPoint ilə işləməsi üçün qurulmasına baxmayaraq o əsasən, Interwrite Workspace altında birbaşa və Aşağı səhifə əmrini başa düşən proqramla işləyəcək.

Pərdə

Pərdə aləti Siçan rejimində olarsa, Şərh Pəncərəsindəki cari səhifəni gizlətmək və ya cari işçi masası ekranını gizlətmək üçün istifadə olunur.

Medianı yerləşdirin

Hər hansı media faylını o cümlədən BMP, JPEG, GIF, EMF, WMF, TIFF PNG, ICO, Audio faylları, Video faylları və Flash fayllarını yerləşdirin. Audio fayllar Audio Player-ə yerləşdirilir və Video fayllar Video Player-ə yerləşdirilir və Media Player-də canlandırılır.

Tutum

Tutum ya tam ekranın, seçilmiş pəncərənin, ya da ekranın seçilmiş hissəsinin qısa şəklidir. Tutum alətini seçərkən hansı rejimdə olmanızdan asılı olaraq tutum opsiyaları sizin üçün mövcud olur.

Geri qaytar

Ən son yerinə yetirilmiş əməliyyatı geri qaytarmaq üçün bu alətdən istifadə edin. Əgər siz xətt çəkmisinizsə, Geri qaytar düyməsi onu kənarlaşdıracaq. Siz səhifədə etdiyiniz ilk əməliyyatı geri qaytarana qədər Geri qaytarma düyməsindən istifadəni davam edə bilərsiniz. Əlbəttə ki, əgər siz səhifədəki hər şeyi geri qaytarmaq istəyirsinizsə, vaxta qənaət edə bilərsiniz və Təmizlət alətindən istifadə edə bilərsiniz.

Yenidən qaytar

Bu alətdən istifadə edərək son Geriyə qaytar əməliyyatını yenidən qaytarın. Geri qaytarılmış hər bir şeyi bərpa edənə qədər siz yenidən gaytarma düyməsini istifadə edə bilərsiniz. Nə isə geri qaytarılmayana qədər alət mövcud olmayacaq.

Üstünülklər

Üstünlüklər aləti Interwrite Workspace-nin bir çox alətləri və funksiyaları üçün alətləri yarada biləcəyiniz Üstünlüklər dialoqunu yaradır.

Sərbəst Əl MətnininTanınması

Əl ilə yazılmış mətni yazılmış mətnə çevirmək və yazılmış mətni Word və ya Excel kimi fəal proqramlara yerləşdirmək üçün bu alətdən istifadə edin. Aşağıda göstərilmiş Sərbəst Əl Mətninin Tanınması dialoqu yazının yoxlanması və İdarəedici düyməni, Məsafəni, Tabulyarı və Silmə alətlərini mətnə yerləşdirməni mümkün edir.

Yazıya al və Yenidən canlandır

Yarandığı kimi səs ilə tədbirləri yazıya almaq və yenidən canlandırmaq üçün Yazıya al və yenidən Canlandır alətini istifadə edin. O audio və ekran tədbirlərini yazıya alır və onları AVI faylında yenidən canlandırmaq üçün saxlayır.

PDF Faylını ixrac et

Hal-hazırda açıq təqdimat faylını PDF formatına ixrac etmək üçün bu alətdən istifadə edin. Standart olaraq, PDF faylı Mənim Sənədlərim/Interwrite Workspace/İxrac qovluğuna ixrac edin.

PDF Faylını email ilə göndərin

Hal-hazırda açıq təqdimat faylını PDF formatına ixrac etmək və onu avtomatik olaraq email mətninə birləşdirmək üçün bu alətdən istifadə edin.

Taymer

Müddətli sinif otağı fəaliyyətləri, imtahanlar və ya tapşırıqlar üçün Taymerdən istifadə edin.

Tələbə Cavabı sistemi

Kliker işarəsi sisteminizdə Tələbə Cavab Sistemi quraşdırılarkən əks olunur. Sual menyusunu əks etdirmək üçün işarəyə basın.

Tələbə Cavabı Sistemi haqqında daha ətraflı öyrənmək üçün buraya basın.

İmtahana baxış

İmtahana baxışı İşə salır.

Xətkeş

Xətkeş sizə Şərh Pəncərəsi daxilində iki nöqtə arasında məsafəni ölçməyə imkan verir.

Üçbucaq

Üçbucaq aləti Şərh Pəncərəsi daxilində necə ölçməni nümayiş etdirməyə imkan verir.

Transportir

Transportir Şərh Pəncərəsi daxilində bucaq ölçməyə imkan verir.

Pərgar

Pərgar dairələri, qövsləri çəkməyə və Şərh Pəncərəsində məsafələri ölçməyə imkan verir.

Link Tarixi

Link Tarixi sizin GWB linkləri ilə getdiyiniz hesabdır. O, arxa linklərin qeydiyyatını saxlayır, linklərinizin tarixini izləməyə imkan verir və cari sesiya zamanı linklərdən birinə geri getməyə imkan verir. Bu alət təqdimat faylı Şərh Pəncərəsində açıq olarkən və GWB linki icra olunarkən mövcuddur.

Yeni Səhifə

Yeni Səhifə aləti bütün səhifə yaradılması opsiyalarını seçməyə imkan verir.

Doldurma Aləti

Əgər heç bir obyekt seçilməzsə, hər hansı obyekti rəng ilə doldurmaq və səhifənin arxa fonunu dəyişmək üçün istifadə olunur.

Sərhəd Səhifəsi

Sərhəd səhifəsini təqdimat faylına əlavə edin. Arxa fon rəngini dəyişmək üçün Sərhəd Səhifəsi Üstünülklərinə baxın.

Çıxış

Interwrite Workspace-dən çıx.

Alət qutusu

Alət qutusu Menyusu siz Alət qutusuna basdıqda əks olunur. O, daha az istifadə olunan alətləri əks etdirir. Siz bu menyuda və Alət Panelinin müştəri yönlü edilməsi Üstünülklər dialoqundakı Alət Panelində alətlərin təşkilini müştəri yönlü edə bilərsiniz.

Alət panelini Minimallaşdırın

Alət panelini minimallaşdırmaq və ya tam ölçülü Alət panelini yenidən bərpa etmək üçün bu alətə basın.

Workspace

Menyusu

Workspace-ni açır menu.

Sərbəst əl mətni

Hərf və rəqəmləri Xüsusiyyətlər Panelində əks olunmuş mətnə keçirmək üçün sərbəst əl mətnindən istifadə edin.

Sərbəst əl mətn aləti seçimlərinin quraşdırılması

Arzu olunan şrift üçün şrift seçimlərini quraşdırmaq üçün Xüsusiyyətlər Panelini (aşağıda göstərilmiş) istifadə edin. Cari şrift Xüsusiyyətlər panelində əks olunub.

Aşağıdakı cədvəl Sərbəst əl mətn aləti seçimlərini əks etdirir.

Simgə

İzahı

Şrift rəngini seçin.

Rəng palitrasından əlavə rəngləri seçin.

Kompüterdə şriftlər siyahısından şrifti seçin. Seçilmiş şrift sahədə əks olunur.

Şrift ölçüsünü seçin.

Fərqli şrift növünü seçin. Standart olaraq mətnin üslubu Adi üslubdur.

Video Faylı

Video Faylı aləti ilə təqdimatınıza video fayllarını əlavə edin. O aşağıdakı video formatlarını dəstəkləyir: AVI,WMV,MOV, vəMPG.

Video Faylını seçin və yerləşdirmək istədiyiniz yeri axtarın. Seçilmiş video faylına malik video player səhifəyə əlavə edilib. Media Player-i işə salmaq üçün yaşıl oxa basın. Videonu şərh etmək üçün siz Media Player Alət Panelindəki alətlərdən istifadə edə bilərsiniz.

Videonu əvvəldən canlandırmaq üçün dialoqun aşağısındakı Canlandır düyməsinə basın. Dayandır düyməsi videonu dayandıracaq. Aşağı sağ küncdəki Səs Həcmi Slayderinə basmaqla səs həcmini düzəldin.

Səhifə Üstünlüklərinin quraşdırılması

> Üstünlüklər

Boş səhifəni işə salmaq üçün Üstünlüklər pəncərəsində Yeni Səhifə Qurulması tabulyarını seçin. Seçimlərə standart arxa fon rəngi və tutum seçimləri daxildir. Yeni Səhifə Quraşdırılması aşağıdakı sahələrdən ibarətdir:

• Boş Səhifə

• Tutum

• İş masası üzərində Şərh

• Sərhəd Səhifəsi

Boş Səhifə

Boş Səhifə Yarat aləti üçün arxa fon rəngini qurur. Standart arxa fon rəngi ağdır.

Sərhəd səhifəsində arxa fonun rəngini dəyişmək üçün Arxa fon rəngini dəyişin düyməsinə basın.

İşçi Masası üzərində şərh

Standart olaraq Workspace yaddaşda saxlamamışdan əvvəl Məlumat verilməsini tələb edən pəncərəni açır. Bu seçim Hər zaman yaddaşda saxla alətinə çevrilə bilər.

Tutum

Standart olaraq Workspace Annotasiya Rejiminə keçir, ekranı tutur və onu Şərh Pəncərəsində əks etdirir.

Müxtəlif Tutum Seçimlərinin seçilməsi yalnız o Siçan Rejimində olarkən seçildikdə mümkündür. Üstünlüklər aləti Tutum alətinin işləməsi metoduna heç bir təsir göstərmir.

Tutum Seçimləri üçün istifadə

Hər zaman qismən əhatə et

Əhatə etmək istədiyiniz ekran hissəsinin ətrafında kursoru basın və dartın. Qismən tutum yeni boş səhifədə əks olunacaq.

Hər zaman səhifəni əhatə et

Siz kursoru hərəkət etdirdikdə, seçilə bilən pəncərənin sərhədlərini müəyyən edən sərhəd meydana gəlir. Əhatə etmək istədiyiniz pəncərəyə kursoru hərəkət etdirin və basın. Yeni pəncərə yeni boş səhifədə əks olunacaq.

Hər zaman ekranı əhatə et

Tam ekranın qısa şəklini çəkin və onu Şərh Pəncərəsində (standart quraşdırma) yeni səhifədə əks etdirin.

Tutum vaxtında məlumat ver

Əgər yeni boş səhifədə yerləşmiş tutumu istəyirsinizsə, qeyd qutusunu seçin (istəmirsinizsə, onu qeyd olunmamış kimi saxlayın) və sonra tutum seçimlərinizi seçin.

Sərhəd Səhifəsi

Sərhəd səhifələrini işə salın. Seçimlərə xətli sərhəd səhifələri, sütunlu səhifələr və üfüqi və şaquli xətli əsl sərhəd səhifələri daxildir.

Üfqi

Səhifədə üfqi xətləri yaradın.

Şaquli

Səhifədə sütunları yaradın. Sütunun şaquli xətləri arasında məsafənin miqdarını (piksellərlə) quraşdırın. Əgər sütunlu səhifələri istəmirsinizsə, Şaquli qeyd qutusunu təmizləyin.

Mərkəzi Sərhəd

Konfiqruasiyalı sərhəddi səhifənin ortasında istəyirsinizsə, sərhəddi mərkəzləşdirin.

Başlıq Qutusunu Əlavə edin

Sərhəd səhifəsinin yuxarısında yerləşmiş başlıq qutusunu Ümumi baxış qutusunda göstərilən kimi əlavə edin.

Xətt Rəngini dəyişin

Sərhəd xətlərinin rəngini dəyişin.

Xətt Növü

Seçimlərin aşağı salınan siyahısından xətt növünü seçin. Xətt Enini (piksellərlə) quraşdırın.

Arxa Fon rəngini dəyişin

Sərhəd shifəsində arxa fonun rəngini dəyişin.

Bütün seçilmiş, konfiqurasiyalı seçimlər Ümumi baxış qutusunda əks olunur.

Təqvim Səhifəsini Yarat

Təqdimat faylına təqvimli yeni səhifə əlavə etmək üçün bu alətdən istifadə edin.

Bir həftəlik, bir, iki, üç və ya dörd aylıq təqvimə baxın. Başlayan Ay və İli (cari ay və il defaultdur) göstərin və təqvim üçün Arxa fon Rənginiseçin.

Siz Alətlər Panelini Yarat Üstünlük opsiyasından istifadə edərək Təqvim Səhifəsi Alətini Yarat opsiyasını Alətlər Panelinə daxil edə bilərsiniz.

Alət panelinin qurulması

> Üstünlüklər

Alət panelində və alət qutusunda alətləri təşkil etmək, əlavə etmək və kənarlaşdırmaq üçün Üstünlüklər pəncərəsində Alət panelini qur seçimini edin. Bu mövzuya aiddir:

Alət paneli sxemləri

Adding tools

Alətlərin Kənarlaşdırılması

Sxemlərin qurulması

Alət paneli sxmelərinə ümumi baxış

Cari panel seçilmiş sxemdə alətlər sadalanır. Alətlər alət, üstünlüklər və sağ düyməli alət panelində əks olunacaq kimi sadalanırlar.

Aşağıdakı cədvəl alət paneli sxemi üzrə seçimləri təsvir edir.

Alət paneli sxemi

Təsvir

İlkin

Ümumi istifadə olunan alətlərin ilkin dəsti

Aralıq

Standart alətlər. Daha çox istifadə olunan qələmləri və alət panelində qurma seçimlərini əhatə edir

Mütərəqqi

Alət panelində daha artıq qrafik yönlü seçimləri əhatə edir

Alətlərin əlavə olunması

Əsas alət panelindən aləti, alət qutusunu və ya sağ düymə ilə basılan alət panelini əlavə etmək üçün:

Mümkün Alətlər sahəsinə yerləşdirmək istədiyiniz alətləri yerləşdirin

1. Aləti siçan və ya Qələm ilə seçin.

2. Aləti sizə lazım olan yerə dartın. Sizə lazım olan alətləri əlavə etməyi və keçirməyi bitirənə qədər davam edin.

3. OK düyməsinə basın. Alətlər onların yeni sahəsində yaddaşda saxlanılıb.

Alətlərin Kəanrlaşdırılması

Aləti əsas alət panelindən, alət qutusundan və ya sağ düymə ilə basılan alət panelindən kənarlaşdırmaq üçün:

Siçan və ya Qələm ilə kənarlaşdırılmalı aləti seçin.

Aləti əks olunduğu qutudan dartın. Alətləri kənarlaşdırmağı bitirənə qədər davam etdirin.

Cari Alətlər siyahısından bütün alətləri kənarlaşdırmaq istəyirsinizsə, Hamısını kənarlaşdır düyməsinə basın.

OK düyməsinə basın. Alətlər Alət paneli, Alət qutusu və ya Sağ-Düymənin basıldığı alət panelindən kənarlaşıb.

Sxemlərin qurulması

Alətləri arzu olunn yerə keçirdikdən sonra siz onu adi sxemdə yaddaşda saxlaya bilərsiniz. Siz həmçinin lazım olmazsa adi sxemi də silə bilərsiniz.

Adi Sxemin yaddaşda saxlanması

Adi sxemi yaddaşda saxlamaq üçün:

1. SizSxemi yaddaşda saxla pəncərəsinə basın. Adı Daxil et pəncərəsi açılır.

2. Yeni sxemin adını yazın.

3. OKdüyməsinəbasın. Yeni sxem Sxem siyahısına əlavə olunur.

Əgər siz sxemi yaddaşda saxlamırsınızsa, sizdən bu haqda Alət paneli pəncərəsini tərk edərkən xahiş olunacaq.

Adi Sxemin Silinməsi

Adi sxemi silmək üçün:

1.Sxem üzrə aşağı salınan siyahıdan silinməli olan adi sxemi seçin.

2.Sxemi Silin alətini seçin. Adi sxem silinəcək.

İşıqlandırma

Ekran sahəsinə maraq yaratmaq və diqqəti cəlb etmək üçün İşıqlandırma alətindən istifadə edin. İşıqlandırma aləti seçiləndə dairə qara pərdənin mərkəzində yaranır. İşıqlandırma açılışı şəffafdır və ekranda onun daxilində olan obyekti birbaşa əks etdirir. İşıqlandırmanı ekran ətrafında keçirmək üçün Keçirmə kursoruna basın və dartın. İşıqlandırma aləti həm Siçan Rejimində, həm də Şərh Rejimində istifadə oluna bilər.

İşıqlandırma Alətləri

İşıqlandırmanı Ölçən Düzbucaqlını Əks etdirin/Gizlədin

Bu İşıqlandırmanı Ölçən Düzbucaqlını əks etdirən və gizlədən yandırıb söndürmə düyməsidir.

İşıqlandırma Üstünlüklərinin Alətləri

İşıqlandırma Üstünlükləri dialoqunu əks etdirmək üçün bu alətin üzərinə basın. Siz işıqlandırma formasını, pəncərə pərdəsinin rəngini, və pərdə rənginin şəffaflığını dəyişə bilərsiniz.

İşıqlandırmanı bağla

Səhifə Sortlaşdırıcısı

Təqdimat faylında səhifələrin kiçik hissələrinə baxmaq üçün Səhifə formlaşdirici alətindən istifadə edin. Üzərinə basmaqla səhifəni seçin. Təqdimat faylında səhifəyə basın və digər yerə dartın. Digər Səhifə formalaşdirma opsiyaları Səhifə formalaşdırma Menyusunda mövcuddur.

Bu menyunu əks etdirmək üçün menyu alətini seçin.

Menyu Maddəsi üçün istifadə

Sil

Səhifə və ya səhifələri seçin, ya zibil yeşiyinə basın, ya da onlar silmək üçün bu menyunu seçin.

Dublikat Səhifə Yaradın

Hal-hazırda seçilmiş səhifənin dublikatını yaradın. O, ilk səhifədən sonra dərhal yerləşdiriləcək.

Birləşdir

Seçilmiş səhifələri digər təqdimat faylına birləşdirin. Onlar faylın sonuna əlavə olunacaqlar.

Səhifə Baxışına Başla

Səhifə Baxışında seçilmiş səhifəni açmaq üçün bu opsiyaya basın və ya Səhifə Sortlaşdırıcısı Pəncərəsinin səhifəsini dartın və buraxın. Səhifəyə Baxış alətlərinə Şəffaflıq Slayderi, Tam Ölçü və Uyğun gəlmək üçün Dartma alətləri daxildir, onlar əks olunan səhifənin ölçüsünü və Əvvəlki və Növbəti Səhifə alətlərinə nəzarət edirlər.

Miqyas

Miqyas Menyusu Səhifə formalaşdırıcısında əks etdirmək üçün kiçik hissə ölçülərinin sırasını təmin edir.

Seçilmiş Səhifənin adını dəyişin

Hər səhifənin cari adı səhifənin kiçik hissəsinin aşağısındadır. Bu opsiyadan istifadə edərək səhifənin adını dəyişin.

İxrac

Cari təqdimat faylını aşağı salma siyahısından seçilmiş fayl formatına ixrac edin.

Quraşdırma Seçimləri

> Üstünlüklər

Workspace əlamətlərinin müxtəlifliyini təmin etmək üçün Üstünlüklər pəncərəsində Seçimlər tabulyarını seçin.

İstifadəçi tərəfindən seçilə bilən qovluqlar

Workspace quraşdırıldıqda beşİstifadəçi tərəfindən seçilə bilən QovluqlarMənim Sənədlərim > qovluğunda yaradılır. Bu qovluqlar GWB şəkil faylları, ixrac olunmuş təqdimat faylları, Qalereya üçün şəkillər, Möhür aləti ilə istifadə üçün və AVI faylları üçün standart yer yaradır.

İstifadəçi Şəkilləri Qovluğunda saxladığınız şəkillər Qalereya aləti vasitəsilə Mənim Qalereyamdan əldə edilə bilər. Onlar həmçinin Şəkil Səhifəsi arxa fonu kimi Şəkil Səhifəsi Yarat aləti və ya Medianı Yerləşdir alətindən istifadə edərək Şərh Pəncərəsindəki səhifədə yerləşdirilə bilər.

İstifadəçi tərəfindən təmin olunmuş möhürlər Möhür alətiüçün Xüsusiyyətlər panelində əks olunacaqlar. Həm şəkillər, həm də möhürlər BMP,GIF,JPEG,TIFF, və ya PNGformatında olmalıdırlar.

Qeyd et və Yenidən Canlandır aləti sistemdəki standart video canlandırıcı proqramı işə salmaqla İstifadəçi Qeydləri Qovluğundasaxlanmış hər hansı faylı canlandıracaq.

Qovluğun yerini dəyişmək üçünİstifadəçi tərəfindən seçilə bilən qovluqlar siyahısını seçin, Axtarış düyməsinə basın və qovluq üçün şəbəkə yeri də daxil olmaqla yeni yerə yönləndirin.

Nəzarət Seçimləri

Əgər siz elektron Qeyd etmə Qələmini Lövhədə istifadə edirsinizsə və Workspace-nin sizin qələmi nə vaxt dəyişdiyinizi bilməsini istəyirsinizsə, qeyd qutusuna basın. Bu seçim seçilərsə, layihələnmiş şəkildə virtual mürəkkəb istifadə olunan Qeyd Qələmindəki rəngli həlqələrə uyğun gələcək.

Şərh Pəncərəsi Seçimləri

Standart olaraq Şərh pəncərəsi tam ekran pəncərəsini açır. Şərh Pəncərəsi boyu ölçünü dəyişmək və ya yuxarı-aşağı getmək istəyirsinizsə,Pəncərənin Ölçüsünün dəyişməsi qutusunun qeydinəimkan verin.

Standart olaraq Geniş Düymə Alət paneli söndürülüb və Şərh Pəncərəsində əks olunmur. Siz hər zaman Şərh Rejiminə getdikdə Şərh Pəncərəsinin sol küncündə Geniş Düymə Alət Panelinin təsvir olunmasını istəyirsinizsə,Geniş Düymə Alət Panelini Göstərqutusunu seçin.

Kursor İstiqaməti

Standart olaraq, Qələm alətləri Sol istiqamətə qurulublar. Hansı istiqamətə üstünlük verdiyinizi sınaqdan keçirin. Əgər siz təqdimat zamanı birdən artıq alətdən istifadə edirsinizsə,Cədvəl ID-si və ya Kursoru Göstər qeyd qutusunu seçin, beləliklə siz hansı alətin təqdimatla əlaqədə olduğunu müəyyən edə bilərsiniz.

Standart İnternet Ünvanı

Standart olaraq Internet Browser aləti Instruction Görüş Mərkəzini göstərir, o, telekonfrans funksiyaları üçün WebEx görüşü mümkün edən texnologiyanı istifadə edir. Digər İnternet başlanğıc səhifəsini təsvir etmək üçün bu sahəyə digər URL daxil edin.

Avtomatik olaraq Səhifələri yaddaşda saxlayın

Təqdimat faylları onlar yaradılan kimi avtomatik olaraq yaddaşda saxlanılır. Standart olaraq, Avtomatik yaddaşda saxlama seçimi hər beş dəqiqədən bir saxlanmaq üçün quraşdırılıb. Siz avtomatik yaddaşda saxlamanı qeyri fəal edə və ya fərqli vaxt intervalını seçməklə avtomatik yaddaşda saxlamanın tezliyini dəyişə bilərsiniz.

Səhifə Başlığını əlavə edin

Standart olaraq Şərh pəncərəsinin alət panelində yaranan başlıq ixrac olunmuş və çap edilmiş təqdimat fayllarının səhifələrinə avtomatik əlavə olunur.

Qövsün Hamarlanması

Bu qeyd qutusunun seçilməsi şərh alətlərini istifadə edərkən asan yazışmanı yaradır.

Sərhəd Alətlərinin qurulması

Bu qeyd qutusunun seçilməsi çəkilmiş obyektlərin müəyyən edilmiş sərhəd nöqtəsində çəkilməsini tələb edir. Siz həmçinin sərhədi ekranda əks etdirməyi və sərhəd məsafəsini müəyyən etməyi seçə bilərsiniz.

Sərbəst Əl mətninin tanınması

Əl ilə yazılmış mətni çap edilmiş mətnə köçürmək və çap edilmiş mətni Word və ya Excel kimi fəal proqrama daxil etmək üçün Sərbəst əl mətnini Tanıma alətindən istifadə edin.

Sərbəst əl mətn aləti seçimlərinin quraşdırılması sərbəst əl mətnini redaktə etmək üçün Sərbəst əl mətninin tanınması alətindən (aşağıda göstərilmiş) istifadə edin. Mətni redaktə edən alətlərə yazının düzgünülüyünün yoxlanması, geri qayıtma, məsafə, tabulyar və silmə işarələri daxildir.

Avropa dili üçün əl yazısının taninması Avropa müştəriləri üçün səlahiyyət kodu vasitəsilə fəallaşır. Əl yazısının tanınması üçün üstünlük verilən dili Üstünlüklər/Dil seçimi alətindən seçin.

Aşağıdakı cədvəl sərbəst əl mətninin tanınması alət seçimlərini əks etdirir.

Yazıya al və Canlandır

Tədbirləri onların olduğu kimi səs ilə birlikdə yazıya alınması və canlandırılması üçün Yazıya al və Canlandır alətini istifadə edin. O, audio və ekran tədbirlərini yazıya alır və onları AVI faylında canlandırma üçün saxlayır.

Aşağıdakı cədvəl Yazıya alanın funksiyalarını təsvir edir.

Funksiya üçün istifadə

Yazıya almanı başla

Yazıya almanı başlamaq üçün basın.Əhatə funksiyasını açır.

Yazıya almanı dayandır

Yazıya almanı dayandırmaq üçün basın.Ekrandakı Klaviatura və AVİ faylını Yaddaşda saxla Pəncərəsini açır.

Fasilə

Yazıya almaya fasilə verir.

Yazıya almanı canlandır

Cari yazıya almanı canlandırır

Cari yazıya almanı sil

Cari yazıya alma sesiyasını silir.

Workspace Sesiyasını yazıya almaq üçün

1. Yazıya alan. Yazıya alan açılır.

2. Başla. Yazıya alan Əhatə Pəncərəsini açır.

3. Qismən və ya Ekran seç. Yazıya almaq üçün sahə fəal olur. Əgər Qismən seçilibsə, kursor seçilmiş sahə üçün dəyişir.

4. Yazıya alan sizin fəailyyətiniz sənədləşdirdiyi müddətdə tapşırığı bitirin.

5. Fasilə lazım olarsa, Fasilə düyməsinə basın.

6. Dayan düyməsinə basın. Yazıya alma başa çatır. Ekrandakı Klaviatura açılır və AVI-ni Yaddaşda saxla pəncərəsi açılır.

7. Lazım olarsa, faylı yenidən adlandırmaq üçün Ekrandakı Klaviaturadan istifadə edin. Standart ad cari tarixdir.

8. Yaddaşda saxla düyməsinə basın. AVI faylı yaddaşda saxlanır.

Yazıya alan Menyusu Opsiyaları

Taymerin İstifadəsi

Vaxti dayandırılaraq baxılmanı tələb edən fəaliyyətlər və ya müddətli fəaliyyət üçün istifadə olunur.

Dayandırma Saatının İstifadəsi

1. Dayandırılaraq baxmanı Seçin.

2. Başla düyməsinə basın.saat vaxtı saymağa başlayır.

3. Baxmanı dayandırmaq üçün Dayandır düyməsini və yenidən başlamaq üçün Yenidən başla düyməsini basın.

Taymerin istifadəsi

1. Vaxti seçin.

2. Oxlarıistifadə edərək, lazım olan vaxtı Saatlar, Dəqiqələr, və Saniyələr sahəsində seçin.

3. Vaxtı Quraşdır düyməsini seçin. Seçilmiş vaxt Taymer sahəsində əks olunur.

4. Başla düyməsinə basın. Taymer vaxtı saymağa başlayır.

Curtain-Pərdə

Pərdə aləti siz Siçan Rejimində olarkən Şərh Pəncərəsindəki cari səhifəni gizlətmək və ya cari iş masası ekranını gizlətmək üçün istifadə olunur. Pərdənin dörd tərəfindəki idarəetmə alətləri qeyd edilmiş displeyin bir hissəsini açmağa və qalanını örtülü saxlamağa imkan verir. Siz həmçinin Pərdənin ölçüsünü müəyyən etmək üçün Pərdənin hər küncündəki ölçmə kvadartlarından istifadə edə bilərsiniz. Pərdəni keçirmək və ya ölçüsünü müəyyən etmək üçün üzərinə basın və dartın.

Pərdə Alətlər Paneli

• Pərdənin standart rəngi qaradır. Pərdənin rəngini dəyişmək üçün Pərdə Rəngi düyməsinə basın.

• Pərdə Rənginə bir az şəffaflıq əlavə etmək üçün Şəffaflıq slayderinə basın və sola dartın.

• Keçirdikdən və ölçüsünü müəyyənləşdirdikdən sonra Pərdəni tam ölçüdə genişləndirmək üçün Maksimallaşdır düyməsinə basın.

• Pərdəni bağlamaq üçün Bağla düyməsinə basın. Pərdə Aləti növbəti istifadə üçün son rəng və şəffaflıq seçimlərini yaddaşda saxlayacaq.

Tələbə Cavabı Sistemi (SRS)

Tələbə Cavabı Sistemindən istifadə edən tələbələrlə qarşılıqlı əlaqədə olmaq üçün Tələbə Cavabı sistemi pəncərəsindən istifadə edin. Siz sesiya zamanı sualları yarada, redaktə edə və qaldıra bilərsiniz və sizin tələbələr mövcud klikerlərdən pult istifadə edərək sizə cavab verə biləcəklər.

SRS pəncərəsi Workspace ilə əlaqədə olan bütün Tələbə Cavabı seçimlərini əks etdirir.

SRS-in seçilməsi

1. Workspace-dən çıx.

2. Məhsulun quraşdırılmasına dair təlimatlara riayət edərək lazım olan SRS-i quraşdır.

3. Workspace-ni yenidən işə sal.

4. Fayl > Tələbə Cavabı Sistemi seçiminə gedin.

5. Tələbə Cavabı Sistemi seçimini etdikdən sonra Tələbə Cavabı pəncərəsi açılır. Quraşdırılmış SRS fəaldır və əvvəlcədən seçilib. Əgər sizdə birdən çoxdursa, o zaman ən üstdə olan seçiləcək.

İcra oluna bilən faylı onun quraşdırma kimi göstərir. Əgər siz onu digər yerə quraşdırmısınızsa, onu yönləndirmək üçün Axtar düyməsindən istifadə etməlisiniz.

Əgər sizin birdən artıq SRS-niz varsa, həmin seçimlər fəal olacaq və seçilə biləcək. Əgər sizdə xüsusi SRS yoxdursa, siz onu seçə bilməyəcəksiniz.

İmtahan Baxışdan İstifadə

ExamView Learning Series Workspace, CPS, və Response-nin ahəngində işləyən 9500 -dən artıq sualın toplusudur.

Workspace ilə ExamView Sınaq Fayllarının açılması

1. ExamView-nu Aç-a bas. ExamView Faylını Aç pəncərəsini açır.

2. Lazım olan ExamView faylına bax (.bnk və ya .tst).

3. OK bas. ExamView fayl yüklənir və birinci sual yüklənir və Workspace Şərh pəncərəsini əks etdirir.

4. ExamView sual faylı boyu yönləndirmək üçün ExamView alət panelini istifadə edin.

ExamView Alət paneli

ExamView Alət paneli ExamView sual faylını idarə edir. Aşağıdakı cədvəl Alət panelinin funskiyalarını əks etdirir.

Alət

Opsiya üçün istifadə et

ExamView

ExamView sınaq faylını açır.

Əvvəlki Sual/Növbəti Sual

ExamView faylı daxilində əvvəlki və ya növbəti suala keçir.

Başlıq üzrə Sualı seç

Sual Seçimi pəncərəsini açır. Pəncərə daxilində nömrələrin seçilməsi fayldakı suallar boyu yüksəlir.

Cavabı göstər

Cari suala cavabı göstərir.

Sualı yenidən hesabla

Sualın konsepsiyasını deyil, parametrlərini dəyişir.

SRS-i başla

Sizin fəal SRS-i başlayır, ExamView sualını Workspace daxilindəki sual kimi işarələyir və Sesiya Opsiyalarıpəncərəsini açır.

Xətkeşin istifadəsi

DualBoard-da xətkeş üçün miqyası əks etdirmək üçün Xətkeş alətini istifadə edin. İki xətkeş seçimi mövcuddur: biri DualBoard boyu həqiqi ölçüyə imkan verir və digəri istinadlar üçün istifadə olunur. Hər iki qayda eyni funksionalığa malikdir.

20 sm-lik xətkeş

1 m-lik xətkeş

Siz xətkeşi hərəkət etdirə, ölçüsünü dəyişə və fırlada bilərsiniz. Xətkeş özünün ölçüsünü Şərh pəncərəsi daxilində dəyişir.

Xətkeşin açılması və bağlanması

Xətkeşi açmaq və bağlamaq üçün:

1. Xətkeş işarəsinə basın.

2. 20 sm-lik Xətkeşi və ya 1 m-lik Xətkeşi seçin. Seçilmiş xətkeş Şərh pəncərəsində açılır.

3. Lazım olan kimi istifadə edin. Xətkeşi keçirmək üçün aşağıdakı cədvələ istinad edin:

Alət

İstifadə

Şərh Pəncərəsi daxilində obyekti ölçmək üçün qırmızı paneli hərəkt etdirin. Xətkeşdə iki panel var.

Xətkeşi digər bucağa fırladın.

Fırlandıqdan sonra xətkeşin bucağını göstər.

Xətkeşi Annotasiya Pəncərəsində hər hansı bir yerə keçirin.

Şərh Pəncərəsi daxilində xətkeşin ölçüsünü dəyişin.

Xətkeşi bağlayın.

4. Xətkeşi bağlamaq və onu Şərh Pəncərəsindən kənarlaşdırmaq üçün Xətkeş işarəsinə basın.

Xətkeş ilə xəttin çəkilməsi

Qələm aləti üçün düz kənar kimi xətkeşdən istifadə edə bilərsiniz.

Xətkeş ilə xəttin çəkilməsi üçün:

1. Xətkeş işarəsinə basın.

2. 20 sm-lik Xətkeşi və ya 1 m-lik xətkeşi seçin. Seçilmiş Xətkeşi Şərh pəncərəsində açın.

3. Əgər hələ seçilməyibsə Qələm Alətini seçin. Xətkeş fəal kursor kimi Qələm aləti ilə ilə açılır.

4. Qələmdən istifadə edərək xətti çəkin. Xətt avtomatik olaraq düz xəttə çevrilir.

5. Seçim Alətini seçin.

6. Fəallaşdırmaq üçün Xətkeşə basın.

7. Yuxarı sağ küncdə Bağla düyməsinə basın. Xətkeş bağlanır və xətt səhifədə qalır.

Üçbucaq

Şərh Pəncərəsi daxilində necə ölçüldüyünü nümayiş etdirmək üçün Üçbucaq alətinə basın. Siz üçbucağı keçirə, ölçüsünü dəyişə və fırlada bilərsiniz. Üçbucaq Şərh pəncərəsi daxilində yerləşmək üçün ölçüsünü dəyişir.

Bu mövzuya aiddir:

• Xətkeşin açılması və bağlanması

• Üçbucaqla xəttin çəkilməsi

Xətkeçin açılması və bağlanması

1. Üçbucaq işarəsinə basın.

2. Sol Üzü və ya Sağ üzü seçin. Seçilmiş Üçbucaq Şərh Pəncərəsi daxilində açılır.

3. Lazım olan kimi sitifadə edin. Üçbucağı hərəkət etdirmək üçün aşağıdakı cədvələ istinad edin:

   Alət

   istifadə

   

   Üçbucağı digər bucağa fırladın.

   

   Şərh Pəncərəsi daxilində obyekti ölçmək üçün qırmızı panelləri hərəkət etdirin. Üçbucaqda iki panel mövcuddur.

   

   İki panel arasında bucaqları əks etdirir.

   

   Xətkeşi Şərh Pəncərəsi daxilində istənilən yerə hərəkət etdirin.

   

   Şərh Pəncərəsi daxilində xətkeşin ölçüsünü dəyişin.

   

   Üçbucağı bağlayın.

4. Üçbucağı bağlamaq üçün Üçbucaq işarəsinə basın və onu Şərh Pəncərəsindən kənarlaşdırın.

Üçbucaq ilə Xəttin çəkilməsi

Siz xətkeşdən qələm aləti üçün düz kənar üçün istifadə edə bilərsiniz.

1. Üçbucaq işarəsinə basın.

2. Sol üzə və ya Sağ üzəbasın. Seçilmiş üçbucaq Şərh pəncərəsində açılıb.

3. Əgər hələ seçilməyibsə Qələm Alətini seçin. Üçbucaq fəal kursor kimi Qələm aləti ilə açılır.

4. Qələmdən istifadə edərək xətti çəkin. Xətt avtomatik olaraq düz xəttə çevrilir.

5. Seçim Alətini seçin.

6. Fəallaşdırmaq üçün üçbucağa basın.

7. Yuxarı sağ küncdə Bağla düyməsinə basın. Üçbucaq bağlanır və xətt səhifədə qalır.

Transportir

Şərh Pəncərəsi daxilində bucağı necə ölçməyi nümayiş etdirmək üçün Transportir alətindən istifadə edin. Transportir alət daxilində bucağı dərəcələrlə əks etdirir.

Siz transportiri hərəkət etdirə, ölçüsünü dəyişə və fırlada bilərsiniz. Transportir Şərh pəncərəsi daxilində yerləşmək üçün öz ölçüsünü dəyişir.

Transportirin açılması və bağlanması

1. Transportirə işarəsinə basın.

2. 180 dərəcəni və ya 360 dərəcəni seçin. Seçilmiş transportir Şərh Pəncərəsi daxilindı açılır.

3. Lazım olan kimi istifadə edin. Transportiri hərəkət etdirmək üçün aşağıdakı cədvələ istinad edin:

   Əlamət üçün istifadə

   

   Şərh Pəncərəsi daxilində obyektin bucaqlarını ölçmək üçün qırmızı panelləri keçirin. Transportirdə iki panel mövcuddur.

   

   Transportiri seçin. Fırlanma kursoru Tranportirin yuxarısına kursor keçdikdə əks olunur. Transportiri digər bucağa çevirin.

   

   Ölçmə panelləri bucağa keçdikdən sonra Transportirin bucaq və radiusunu göstərin.

   

   Transportiri Şərh Pəncərəsi daxilində hər hansı bir yerə keçirin.

   

   Şərh Pəncərəsi daxilində Transportirin ölçüsünü dəyişin.

   

   Transportiri Bağlayın

4. Transportiri bağlamaq və onu Şərh Pəncərəsindən kənarlaşdırmaq üçün Transportir işarəsinə basın.

Pərgar

Çevrə, qövsləri çəkmək və Annotasiya pəncərəsi daxilində məsafəni ölçmək üçün Pərgar alətindən istifadə edin.

Bu mövzuya daxildir:

• Pərgarın istifadəsi

• Qövsün çəkilməsi

• Pərgar kursorları

Siz pərgar hərəkət etdirə, ölçüsünü dəyişə və pərgarı çevirə bilərsiniz. Pərgar Annotasiya pəncərəsinə yerləşmək üçün özü-öz ölçüsünü dəyişir. Rəngli alət Annotasiya pəncərəsi daxilində çevrə və ya qövs çəkir. Təmizləmə aləti də möcuddur və bununla da qövs və ya çevrə çəkilə bilər.

Pərgarın radiusunu dəyişmək üçün pərgar ox göstərənə qədər kursoru rəngli alətə doğru hərəkət etdirin. Sonra siz o sonluğu arzu olunan radiusa doğru darta bilərsiniz.

Pərgarın istifadə olunması

Pərgarı istifadə etmək üçün:

1. Pərgar işarəsinə basın. pərgar annotasiya pəncərəsi daxilində açılır.

2. Annotasiya Pəncərəsi ətrafında hərəkət etdirmək üçün Pərgarın yuxarısına basın.

3. Qələm alətinin rəngini dəyişmək üçün Annotasiya Pəncərəsinin aşağısında Workspace palitranı seçim edin.

4. Pərgarı bağlamaq və onu Annotasiya Pəncərəsindən kənarlaşdırmaq üçün Pərgar işarəsinə vurun.

Qövsün çəkilməsi

1. Pərgar oxu təsvir edənə kimi kursorunuzu rəngli alətə doğru çəkin.

2. Alətə basın və onu arzu olunan yerə dartın. Alət şəkil çəkmə kursoruna çevrilir.

3. Qövsü çəkmək üçün kursoru hərəkət etdirin. Workspace Annotasiya Pəncərəsi daxilində qövsü təsvir edir.

Pərgar Kursoru

Aşağıdakı cədvəl pərgar kursorunu necə istifadə etməyi təsvir edir.

Pərgarın bucağını və çevrənin radiusunu və ya çəkilmiş qövsü göstərin.

Daha geniş və ya daha kiçik çevrə/qövs yaratmaq üçün pərgarı genişləndirin və ya sıxın .

Annotasiya pəncərəsi daxilində pərgar ilə çevrə və ya qövs çəkin.

Pərgarı Annotasiya pəncərəsi daxilində hər hansı yerə köçürün.

Pərgarın ölçüsünü Annotasiya pəncərəsi daxilində dəyişin.

Whiteboard Rejimin istifadəsi

Whiteboard Rejimi Workspace daxilində ağ lövhədə səhifələr kimi hazırlanmış bütün qeydləri əhatə edir və yaddaşda saxlayır.

Whiteboard Rejim rabitəsi Lövhə və kompyuter arasında bir tərəfli yoldur. Heç bir proyektor daxil edilməyib və kompyuter məlumatı Lövhəyə geri göndərilməyib.

Whiteboard Rejiminə Başlama

Cihaz Meneceri menyusundan Whiteboard Rejiminiseçin. Kompyuter whiteboard ekranının şəklini əks etdirir.

Quru Pozma Marker Qələminin isitfadəsi

Lövhədə yazmaq üçün quru pozan marker qələmindən istifadə edin.

• Əgər qələm qapaqsızdırsa - yazı monitorda qələmin mürəkkəb rəngində əks olunur.

• əgər qələm qapaqlıdırsa - monitorda qələmin rəngində əks olunur.

Whiteboard Rejimindən istifadə zamanı iki maddə nəzərə alınmalıdır:

1. Lövhədə yazmaq üçün yalnız Marker Qələmindən (qapaqlı və ya qapaqsız) istifadə edin və Lövhədə yazmağa başlamamışdan əvvəl

2. Whiteboard Rejiminə Başlayın.

Faylda Səhifə kimi Lövhədə Şərhlərin əhatə olunması

Lövhədə şərhləri əhatə etmək üçün:

1. Marker Qələminə qapağı qoyun və Lövhə Əlaməti Menyusunda Yadda saxla işarəsinə basın.

2. Təmizlə işarəsinə iki dəfə basın. Kompyuterinizdəki Lövhənin elektron şəkli boş olacaq.

3. Lövhəni səthindən quru pozan mürəkkəbini silin.

4. Yeni səhifədə yazmağa və çəkməyə başlayın.

5. Təqdimat faylını yaddaşda saxlamaq cə çap etmək üçün kompyuterinizdə şəklin aşağı sağ tərəfində yaranan Whiteboard Rejimi alət panelində Whiteboard alətlərini istifadə edin.

Xətt

Annotasiya pəncərəsi daxilində xətlər çəkmək üçün Xətt alətinə basın .

Xətt Aləti Seçimlərinin qurulması

Xətt aləti seçimlərini dəyişmək üçün Xüsusiyyətlər Panelindən (aşağıda göstərilmiş)istifadə edin. Cari alət quraşdırması baxış pəncərəsində əks olunub.

Kursor alət panelində işarəyə uyğun gəlmək üçün dəyişir.

Aşağıdakı cədvəl Xətt aləti seçimlərini əks etdirir.

Tutum

Tutumya tam ekran, ya seçilmiş pəncərə və ya ekranın seçilmiş hissəsidir. Tutum opsiyalarının mövcudluğu tutum alətini seçərkən sizin olduğunuz rejimdən asılıdır.

Əgər siz Siçan Rejimindəsinizsə Tutum alətini seçərkən bu dialoq meydana gəlir.

Əgər siz Annotasiya RejimindəsinizsəTutum alətini seçərkən bu dialoq yaranır.

Qalereya Pəncərəsi

Qalereyaşəkillərin, internet səhifəsinin, sənədlərin və digər fayllarınWorkspace-də istifadəsi üçün saxlanma yeridir. İstifadənin asanlığı üçün Qalereya Windows tətbiqindən sonra qurulur. Məzmun sinif mövzusu ilə kateqoriyada təşkil olunur.

Qalereyanın açılması

Alət panelindənseçin. Qalereya pəncərəsi açılır. Pəncərənin komponentlərinə baxış üçün aşağıdakı cədvələ istinad edin.

Qalereya fayllarının silinməsi

Siz qalereyaya faylları əlavə etdikdən sonra onları silə bilərsiniz. Qalereyadan kənarlaşdır aləti Qalereyadan obyekti silir, lakin onu Workspace Əsas direktivində saxlayır.

Qalereya Faylının silinməsi

Qalereya faylını silmək üçün:

1. Alətə sağ düymə ilə basın və ya Aləti seçin və Faylın > Silinməsi düyməsinə basın. Təsdiqi sil pəncərəsi açılır.

2. Bəli düyməsinə basın. Fayl Qalereyadan kənarlaşır.

Icons

Tabulyar

Qalereyanın axtarışı

Ya fayl adı ilə Qalereya tərkibini axtarın, ya da əsas sözlər, mediya növü və ya mövzusunu istifadə edərək geniş qalereya axtarışını həyata keçirin.

Fayl adı ilə axtarış

Fayl adı ilə axtarmaq üçün:

1. Axtarış sahəsində axtarış amilini daxil edin.

2. Axtarışdüyməsinə basın. Qalereya maddələri Axtarış pəncərəsinin aşağı panelində əks olunur.

Geniş Qalereya Axtarışının yerinə yetirilməsi

Mediya növü, fayl adı, əsas söz və ya mövzusu ilə axtarış etmək üçün:

1. Geniş Axtarış tabulyarına basın. Geniş Axtarış tabulyarı açılır.

2. Mediya Növüpəncərəsində siyahıdan fayl növünü seçin.

3. Axtarışsahəsindəfayl üçün əsas sözləri yazın.

4. Axtarış düyməsinə basın. Nəticələr Qalereyanın aşağı panelində təsvir olunur.

Ekrandakı Klaviatura

Ekrandakı Klaviatura Interwrite Board-da olarkən və ya Interwrite Pad-dan istifadə edərkən mətni əlavə etməyə imkan verir. Siz Şərh Pəncərəsindəki səhifədə tətbiq faylına mətn daxil edə və ya şərhləri yaza bilərsiniz.

Şərh Pəncərəsi və ya proqram faylındakı səhifədəki yerə basmaqla yazılmış mətni haraya əlavə etməyə başlamaq istədiyinizi görstərin. Interwrite Pen ilə Ekrandakı Klaviaturanın açarlarını seçməklə yazmağa başlayın.

CROCODILE PHYSICS

Bir çox ehtiyac duyulan hazır proqramlar geniş yayılmışdır. Bu cür proqramlar mütəxəssislərin, müəllim və tədqiqatçıların özlərinin simulyasiya və ya virtual təcrübə fəaliyyətlərini inkişaf etdirəcəyi dərəcədə hazırlanmışdır. Bu gün bütün dünyada "Crocodile Physics" adlı proqram geniş yayılıb. Bu güclü simulyator fiziki hadisələri modelləşdirməyə, "Elektrik və elektromaqnit", "Hərəkət və güc", "Dalğavari hadisələr" və "Optika" mövzuları üzrə virtual sınaqlar aparmağa imkan yaradır.

Crocodile Physics, bu günün tələbinə uyğun olan nümunələrlə təchiz edilən proqramdır. Dərslikdə izah etdiyiniz mövzunu proqramda təcrübə halında hazırlayıb dərsdə şagirdlərin diqqətinə catdırdıqda və onlar da öz növbəsində yerlərdə kompüter vasitəsilə həmin təcrübəni dəfələrlə təkrarlamaqla mövzunu daha dərindən mənimsəyir. Crocodile Physics elektron laborator proqramın içində 46-dan çox hazır təcrübə nümunələri var və bu hazır təcrübə nümunələri Beynəlxalq IGCSE, A-Level imtahan tədris planlarına uyğundur.

Crocodile Physics elektron laborator proqramı əsas və köməkçi menyudan, hazir elektiron alətlərlə zəngin, Contents- mündəricat panelindən təşkil olunmuşdur. Bu elektron alətlər hər hası təcrübəni aparmaq uçun şərait yaradir.

PROQRAMLA NECƏ İŞLƏMƏK?

Proqramın çox hissəsini işçi sahəsi tutur ki, dərsliyə aid yaratdığımız və ya hazır modellərin köməyi ilə istənilən təcrübəni aparmaq imkanı olsun. Proqram aşağıdakı hissələrə bölünür:

1. Əsas və köməkçi menyu,

2. Alətlər pəncərəsi,

3. İşçi sahə,

4. Məlumat sətri.

1. Əsas (Menu) və köməkçi menyu (Toolbar).

Əsas menyu başlıqlar və həmin başlıqlar altında açılan xüsusi əmrlər siyahısını özündə saxlayır və ekranın yuxarı hissəsində yerləşir.

Fayl menyusu: bütün proqramlada olduğu kimi fayllar üzərində əməliyyatların yerinə yetirmə funksiyalarıdır:

1. New-yeni fayl yaratmaq,

2. Open- hazır faylı açmaq,

3. Safe-faylı yadda saxlamaq,

4. Safe-As...- fərqli yadda saxlamaq,

5. Reload-aparılan təcrübənin əvvələnə qayıtmaq,

6. Print...- faylı çapa göndərmək,

7. ">Recend Files- axırıncı dəfə acdığımız faylların siyahısı,

8. Quit- proqramdan çıxış.

Edit menyusu: redaktə menyusudur. Elektron təcrübələr apardıqda alətlərin sürətini artırmaq, yerinə yetirdiyimiz əmrləri geriyə-əksinə qaytarmaq və s. funksiyaları yerinə yetirir. Bu funksiyalardan vacib sayılan bir necəsi haqqında aşağıda məlumat vərək:

1. Properties...- elektron alətlərin xüsusiyyətlərini açıqlamaq,

2. Space Properties...- təcrübənin xüsusiyyətlərini açıqlamaq,

3. Arrangement-obyektləri ön və arxa planda yerləşdırmək,

1. Bring to fromt- qeyd olunmuş obyekti ən birinci fonda yerləşdirmək,

2. Send to back- qeyd olunmuş obyekti ən arxa fonda yerləşdirmək,

3. Bring forward- qeyd olunmuş obyekti bir fon üzə gətirmək,

4. Send Backward- qeyd olunmuş obyekti bir fon arxada gətirmək,

Köməkçi menyu: işçi sahənin yuxarı hissəsində və əsas menyu sətirinin altında yerləşir. Köməkçi menyuda tez-tez müraciət olunan funksiyaların simgələri (ikonka) yerləşdirilmişdir. Köməkçi menyunu əsas menyudan söndürüb-yandırmaq olar. Köməkçi menyuda olan funksiyalar aşağıdakılardan ibarətdir:

Silmək (Del): qeyd olunmuş elementin və ya elementlərin silinməsi üçün bu düymədən istifadə etmək olar.

Alətlərin xüsusiyyətləri (Space properties): düyməsini sıxdıqda, proqramın işçi sahəsində seçilmiş alətin xüsusiyyətlərini alətlər pəncərəsinin properties bölməsində görmüş oluruq.

Fasilə (Pause simulation): düyməsini sıxdıqda işçi sahəsində hər-hansı bir prosessin gedişatını dayandırmaq mümkündür. Onu təkrar sıxdıqda isə proses davam etməyə başlayır.

Prosesin sürəti (Simulation Speed: x1): Modulu sürətini tənzimləmək üçün, şkaladan istifadə edərək sürəti normadan 10 dəfəyə qədər aşağı, 10 dəfəyə qədər isə yuxarı artırıb-azaltmaq olar.

Sxemlərin sürəti. sxemlərin cari sürətini onun köməyi ilə sənəddə qurmaq olar. Yalnız sxemlər olduğu kimi proqramda əks olunur.

2.) Alətlər pəncərəsi

İşçi sahənin sol tərəfində üç əsas panel yerləşdirilmişdir:

a) Mündəricat panel (Contents)

b) Hazır materiallar kitabxanası (Parts Library)

c) Xassələr (Properties)

Bu alətlər pəncərəsi yenisini yaratmaq və ya kitabxanadan modellərə baxış üçün istifadə olunur. Bölmələri açıb-bağlamaq üçün, onun adına iki dəfə klikləmək kifayətdir.

a) Mündəricat paneli (Contents)

Mündəricat paneldə müxtəlif tematik dərslər üçün nəzərdə tutulmuş elementlər və modellər əks etdirilmişdir. Hər tematik qovluqda mövzuya aid virtual səhnəni canlandırmaq üçün lazım olan bütün elementlər özündə toplamışdır. Hər mövzuya aid başqa ailətləri də əlavə etmək üçün əlavə modellər qovluğundan ğötürmək olar. Bu model elementlər kataloqu əlavə elementlərin köməyi ilə yaradılmışdır.

Getting Started

Describing Motion

Bu başlıq altında biz surətin zamandan asılılığını görəcik.

Force and Acceleration

Burda dinamikanın əsasları fəslinə aid bir necə təcrübə aparmaq mümkündür. Hətta Nyutonun birinci, ikinci və üçüncü qanunlarına adi nümunələr alt bölmələridə vardır.

Energy and Motion

Bu fəsildə elastiklik qüvvəsinin təsiri altında hərəkətə aid bir nümunəyə baxaq: Elektromaqnit təbiətli qüvvələrdən biri də elastiklik qüvvəsidir. Cismə yalnız elastiklik qüvvəsinin tətbiq edildiyi halı nəzərdən keçirək. Uzunluğu l₀ olan yaya bağlanmış kürəciyin hərəkətini nəzərdən keçirək (şəkil ).

Şəkil

Kürəciyə təsir göstərən ağırlıq qüvvəsi dayağın reaksiya qüvvəsi ilə tarazlaşır. Kürəciyi sağa doğru hərəkət etdirməklə yayı çox da böyük olmayan (x) deformasiyaya uğradaq. Deformasiya artdıqca, Huk qanununa (F_el=-kx) müvafiq olaraq elastiklik qüvvəsi də artır. Kürəciyi sərbəst buraxıb, hərəkətini müşahidə edək.

О, ilk vəziyyətindən sola və sağa doğru periodik hərəkət edir. Bu hərəkət -rəqsi hərəkətdir.

mа = -K • X.

Mənfi işarəsi təcillə yerdəyişmənin istiqamətlərinin əks olduğunu göstərir. Tənliyi həll edib, ixtiyari zaman anı üçün cismin vəziyyətini təyin etmək olar. Qeyd edək ki, bu hərəkətdə x yerdəyişməsinin qiyməti fasiləsiz dəyişdiyindən təcil də dəyişir.

Elastiklik qüvvəsinin istiqaməti cismin һәгәkət sürətinə perpendikulyar olarsa, cisim çevrə üzrə hərəkət edər. Bu halda yaranan təcil mərkəzəqaçma təcilidir.

Gəlin indi də bunu Crocodile Physics proqraminda baxaq. Bunu üçün Energy and Motion bölməsinə daxil oluruq və bu bölməyə aid bir misala baxaq.

Şəkildən göründüyü kimi yayı qeyd etmişik, xassələr (Properties) bölməsində yayın xüsusiyyətinə uyğun bir neçə bölmə var, onların artırıb-azaltmaqla təcrübəni dahada geniş öyrənmək imkanı yaradır. Burda yayın uzunluğunu, gərilmə elastikliyini və yay dartılarkən uzunluğu göstərmiş olur. Bizə bu bölmədə rəqsi hərəkətlərin istiqamətini və adını göstərmək üçün ona aid olan xananı qeyd etmək kifayətdir. Şəkildə göründüyü kimi dediklərimiz öz əksini tapmışdır. Sol tərəfdə isə onun qrafiki əyani surətdə cızılır. Eyni qayda ilə burda da biz yenə elastikliyi, kütləni dəyişməklə təcrübəni bir daha ətraflı öyrənmiş oluruq.

Mass-kütlə

Material- materialın növü: Wood-ağac; Glass-şüşə;Metal-metal; Rubber-rezin ; Ice-buz; Concrete-beton; Ideal elastic-ideal elastiklik; Ideal inelastic-qeyri ideal elastiklik; Custom-ixtiyari

Static friction- statik sürtünmə

Kinetic friction- kinetik sürtünmə

Elasticity- elastikliyi

Radius- kürənin radiusu

Drag coefficient-drag (sürükləmə) əmsalı

Circurits

Crocodile Physics EL proqrami vasitəsi ilə fizikanın elektrik dövriyyəsini təcrübədən keçirək. İlk növbədə biz alətlər panelində "Circuits+Basic circuits və ya hazır bir formadan istifadə edək. Məsələn: alətlər panelinə daxil olub "Getting started+Setting up a simple circuit" bölməsini açırıq. Ekranda olan alətlər haqqında şagirdlərlə məlumat veririk. Seçilmiş 9 v-ıq batereyanın, 10w. 12v-ıq lampanın və açarın necə birləşdirilməsini izah edirik.

Bunun üçün, açarın uc xəttinə siçanın oxunu yaxınlaşdırdıqda qara kvadrad yaranır, sol düyməni basılı saxlayaraq siçanın oxunu batereyanın yaxın tərəfinə yaxınlaşdıraq. Görürük ki, burdada qara kvadrad yarandı və biz siçanın sıxılı saxladığımız düyməsini buraxırıq. Sonda acarla batereya arasındakı əlaqə qurulur. Eyni qayda ilə digərləri arasında əlaqələri qurduqdan sonra aşağıdakı şəkili alırıq.

Biz acarı (balaca kvadratı) vurduqda aşağıdakı şəkildə görəcəyik ki, lampa sarı rəngi aldı. Bu da onu göstərir ki dövriyyəni düz qoşmuşuq və lampa yanır.

Biz burda gərginliyi artırdıqda nə baş verdiyini müşaidə edək. Məsələn: bateriyanın gərginliyini 220 V-a qədər yüksəldək, bu zaman hansı hadısə baş verə bilər? Bunun üçün bateriyanın üzərinə siçanın oxunu gətirib sol düyməsini sıxsaq. Alətlər panelinin aşağı "Properties" bölməsində "Voltage" sözünün qarşısındakı xanada elektrik enerjisinin gərginliyini artıraq və onun arxasında gərginlik vahidini lazım gəlsə dəyişirik. Aşağıdakı şəkildən göründüyü kimi 10 w 12v-uq lampa partladı, burdan da şagird bele bir nəticə çıxarıriq ki, lampa ilə bateriyanın gərginliyi eyni olmadıqda hansı hadisə baş verə bilər.

Şagird düşünə bilər ki, görəsən bateriyanın gərginliyini 9 v-da saxlayıb lampanın gücünü artırsam nə baş verər. Bunun üçün bateriyanın üzərinə siçanın oxunu gətirib sol düyməsini sıxsaq. Alətlər panelinin aşağı "Properties" bölməsində "Voltage" sözünün qarşısındakı xanada elektrik enerjisinin gərginliyini 220 v-an 9 v-ta dəyişirik. Növbəti lampanın üzərinə siçanın oxunu gətirib sol düyməsini sıxsaq. Alətlər panelinin aşağı "Properties" bölməsində "Power" sözünü qarşısındakı xanada lampanın gücünü artıraq. Dəyişiklikləri apardıqdan sonra dövrəni qapadıqda açarda partlayış baş verir.

Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki,

Electrical Energy

Waves

Optics

Bu bölmədə biz nümunə kimi dərsliyin bir neçə paraqrafina nəzər yetirək. Məsələn: Göz və onun optik qüvvəsi. Gözün işiğa həssasliği.

İnsan gözü mürəkkəb quruluşa malik olan optik sistemdir. Göz cisimlərin formasını, vəziyyətini və rəngini seçmək qabiliyyətinə malikdir. Göz kürə formasındadır və bu kürə göz almacığı adlanır. Onun diametri təxminən 2,5 sm-dir. Göz xaricdən sklera qatı (1) ilə əhatə olunmuşdur (şəkil ). Bu qat gözü xarici təsirlərdən qoruyur. Skleranın qabaq hissəsi şəffafdır və buynuz təbəqəsi (2) adlanır. Buynuz təbəqəsinin arxasında əlvan təbəqə (3) yerləşir. Əlvan təbəqə hər bir insanda müxtəlif rəngdə olur. Buynuz təbəqəsi ilə əlvan təbəqə arasında suyabənzər maye var.

Əlvan təbəqənin orta hissəsindəki deşik göz bəbəyi (4) adlanır. Göz bəbəyi gözə daxil olan işığı tənzimləyir. Göz parlaq işıqlandıqda bəbək yığılır, zəif işıqlandıqda isə genişlənir. Gözə düşən işıqlanmadan asılı olaraq, göz bəbəyinin diametri 2 mm-dən 8 mm-ə kimi dəyişir.

Göz bəbəyinin arxasinda şəffaf cisim - büllur (5) yerləşir. Göz almacığının daxili hissəsi şüşəyəbənzər maddə (6) ilə doludur. Gözün dibi tor təbəqəsi (7) ilə örtülmüşdür. Bu təbəqə çox nazik sinir tellərindən ibarətdir.

Uzaqdakı cisimlərin xəyalı gözün tor təbəqəsindən arxada alınarsa, belə görmə qüsuru uzaqgörmə adlanır. Uzaqgörən gözün optik qüvvəsi normal gözün optic quvvəsindən azdır.

Belə nöqsanı aradan qaldırmaq üçün eynək toplayıcı linzalar hazırlanır. Toplayıcı linza gözün optic qüvvəsini artırır, xəyal gözün tor təbəqəsində aydın alinir. Biz bunu Crocodile Physics proqramın Optic bölməsində təcrübədən keçirək (şəkil ). Proqramda biz qabarıq və çökük linzaların bir neçə növlərini görürük və onları seçməklə təcrübələrimizi apara bilərik.

Uzaqgörmə qüsuruna malik adamlar optic qüvvəsi D>0 olan linzalı eynəklərdən istifadə edirlər. Biz proqramda gözün parametrləri (Properties) bölməsinə daxil olaraq orda gözü qeyd edib ona aid olan funksiyalara nəzər yetirək. Gözün baxış göstəricilərinin koordinatları üç formada olur: göstərmə (Never), qeyd olunanda göstər (When selected), həmişə göstər (Always). Növbəti, görünmə sahəsi (Region of interest) 0,02-1,0 aralığında dəyişmək olar. Sonuncu isə gözün baxma istiqaməti (Eye looks) sol və sağı seçmək olur. Linzanın parametrlərinə nəzər yetirsək görərik ki, burdada qabarıq və cökük linzanın fokus məsafəsini (Focal length) 6-80 sm aralığında dəyişmək olar. Aşağıdakı damaya işarə qoymaqla, proqram bizə həqiqi xəyalnan mövhumi xayalın yerlərini gəstərir. Bu da bizim işimizi bir daha asanlaşdırır.

Online Content

My Content

B) Hazır materiallar kitabxanası (Parts Library)

Modellərin qurulması üçün istifadə oluna bilən elementləri, elementlər kataloqunun panelində tapmaq olar. Elementlər kateqoriyalar üzrə paylanmış, qovluq və alt qovluqlarda yerləşdirilmişdir. Bu bölmə bizə imkan verir ki, mündəricat panelinin hər-hansı bir bölməsində təcrübə aparaq. Bizə başqa bir bölmənin elementi lazım olduqda işçi sahəni dəyişmədən hazır materiallar kitabxanası panelinə daxil olub aidiyyəti olan bölmədən lazım olan elementi götürə bilirik.

Electronics

Analog

Power Supplies

Swiches

Input Components

Passive Components

Discrete Semiconductors

Integrated Circuits

Signal Generators & Sound

Light Outputs

Meters

Pictorial

Digital

Logic Gates

Flip-flops

Counters

Decoders

Inputs

Outputs

Optics

Optical Space

Ray Diagrams

Light Sources

Lenses

Mirrors

Transparent Objects

Opaque Objects }tərcümə

Measurement Tools

Motion & Forces

Mechanisms

Motion

Space

Grounds

Slopes

Balls

Blocks

Cart

Rod

Spring

Waves

1D

2D

Electromagnetic wavespace

Sound qavespace

Water Wavespace

Sources

Reflectors

Obstacles

Slits

Measurement

Presentation

Measurement tools

Graph

Text

Instructions

Picture

Animation

C) Xassələri (Properties)

Xassələr paneli elementin və ya işçi sahənin xassələrinə baxmaq və ya redaktə etmək imkanı yaradır. İstənilən elementi secməklə avtomatik olaraq xassələr panelində həmin elementin xassələri əks olunacaq. Bu paneldə hər bir elementin təlabatına uyğun informasiya əks olunur.

3. İşçi sahə (Scene).

Proqramda modelləri yaratdığımız hissə işçi sahə adlanır. İşçi sahə bir və ya daha çox səhnələrdən ibarət ola bilər. Səhnələr əlfəcinlərin köməyi ilə bölünürlər, bunlar işçi sahənin sol alt küncündə yerləşirlər.

Səhnələrə baxmaq üçün, əlfəcinlərə keçmək kifayətdir. Yeni kadrın əlavə edilməsi üçün (+) düyməni sixmaqla yeni səhnəni siyahının sonunda yaratmış oluruq. Hər yaratdığımız fayl ən çox 5 səhnə özündə saxlaya bilər. Aktiv səhnənin silinməsi üçün (-) düyməni sixmaq kifayətdir. Səhnənin adını dəyişdirmək üçün, əlfəcinin üzərində siçanı sol düyməsini iki dəfə klikləyin və səhnənin yeni adını daxil edin.

4. Vəziyyət sətri (Speed).

Vəziyyət sətri - bu özündə horizontal sətirdir sətirin altında pəncərənin aşağısına, hansında ki, kadrların yarlıkları yerləşdirilmişdir. O onun cari vəziyyəti haqqında məlumatları verir ki, siz kadrda görürsünüz, və başqa kontekst informasiyasını.

Sətirin sağ tərəfində həmişə üç parametr görülmüşdür:

Sürət: simulyatorun sürəti. O, normal sürətdən 10 dəfə aşağı və ya 10 dəfə yuxarıya qədər dəyişilir.

Artım: artımın əmsalı 10 % intervalla dəyişir.

Təkrar istehsal vaxtı: vaxtın (saat, dəqiqələr, saniyələr) miqdarı, hansı ki, yaradılmanın və ya səhnənin işə salınmasının anından keçdi. Səhnənin təkrar istehsalının sürətinin nizama salması üçün əlavənin (proqramın) alətlər panelində iməkləyən uşaqdan istifadə edin. Sürət aşağı 10 dəfədə sürətdən yuxarı normalın 10 dəfəsində sürətə qədər normal dəyişilir.

SƏHNƏLƏRDƏ İŞ

1. Tam ekran rejimi - "Ağ lövhə" rejimi,

2. Səhnədə görüntünün miqyasını dəyişmək,

3. Sürətin təsviri və təkrar istehsal vaxtı istifadə olunan terminlər

4. Çap

1. Tam ekran rejim - "Ağ lövhə" rejimidir

Səhnənin sol yuxarı küncündəki () düymənin köməyi ilə səhnəni tam ekran boyu və ya redaktor vəziyyətinə keçirmək olar. Redaktor dedikdə səhnənin aşağıdakı parametrlərini nəzərdə tuturuq:

a) Mündəricat panel (Contents)

b) Hazır materiallar kitabxanası (Parts Library)

c) Xassələri (Properties)

2. Təsvirin miqyasını dəyişmək (Zoom).

Səhnənin miqyasını müxtəlif yollarla dəyişmək olar:

Köməkçi menyuda düyməsi miqyası artırmaq, və ya düyməsi isə azaltmaq funksiyasını yerinə yetirir. Eyni zamanda CTRL klavişini basıli saxlayıb (+=) düyməni vurmaqla miqyası artırmaq və ya CTRL klavişini basılı saxlayıb (-) düyməni vurmaqla isə miqyası azaltmaq funksiyası yerinə yetirilir.

"Fizika üzrə virtual sınaqların Konstruktorları" tətbiqi təcrübəsindən nümunələr

Bütün dünyada "Crocodile Physics" adlı proqram geniş yayılmışdır. Bu güclü simulyatordur, fiziki hadisələri modelləşdirməyə və mövzular üzrə sınaqlar aparmağa imkan verir: "Elektrik", "Hərəkət və güclər", "Dalğavari hadisələr" və "Optika".

Proqram yeni materialın müəllim tərəfindən izahını və ya interaktiv lövhədən istifadəylə mövzunu tam və dolğun şəkildə şagirdə mənimsətmiş olur.

Proqramda 50-dən çox mövzu və müxtəlif fiziki hadisələrin 150 modeli təqdim edilmişdir. Proqramın tətbiqiylə təmin edilmiş əyanilik materialın keyfiyyətli mənimsəməsinə imkan yaradır. Müxtəlif şəraitdə, müxtəlif cihazlarla və materiallarla bir neçə sınaq təcrübələri eyni zamanda aparmaq olar. Alınmış nəticələrin sonrakı müqayisəsi, dərsin gedişatına, onların birlikdə müzakirəsi və təhlilinə şərait yaradır.

Fiziki hadisələrin modelləşdirilməsi müstəqil qarşılıqlı əlaqələri və fiziki hadisələrin və proseslərin qarşılıqlı əlaqəli olmasını aşkar etməyə, fiziki hadisələri xarakterizə edən fiziki vahidlərin arasında asılılıqları tədqiq etməyə mühit yaradır və həmçinin qrafiklər şəklində bu asılılıqları təqdim edir. Qrafik asılılıqlarla iş daha çox dəqiq olur və alınmış asılılıqların təfərrüatı ilə izahı asan olur.

Fiziki proseslərin modelləşdirilməsi üzrə sərbəst işin imkanı, şagirdlərə şəxsi modellərini yaratmağa, fantaziyalarını tətbiq etməyə, onların düşüncə bacarığını inkişaf etdirməyə, yaradıcılıq və tədqiqat qabiliyyətlərini inkişaf etdirməyə şərait yaradır.

Şagirdlər tərəfindən yaradılmış modelin yadda saxlanilması və ya çap edilməsi mümkün olur. Proqram bölmələrlə işi tam ekran rejimində aparır. Bütün bölmələrdə "Pauza" düymələri və "Yenidən başla" var. Əlavə istifadə üçün bütün elementlər "Elementlər" qovluğunda saxlanılır və nişanlar şəklində əks olunur.

Şagirdlər böyük maraqla elektrik dövrələrini necə quraşdıra bilər? Ən sadə elektrik dövrəsi batareya,dan, söndürəndən (açar, dan) və lampadan təşkil edilmişdir. Dövrənin elementlərinin kopyalanmasının imkanı daha mürəkkəb dövrəni yığmağa və onları tədqiq etməyə icazə verir. Ampermetrin və voltmetrin dövrəsinə əlavə etmə dövrənin parametrlərini ölçməyə icazə verir. Proqram hətda verilmiş gərginliyin ölçüsünü dəyişdirməyə icazə verir. Əgər proqram vasitəsilə verilmiş gərginlik artırmış olsaq onda element yanır. Yanmış elementi əvəz etmək olar, bunun üçün dövrəni açıb yanmış elementi "açar"-dan istifadə edərək bərpa olunur.

"Elektrik zəncir və elektrik sxemi" dətrisində əyani fəsait kimi dərslikdən və ya daxili bazasından istifadə etməklə, elektrik zəncir anlayışını, onun təyinatı və sonra elektrik zəncirinin sxem anlayışını aydınlaşdırır. Bundan sonra şagirdlər əsas elementlərlə tanış olurlar və şərti işarələrin köməyi ilə istənilən sxemləri qurmaq imkanı yaratmış oluruq. Gəlin interaktiv lövhədə elektrik dövrəsinin ən sadə sxemini yığaq. Sinfin yarısı yığılmış sxemi yerlərində real cihazlardan istifadə edərək yığır. Sinfin başqa yarısı isə virtual dövrəni yığır. Sinifdə şagirdlərin bir hissəsi yerlərində real cihazlardan istifadə edərək dövrəni yığır. Şagidlərin digər hissəsi isə lövhədə virtual dövrəni yığmaq tapşırığını yerinə yetirir. Sonda şagirdlər real cihazlarla virtual sxem arasında heç bir fərq olmadığını aşkar formada öyrənmiş olur və dərsi daha dərindən mənimsəmiş olurlar. Sonda şagirdlər real cihazlarla virtual sxem arasında heç bir fərq olmadığını aşkar formada görür və dərsi daha dərindən mənimsəmiş olurlar.

Aydındır ki, virtual elektrik dovrəsi real dovrənin quraşdırılmalarını əvəz etmir. Amma bu bacarıqlar sayəsində laboratoriya işlərində şagirdlər dovrəni çox tez və praktik olaraq səhvsiz yığırlar.

Məktəb proqramının "Optika" bölməsinin öyrənilməsində "Crocodile Physics"-də "Optika" alətlər dəstindən istifadə etmək faydalıdır. Bütün sınaqlar müəyyən edilmiş optik sahədə, təsviri təcrübələrdən istifadə edərək, kifayət qədər geniş siyahıdan seçmək olar: bakteriya, dəvə, körpü, timsah, Qalaqtika, dağ, kometa və s.

Proqramda aşağıdakı linzaları seçmək mümkündür:

• yastı, qabarıq, çökük və parabolik güzgülər,

• toplayıcı və səpələyici linzalar,

• yastı-paralel lövhə,

• yarımdairəvi lövhə.

Tutqun obyektlərdən tənzim edilən çatdan, kürədən, düzbucaqlı blokdan və üçbucaqdan istifadə etmək olar. Ölçü cihazları kimi xətkeşdən və transportirdən istifadə etmək olar.

İşığın sınması hadisəsinin öyrənilməsi üçün"Crocodile Physics" virtual laboratoriyadaaşağıdakı materiallardan optik şüşə, hava, buz və almaz kimi müxtəlif mühitlərdə sınmanın göstəricilərini müəyyən etmək və işığın istiqamətini dəyişdirməklə işığın digər xassələrini öyrənmiş oluruq.

Suyun səthində dalğaların nümayişi maraqlıdır. Dalğaların xətt və ya nöqtə mənbəyini seçmək və yalnız dalğanın yayılmasına nəzarət etməmək, maneədən onun əks etməsi, həm də dalğanın en kəsiyini də görmək olur.

Dalğaların xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün "dalğaların xüsusiyyətləri" modelindən istifadə edirək, suyun səthində dalğaların yayılması proseslərinə nəzarət etmək, həm də müxtəlif uzunluqlu dalğalar üçün bu prosesləri müqayisə etmək olur.

"Xüsusiyyətlər" paneli rəqslərin amplitudunu dəyişdirməyə imkan verir, dalğanın uzunluğunu, rəqslərin tezliyini, yayılma sürətini "nöqtə mənbəyi" alətlərindən və "yastı reflektordan" istifadə edərək, sönmüş dalğanın modelini hazırlamaq olar. Hərəkətli vibratorla təcrübələr aşkardır. Müxtəlif sürətlə hərəkətli mənbəyi qarışdıraraq, və hərəkət istiqamətini dəyişdirərək, hərəkətli obyektdən dalğanın modeliruyutsyası, məsələn katerlər, maneəylə onların qarşılıqlı təsiri, müdaxilə şəkilinin təhsili (yaranması). Proqram havada və suda səsli dalğaları müşahidə etməyə imkan verir. Səsin mənbəyinin ölçülərini dəyişdirərək, səsin tam (dolu) udulmasına nail olmaq olar.

Konstruktorda belə mövzular çox müvəffəqiyyətlə işlənilmişdir. "Difraksiya" kimi, "Elektromaqnit dalğaları" və başqa mövzular elektromaqnit şüaların spektrinin öyrənilməsi zamanı dalğanın uzunluğu və şüanın tezliyiylə dalğanın sürətinin qarşılıqlı əlaqəsinin düsturunu təcrübi yoxlamaq mümkündür. Yoxlamağa eksperimentaldır.

Şəkil.10 elektromaqnit dalğaların Spektri

Proqram xəttin köməyi ilə dalğanın uzunluğunu ölçmək mümkündür. Dalğanın uzunluğunu və rəqslərin tezliyini dəyişdirərək, ondan əmin olmaq olar ki, düstur şüanın müxtəlif növləri üçün doğrudur.

Səs rəqslərinin öyrənilməsi zamanı səs tonunun amplitudadan və rəqslərin tezliyindən asılılığını və həmçinin dalğanın formasına onların təsirini öyrənmək faydalıdır.

Kinematikanın tənliklərinin və dinamikanın qanunlarının öyrənilməsi vaxtı avtomobilin hərəkətinin modelindən istifadə etmək əlverişlidir. Model avtomobilin tipini, onun kütləsini, sürətini dəyişdirməyə imkan verir, Kadrda sürətin qrafikinin qurulması prosesi görünür.

"Xüsusiyyətlər" seçimindən istifadə edib, əlavə edilmiş gücün ölçüsündən cismin sürətlənməsinin asılılığını tədqiq edərək qüvvədə olan gücün ölçüsünü dəyişdirmək olar.

Proqramın universallığı ondan ibarətdir ki, o yeni materialın izahatı, elektron nümayişlərin yaradılması, həm də laboratoriya işlərinin keçirilməsi üçündür. Laboratoriya işlərinin keçirilməsi vaxtı, şagirdlərin bir hissəsi cihazlarla işləyirlər, və qalanları virtual tədqiqatı yerinə yetirirlər. Pol-dərs vasitəsilə şagirdlər iş yerlərini dəyişirlər və tapşırığın icrasını davam edirlər. Belə işlər keçirmək olduqca əlverişlidir. Tədqiqatın həcmi kiçik. D.p.n proqramı üzrə işləyərək., Q.N profu. "5 sinif ilə Fizik" Stepanovu, mən belə işləri daim keçirirəm. Məsələn:

• kölgənin müşahidəsi və ekranda obyektin yarımkölgələri;

• yastı güzgüdən işığın əks edilməsinin öyrənilməsi;

• yastı güzgüdə təsvirin qurulması;

• güzgünün xəyalının sahəsi;

• sferik güzgülərdə təsvirlər;

• işığın istiqamətini dəyişdirmək;

• yastı-paralel lövhədə və prizmada şüanın istiqamətinin tədqiqatı;

• fokus məsafəsinin ölçüsü və toplayıcı linzanın optik gücünün təyini;

• toplayıcı linzanın köməyi ilə təsvirin alınması və s.

Bunun üçün Konstruktorun imkanlarından istifadə edərək profil kursunun (məzənnəsinin) (10-11 sinif) və ya öz seçimi ilə oxuyanların (9 sinif) predmetinin məşğuliyyətlərində yalnız tədqiqat, həm də konstruktor işlərini keçirməməyə çalışıram. Məsələn, quraşdırmanı qurmaq və tədqiq etmək:

• müxtəlif uzunluqlu kəfkirlərinin rəqsləri,

• müxtəlif kütləli kəfkirlərinin rəqsləri,

• yerdəyişmələr, sürət və kəfkirlərin sürətlənmələri,

• yay yükün rəqsləri vaxtı yerdəyişmə, sürət, təcil

və güclər,

• amplituda-modullaşdırılmış radioveriliş (radioverilişi idarələri şəbəkəsi),

• dalğaların əsas xüsusiyyətləri,

• mexaniki dalğaların difraksiyası,

• rentgenlərin nüfuzetmə qabiliyyəti və qamma-şüalar və s.

Konstruktorla işlər imkan verir ki, tam ölçüdə şagirdlər bu çox gözəl proqramın bütün imkanlarını öyrənsinlər. Burada müəyyən texniki çətinliklərdə var: fizika kabineti şagirdlərin işi üçün FK tamamilə təchiz edilməmişdir, buna görə şagirdlərin hissəsi informatikanın kabinetinə keçməyə məcbur edilmişdir, nə Konstruktordan istifadəylə cəbhə (ön) laboratoriya işlərinin keçirilməsi vaxtı vaxtın itmələrinə səbəb olur (çağırır). Tədris günü ərzində kompüterlə oxuyanların iş vaxtı sanitar normalarla sərt məhdudlaşdırılmışdır, buna görə Konstruktorla o günlərdə məşğələlər keçirməyə müvəffəq olmur, nə vaxt ki, cədvəl üzrə (görə) oxuyanlarda informatika dərsləri var. Bununla belə, fizikaya görə virtual sınaqların Konstruktoruyla oxuyanların işi şübhəsiz müsbət nəticələri verir:

1. fizikanı öyrənənlərin marağı yüksəlir

2. şagirdlər qeyri-standart şəraitdə fiziki və informatika biliklərini tətbiq etməyə imkan yaranır

3. şagirdlərin məkan təxəyyülü (təsəvvürü), onların konstruktor qabiliyyətləri inkişaf etdirir

4. şagirdlər təcrübədə müşahidə edə bilmədikləri fiziki hadisələri modelləşdirmək imkanı qazanırlar

5. şagirdlər daha fəal olur və fizika üzrə İnternet-olimpiadalara daha yaxşı hazırlanırlar

Hesab edirəm ki, virtual sınaqlar şagirdlərin dərsdən əlavə fəaliyyətində hiss olunan müsbət nəticələrə gətirib çıxaracaq.

Crocodile Chemistry Programı

Kompüterin tətbiq sahələrində əhəmiyyətli mövqeyə sahib olan, lakin hələlik az tətbiq edilən proqram haqqında məlumat verək.

Crocodile chemistry proqramı Kimya sahəsində istifadə edilən proqramlardan biridir. Proqramı istifadə etdikdə laboratoriyada etdiyimiz əməliyyatların bir qisimini virtual mühitə daşıya bilərik. Bu resurs kimyəvi maddələr və müxtəlif vasitə və vəsaitlər ehtiva edən yaxşı bir proqramdır. Proqram Müəllimə imkan verir dərsin aparılmasında hər bir şagird özü virtual olaraq hər-hansi bir təcrübəni apara bilsin. Bu da imkan verir ki, şagird dərsi daha ətraflı mənimsəyə bilsin.

PROQRAMLA İŞLƏMƏ QAYDASI.

Proqramın çox hissəsini işçi sahəsi tutur, alətlərin və ya hazır modellərin köməyi ilə istənilən təcrübəni aparmaq mümkündür. Proqram aşağıdakı hissələrə bölünür:

1. Əsas və köməkçi menyu (Menu bar),

2. Alətlər paneli (Toolbar),

3. İşçi sahə (Scene),

4. Məlumat sətiri (Status bar).

1. Əsas (Menu bar) və köməkçi menyu (Toolbar).

Əsas menyu başlıqlar və həmin başlıqlar altında açılan xüsusi əmrlər siyahısını özündə saxlayır və ekranın yuxarı hissəsində yerləşir.

Fayl menyusu: bütün proqramlarda olduğu kimi fayllar üzərində əməliyyatların yerinə yetirmə funksiyaları aşağıdakılardır:

10. New-yeni fayl yaratmaq,

11. Open- hazır faylı açmaq,

12. Safe-faylı yadda saxlamaq,

13. Safe-As...- fərqli yadda saxlamaq,

14. Reload-aparılan təcrübənin əvvəlinə qayıtmaq,

15. Print...- faylı çapa göndərmək,

16. ">Recend Files- axırıncı dəfə acdığımız faylların siyahısı,

17. Quit- proqramdan çıxış.

Edit menyusu: redaktə menyusudu. Elektron təcrübələr apardıqda alətləri silmək (), surətini çoxaltmaq (), yerinə yetirdiyimiz əmrləri geriyə-əksinə () qaytarmaq və s. funksiyaları yerinə yetirir. Bu funksiyalardan vacib sayılan bir neçəsi haqqında aşağıda məlumat vərək:

4. Properties...- elektron alətlərin xüsusiyyətlərini açıqlamaq,

5. Space Properties...- təcrübənin xüsusiyyətlərini açıqlamaq,

6. Arrangement-obyektləri ön və arxa planda yerləşdırmək,

5. Bring to front- qeyd olunmuş obyekti ən birinci fonda yerləşdirmək,

6. Send to back- qeyd olunmuş obyekti ən arxa fonda yerləşdirmək,

7. Bring forward- qeyd olunmuş obyekti bir fon üzə gətirmək,

8. Send Backward- qeyd olunmuş obyekti bir fon arxada yerləşdirmək.

Köməkçi menyu: işçi sahənin yuxarı hissəsində və əsas menyu sətirinin altında yerləşir. O tez-tez müraciət olunan funksiyaların simgələrdən (ikonka) ibarətdir. Köməkçi menyunu əsas menyudan söndürüb-yandırmaq olar. Köməkçi menyuda olan funksiyalar aşağıdakılardan ibarətdir:

Silmək (Del): qeyd olunmuş elementin və ya elementlərin silinməsi üçün bu düymədən istifadə etmək olar.

Kəsmək (Cut):seçilmiş elementi və ya elementləri kəsib yadda saxlamaq.

Surət (Copy):seçilmiş elementin və ya elementlərin surətini yadda saxlamaq.

Yerləşdirmək (Paste):yadda saxlanılanı işçi sahədə yerləşdirir.

Periodic table: Mendeleyev cədvəlini bəzi izahatla veb brauzerdə açır.

Alətlərin xüsusiyyətləri (Space properties): düyməsini sıxdıqda, proqramın işçi sahəsində seçilmiş alətin xüsusiyyətlərini alətlər pəncərəsinin properties bölməsində görmüş oluruq.

Fasilə (Pause simulation): düyməsini sıxdıqda işçi sahəsində hər-hansı bir prosessin gedişatını dayandırmaq mümkündür. Onu təkrar sıxdıqda isə prosesin davam etməyə başlayır.

Prosesin sürəti (Simulation Speed: x1): Modulun sürətini tənzimləmək üçün, şkaladan istifadə edərək sürəti normadan 10 dəfə aşağı, 10 dəfə yuxarı artırıb-azaltmaq olar.

2.) Alətlər pəncərəsi

Proqram bir neçə hissəyə ayırmışdır və bunlardan biri də alətlər pəncərəsidir. Alətlər pəncərəsi isə xüsusiyyətinə görə üç hissəyə bölünür. Contents pane- mövzular və alt bölmələrə uyğun qruplaşdırılmış hissələrdir. Parts Library- kimyəvi reaktivlər və laboratoriyasi avadanlıqlara görə qruplaşdırılmış bölmələrdən ibarətdir. Properties- işçi sahədə istifadə olunan kimyəvi reaktivlər və laboratoriyasi avadanlıqlarının xassələrini və parametrlərinə düzəliş aparmaq imkanı yaradır.

Contents pane:

1. Getting Started- hazır mövzular bölməsi;

2. Classifying Materials- Maddələrin təsnifatı, atom və malekulların quruluşu və xarakteristikası haqqında;

3. Equations and Amounts- Miqdarlar və bərabərliklər

4. Reaction Rates- Reaksiya sürətləri

5. Energy- Enerji

6. Water and Solutions- Su və çözeltiler

7. Acids, Bases and Salts- Turşular, qələvilər və duzlar

8. Electrochemistry- Elektrokimya

9. The Periodic Table- Periodik cədvəl

10. Rocks and Metals- Metallar və daşlar(Kimyəvi)

11. Identifying Substances- Maddələrin təyin olunması

12. Online Content-

13. My Content-

bir neçə hissəyə ayrılmaqdadır.

Crocodile Chemistry proqramın Parts Library bölməsində müxtəlif kimyəvi maddələr və laboratoriya avadanlıqları mövcuddur.

Parts Library:

Mövcud metallar -Səhnəsindən İstifadə

Tozlarda- seçildiyində, aşağıdakı xüsusiyyətləri yerləşdiyi qabın üzərində əks olunur.

Kütləhazır qab içindəki metalın kütləsini bildirir.

FormaQablaşmanın içindəki qum dənəciyin xırda, orta və iri olamsını(Fine, Medium and Coarse) seçmək imkanı.

Mayelərdə- seçildiyində, aşağıdakı xüsusiyyətləri yerləşdiyi qabın üzərində əks olunur.

HəcmQablaşmanın içindəki mayenın həcmi (sm³).

Bərk- bərk reaktivlər, doğrudan, ələ götürülə bilər və onları reaksiya aparılan qablara əlavə etmək olar. Nəticədə reaktivin üzərinə sicanı gətirdikdə yanında sorğu pəncərəsi açılır. Reaktivin adı, atom quruluşu və qeyd aparmaq pəncərələri açılır.

Reaktivin adı- sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurduqda maddənin adı görünür.

Atomun quruluşu- sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurduqda maddənin atom quruluşu görünür.

Xüsusiyyətlər-sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurmaqla maddənin xassələrini dialoq pəncərəsində yazmaq olur:

Reaksiya detalları:

Haqqında məlumatı göstər...

• Reaksiyalar

• Bərk/qatı maddələr

• Fiziki xassələri

Məlumat hissədə reaktivın detallarını tam və dolğun formada yazın.

Vizual nizamları

• Yazı tipi ölçüsü

• Yazı tipi rəngi

• Arxa plan rəngi

Reaksiya detalları yazı tipinin ölçüsünü, rəngini və arxa fon rəngini seçin.

Kimyəvi qablaşmada

• Maye və qaz halında olan reaktivlər kimyəvi laboratoriya qablarinda yerləşdirilmişdir.

• Hər bir qab, kimyəvi düstur ilə etiketlənir. Kursoru qabın üzərinə gətirdikdə kimyəvi adı tam göstərilir.

• Kimyəvi reaktivin xassəsinə uyğun olaraq laboratoriya qabları cihazda qablaşdırılmalıdır.

• Reaktiv öz qabından boşaldıldıqdan sonra avtomatik olaraq dolmuş hala gətirilir.

• Hər laboratoriya qabının maksimum kütləsi və ya həcmi vardır. Bu qab içindəki kimyəvi reaktivin təbiətinə bağlıdır. Məsələn, bir reaktiv toz qaba gütləsi 1412g qədər doldurula bilər, ancaq alüminium yalnız 337g-ma qədər.

• Reaktiv qabın həcmi, kütləsinə, sixliq faizinə və ya dənəciklərin ölçülərinə uyğun qablaşdırıla bilər:

Topaklar

Duz, buz və güllə kimi bəzi kimyəvi maddələr yumru şəklində mövcuddur. Bu topaklar doğrudan ələ və digər parçaları kimi davranarlar ola bilər - onlar hərəkət etdirilə bilər, çevirilə bilər və öz Reaksiya detalları və Atom tamaşaçı pəncərələr vardır. Lumps ayrıca gəmilərin xaricində reaksiyalar daxil edilə bilər.

Fiziki xüsusiyyətlər

Topaklar aşağıdakı fiziki xüsusiyyətlərə malikdir:

• Sıxlıq

• Kütlə

• İstilik

Bu xüsusiyyətlər qrafiklə və ya Təqdim etmə parçalar istifadə edilərək izlənilə bilər.

Reaksiyalar

Topaklar reaksiyalar əsnasında həqiqi mümkün kimi hərəkət üçün dizayn edilmişdir:

• Bunlar, əridilərək, məsələn, bərabər ölçüsü azaldıla bilər.

• Bunlar qismən əridilə bilər.

• Bunlar, qablı və ya qismən örtülə bilər.

• Bunlar yumru xaricində görünən alovlar ilə yandıra bilər və s.

Rənglər

• Mümkün olduqca, bütün kimyəvilərin rəngləri, standart işıqlandırma şərtlərində gerçək rəngləri sadiq təmsilləri vardır. Əks etdirmə ("parlaq") Yalnız təxminən göstərilər.

• Rəng dərhal hər vaxt bir çözelti içində dağıt/paylanar.

Silgi boruları

Bir boru silmək üçün:

1. Bunun üzərinə klikləyərək boru seçin.

2. Ya da:

• Klavliaturada Delete düyməsini sıxın

• Telin qısayol menyusundan Sil seçin

Bağlı olduqları hissə silinərsə Borular avtomatik olarak silinəcəktir.

Boruların əşəkli

Əgər qaz silindirləri, Stoper ya da kondansatör üzərində, məsələn, müəyyən qisimlərinin üzərinə kursoru gətirərkən, əlaqə yastıqları görünər. Borular bu pedləri basaraq yaradıla bilər.

İki əlaqə pedləri arasında bir boru meydana gətirmək üçün:

1. Bir parçanın əlaqə pedi basın.

2. Əgər hər hansı bir nöqtədə boru bir döngə meydana gətirib basaraq, borunu sonlandırmaq istədiyiniz halda kursoru pada doğru hərəkət etdirin.

3. Əgər borunu sonlandırmaq istədiyiniz halda padı basın.

Bir boru meydana gətirmək və əlaqəsiz buraxın:

1. Bir parçanın əlaqə pedini basın.

2. Hər hansı bir nöqtədə boru bir döngə meydana gətirmək üçün, kursoru hərəkət etdirin.

3. Borunun ucunu düzəltmək üçün cüt basın.

Boru nizamı

Bağlı parçalar daşınanda borular silinməz: mümkün olduqda, onlar istiqamətləndirilən ediləcək.

Bir hissəsi, bağlı boruların yenidən istiqamətləndirmək mümkün olmayan bir mövqeyə sürüşdürülməyəcək.

Borunun bir hissəsini daşımaq üçün:

1. Borunun hissəsinə basın və yeni bir mövqeyə sürüyün.

ChemOffice

ChemOffice əslində molekul şəkil və dizayn proqramıdır. İçərisində geniş verilənlər bazası olan, çəkilən üzvi molekulun adını, adı verilən maddənin quruluşunu yaza bilən, təxmini məlumatlarını göstərən gözəl bir proqramdır. ChemOffice MS Office ilə birgə olaraq çalışır və yanında bir çox proqram paketini özü ilə gətirir.

Kimya tədqiqatının ən əhəmiyyətli elementlərindən biri birləşmələrin həndəsi strukturunun analizi olur. Elmin bu sahəsi kimya strukturu adlanır. Burada molekulların həndəsi strukturunu tədqiq etmək, adsorbsiya və emissiya spektroskopiyası, eksperimental difraksiya metodları aparmaq olur. Struktur düsturları bir-biri ilə molekulda müxtəlif atomların bağlılığını əks etdirir. Məsələn, benzolun struktur düsturu ikiölçülü modelin klassik nümunəsidir: S₆N₆ brutto-düsturu üzüyün karbonunun atomlarının arasında qarşılıqlı əlaqəni çatdırmaq çətinlik yaradır, bununla əlaqədar onun strukturunun həndəsi obraz şəklində təsvirini yaratmaq ehtiyacı yaranır - bu da strukturun vizuallaşdırılması məsələsidir. Stereoizomerlərin öyrənilməsi vaxtı bu məsələ daha çox aktual olur. Birləşmələrin konformasion analizi molekulların üçölçülü modellərindən istifadəni tələb edir. Belə modellər kimi kompüterlərin yaranmasına qədər molekulların (Styuarta-Briqleba modelləri) mexaniki modelləri geniş tətbiq edilirdi. Son onillik ərzində molekulların müstəvi, həm də fəza modelləri kimi vizuallaşdırma məsələlərini həll etmək üçün böyük miqdarda müxtəlif proqram paketi yaradılmışdır. Proqramların birinci versiyalarını struktur düsturların redaktəsinin və məkan strukturlarının vizuallaşdırmasının əsas məsələlərinə tətbiq etmək olurdu. Sonradan ixtisaslaşdırılmış "kimya" proqram paketlərindən istifadəylə həll edilən məsələlərin dairəsi genişləndirilmişdi. Hal-hazırda onlardan ən güclüləri kompüter kimyası, kimyəvi birləşmələrin məlumat bazalarını və kvant kimyası sayca modelləşdirmə metodlarına daxil olmaqla, bütün məsələlərdə idarə etməni praktik olaraq reallaşdırılmışdır.

Kimyəvi birləşmələrin və vizuallaşdırmanın struktur düsturlarının redaktə məsələlərin həll etmək üçün iki ən məşhur ChemOffise və ACDLabs proqram paketinin imkanlarına baxaq.

1. ChemDraw - orqanik və qeyri-üzvi maddələrin struktur düsturlarının qurulması üçün yaradılmış proqramdır. Mendeleyevin inteqrasiya edilmiş cədvəlini özündə saxlayır, YAMR-1 və PMR-1 müxtəlif maddələr üçün spektrləri yaradır, onların struktur düsturlarına görə maddələrin adlarını yazır, kimya strukturlarının şablonlarının geniş bazasını özündə saxlayır.

2. Chem3D - kimyavi elementin yaradılması və üçölçülü fəzada strukturlarına baxış üçün proqramdır. ChemDraw proqramına inteqrasiya olunur və ekranda yazılmış kimyavi maddənin struktur düsturu üçölçülü fəzada malekulların düzülüşünü özündə əks etdirir. Proqram kimya strukturlarının fiziki xüsusiyyətlərini müxtəlif kvant-kimyası metodlarıyla hesablayır (MM2, MOPAC, Xyukkelya metodu və başqaları).

3. ChemFinder - kimyavi maddələrin strukturlarının məlumat bazalarını yaratmağa və ya baxmağa icazə verən proqramdır.

4. ChemFinder for Office - Microsoft Office (*.doc, *.xls və başqaları) sənədlərində kimya strukturlu maddələrin axtarışı üçün çox rahat proqramdır. Bir çox yayılmış kimya strukturlu formatları dəstəkləyir və Sizin kompüterinizdə istənilən kimya strukturlu maddələri asan tapır.

ChemDqaw proqramında kimyəvi düsturların strukturunun redaktəsi

ChemDraw proqramının istifadəçi interfeysi

Kimya dərsinin tədrisində bir çox proqramlardan istifadə etmək olar. Bunlarda biri də ChemOffice proqram paketidir, onun daxilində isə birneçə ChemDraw, ChemFinder, Database Subscriptions,Chem3D proqramları vardır. Həmin proqramlar müəllimə kimyəvi maddələrin fiziki xassələrini, fəzada quruluşunu, malekullar arasındakı bağlılığı əyani surətdə göstərməyə imkan verir..

ChemOffice proqram vasitələrinin birləşdirilmiş paketinin komponentlərindən biri olan ChemDraw proqramı molekulyar strukturların ikiölçülü təsviri üçün nəzərdə tutulmuşdur, yəni ikiölçülü kimya redaktorlarına aiddir. O, istənilən səthdə molekuların strukturlarını şəklini əks etdirməyə, reaksiyanın tənliklərini yazmağa, molekulları adlandırmağa və gələcəkdə onları Chem3D-in üçölçülü fəzada modellərə dəyişdirməyə icazə verir. Şəkildə proqramın işçi pəncərəsi göstərilmişdir.

Menyu: Fayl -menyusu bir çox proqramlarda olduğu kimi fayllar üzərində (yenisini yaratmaq, açmaq, yadda saxlamaq, çapa ğöndərmək və s.) əməliyyatlardır. Edit menyusu isə redaktə əməllərinə aid olan (hər hası bir informasiyanı yadda saxlamaq, kəsmək, yapışdirmaq, hamısını qeyd etmək və s.) funksiyalardır.

ChemDraw Ultra proqramının əsas panelin elementlərinin əhəmiyyəti haqqında məlumat verək. Bütün proqramlarda olduğu kimi burada da yeni sənədin açılması, və ya yaddaşda olan sənədin açılması, yadda saxlanılması, çapa göndərilməsi.

Molekulyar strukturların təsvirinin pəncərəsinin miqyasın dəyişiklik düymələrinin (Zoom) köməyi ilə həyata keçirilir. Qabaq/arxa plana seçilmiş obyektlərin yerini dəyişmək üçün, düymələrdən (Bring to front/Send to back) istifadə. Check Structure düyməsi seçilmiş molekulyar strukturunda səhvlərin mövcudluğunu yoxlayır. düyməsi (Clean Up Structure) molekulun əlaqələrini adi uzunluqlarına və künclərə görə uyğunluqlarını yoxlayır. Əgər uyğunluq yoxdursa (xüsusilə yoxdursa, nə vaxt ki, molekul əl ilə çəkilən zaman) onda onun strukturunda lazımlı (lazım olan) düzəlişlər aparmaqla standart hala gətirir. Brutto düsturun yığımı vaxtı düymə alt registrə rəqəmləri avtomatik qoyur və alt regist düyməsindən istifədəyə ehtiyac qalmır.

Alətlər paneli

Alətlər paneli- tez-tez müraciət olunan xüsusi işarələr və formulalar məcmuəsidir. Alətlər panelinin ChemDraw-ın müxtəlif versiyalarında zahiri görünüşü cüzi fərqlənə bilər.

• Lasso və Marquee düymələri - (Selection) kəməndin və ya düzbucaqlının köməyi ilə çəkilmiş molekulların və ya onların fraqmentlərinin ayrılmasını həyata keçirirlər.

• Structure Perspective - obyektlərin fırladılması.

• Fragmentation Tools düyməsi struktura çoxlu sayda fraqmentlər əlavə edir.

• Eraser düyməsi atomu və ya atomlar arasındakı əlaqəni silmək.

• Bond düymələri müxtəlif formalarda əlaqələrin yaradılmasını nəzərdə tutulmuşdur.

• Text düyməsi mətnin daxil etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Şriftin parametrləri və indeksləşdirmə əsas panelin köməyi ilə qurulur.

• Pen düyməsi rəsm çəkmə rejimini, vektor qrafiklərini daxil edir: hamarlanmış qırıq xəttə.

• Arrow düyməsiylə hər cür oxları əlavə etmək.

• Orbital düyməsi müxtəlif elektron orbitalları çəkməyə icazə verir.

• Drawing Elements düyməsi müxtəlif fiqurlar, xətlər və müxtəlif elementləri əlavə edir:

• Brackets düyməsi - mötərizələrin müxtəlif növünün yerləşdirməsidir.

• Chemical Symbols düyməsi xüsusi kimya simvolları (ionların yükləri, radikalların nişanları, elektron cütlük və başqalar) çəkmək olur.

• Query Too1s düyməsi -stereokimya, əlavə qruplar və atomların arasında qarşılıqlı təsir rəsminin çəkilməsidir.

• Atom mapping düyməsi molekulların mürtəcelik uyğunluğunu əks etdirir və eyni zamanda reaksiyanın bir stanitsalığını dəstəkləyir.

• Templates düyməsi tədarüklərin kontekst menyusuna səbəb olur: aminturşular, ətirli dövrlər, bisiklov, konformerov və s. Hamısı vaxta qənaət etmək üçün proqramın bazasına yerləşdirilib.

• Acyclic Chain düyməsi zənciri əlaqələri sayıyla birgə yaradır və göstərir.

• Ring seriyalı düymələrin köməyilə cikloarqon və ətirli üzüklərin müxtəlif növlərini tez əldə etmək üçündür.

• Advanced Tools düyməsi - cədvəl və qrafikin qurulması.

• TLC P1ate düyməsi - xromatoqramm rəsm çəkilməsidir.

Menyu: View- alətlərin proqramda əks olunmasıdır.

Character Map- simvol pəncərəsi, fəal mətndə simvolların yerləşdirməsi.

Object menyusu - obyektlərlər üzərində işdir, məsələn obyekti müxtəlif səthdə fırlanma, fraqmentlərin əlavə edilməsi, qruplaşma, düzülüş, qruplara ayırmaq və s.

Structure menyusu - qeyd olunmuş obyektlərin xassələri haqqında.

Show Analysis Window - seçilmiş maddənin kimyəvi analizini göstərən pəncərə.

Molekulu iki düymədən birinin köməyi ilə seçib sonra əsas menyunun View bölmənin siyahısında Show Analysis Window funksiyasını seçirik. Bu əmrin köməyi ilə seçilmiş molekulun strukturunu ətraflı xarakteristikalarını əks etdirən məlumatlar paneli açılır.

Yuxarıda verilmiş şəkildə Analysis panelində Paste düyməsinin sıxsaq ekranda molekulun altında struktur məlumatları əks olunacaq.

Chemical Properties Window - seçilmiş maddənin kimyəvi xassələrini göstərən pəncərə.

Seçilmiş molekulu əsas menyunun View bölmənin siyahısında Show Chemical Properties funksiyasını seçirik. Bu əmrin köməyi ilə seçilmiş molekulun fiziki xarakteristikalarını əks etdirən məlumatlar paneli açılır və ətraflı məlumat alırıq.

Yuxarıda verilmiş şəkildə Chemical Properties panelində Paste düyməsinin sıxsaq ekranda molekulun altında fiziki xarakteristika məlumatları əks olunacaq.

Daha bir əhəmiyyətli funksiyanı yada salaq, maddənin kimyəvi formulanın və ya fiziki quruluşunu cəkdikdə onun zahiri görünüşə görə molekulun strukturunu adlandırmaq imkanını əldə edirik. Siz müəyyən bir molekulu çəkirsiniz (C₈H₁₆) və ya seçirsiniz, sonra onu qeyd edirsiz və əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Structure to Name funksiyasını seçirik. Kiçik fasilədən sonra proqram sizə molekulun adını verəcək. Bəzən mürəkkəb kimyəvi strukturların adlandırmaqda çətinlik çəkirsiniz - onda köməyə ChemDraw gələcək.

Periodic Table - Mendeleyev dövri elementlər sistemi cədvəlindən ixtiyari maddələri seçib yazırıq (H₂0) və onun strukturunu cəkmək üçün əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Name to Structure funksiyasını seçirik, kiçik fasilədən sonra struktur ekrada hazır formada görünür.

Kimyəvi reaksiyaların sxemlərinin yazılış nümunələri

ChemDraw proqramını mükəmməl mənimsəmək üçün, aşağıdakı sadə tapşırıqları yerinə yetirək.

Metan yüksək temperaturda (800-900C) və katalizator iştirakı ilə su və karbon-dioksidlə reaksiyanın sxeminin qurulmasına baxaq:

Əvvəlcədən Object menyusunda Fixed Lengths və Fixed Angles parametrlərini yoxlamaq lazımdır. Əgər bu parametrlər qeyd olunmayıbsa, onları qeyd etmək lazımdır. Bu parametrlərin secilməsi imkan verir ki, əlaqənin bərkidilmiş uzunluğuyla və verilmiş valentlik bucağın strukturuna uyğun qurulmasında bizə köməklik etsin.

Əlaqələrin yaradılması:

1. Köməkci menyu siyahısında Solid Bond (\) düyməsini sıxırıq.

2. Siçanın (+) göstəricisini istənilən boş sahədə klikləmək, bu halda 30 dərəcə bucaq altında maili xətt çəkiləcək:

İndi isə ikinci əlaqəni əlavə edək:

1. Siçan (+) göstəricisini xəttin (atomun) sağ yuxarı küncünə gətirmək:

2. Növbəti xəttin (atomun) alınması üçün siçanın sol düyməsini iki dəfə klikləmək.

İki xəttin birləşməsindən alınan bucaq 120-cə olacaq:

Üçüncü və dördüncü əlaqəni əlavə edirik:

1. yuxarıda etdiyimiz əməliyyatları təkrarlayaraq aşaxıdakı formanı alırıq:

2. (Clean Up Structure) düyməsinin köməkliyi ilə normal hala gətirək:

Atomun struktur nişanını əlavə edək:

1. Siçanın göstəricisini atomun əlaqələrinin mərkəzinə gətiririk:

2. Atomun nişanının daxil etmək üçün siçanın ikiqat klikiylə aktivləşdiririk.

Atomun tipini pəncərədə böyük hərflə daxil edirik:

Eyni qayda ilə atomun nişanını kənarlarada daxil edirik:

Köməkci menyu siyahısında Chemical Symbols tools düyməsini sıxmaqla alt menyu açılır siyahıdan plus () simvolu secib yazdığımız karbon-dioksid formulunun qarşısına qoyub suyun atom quruluşunu eyni qayda ilə yazaq.

Köməkci menyu siyahısında Arrow tools düyməsini sıxmaqla alt menyu açılır siyahıdan birinci oxu () simvolu secib yazdığımız karbon-dioksid və su formulunun qarşısına çəkirik. Oxun üstündə həmin menyuda Text (A) düyməsi seçib oxun üzərində mətni daxil edirik.

Analoji olaraq CO molekulların srukturunu daxil edib sonuna plus () simvolu secib yazırıq.

3H₂-ni yazmaq üçün köməkci menyu siyahısında Cyclohexane Ring () simvolu secib cəkirik.

Əvvəldə qeyd etdiyim kimi atomun struktur nişanını əlavə etmək üçün siçanın göstəricisini atomun əlaqələrinin mərkəzinə gətirərək atomun tiplərini pəncərələrdə böyük hərflə daxil edirik.

Sonda bizə lazım olan su və karbon-dioksidlə reaksiyanın sxeminin qurulmasını tamamlamış oluruq.

Məsələn: Alkan molekulunda ən uzun karbon zəncirini seçirik və karbon atomların 2,3,3-trimetilheksan quruluşda proqramın köməkliyi ilə aşağıdakı kimi yazırıq.

Həmin quruluşu qeyd edərək əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Structure to Name funksiyasını seçirik, qısa müddətdən sonra həmin funksiyanın adı altında yazılır.

Əksinə, həmin quruluşun adını əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Name to Structure funksiyasını seçirik. Açılan sorğu pəncərəsində 2,3,3-trimethylhexane (Azərbaycanca 2,3,3-trimetilheksan yazılır) yazıb OK düyməsini vururuq.

Qısa zaman kəsiyindən sonra həmin funksiyanın struktur sxemi və adı altında yazılmış formada ekranda görəcəyik.

Fikir verdinizsə maddənin rabitələrinin sxemini cızıb ancaq, adı yoxdur bunun üçün həmin sxemi qeyd edib siçanı üzərinə gətirib cağ düyməni vururuq. Açılan menyuda Atom+Show Terminal Carbon Labels əmrini seçirik və sonda sxemdə maddələrin adlarını kənarlarda verdi. Sxemdə maddələrin adlarını Açılan menyuda Atom+Show Terminal Carbon Labels əmrini seçməklə ekrana gətiririk.

Orta rabitələrin maddələrini biliriksə özümüz köməkçi paneldən A-text funksiyasını seçib rabitələrin birləşən yerinə siçanın  işarəsini gətiririk və arxada kvadrat fon alındıqda siçanın sol düyməsini vururuq. Əmr yerinə yetirildikdə iri kvadrat pəncərə yaranır və içində isə düz xətt yanıb sönməyə başlayır. Onda biz bildiyimiz maddənin iri hərflərlə yazırıq. Əks halda təxmini biliriksə, onda əsas menyunun View bölməsindən Show Periodic Table Window - Mendeleyev dövri elementlər sistemi cədvəlini acırıq və ordan Carbon elementini seçib sxemdə rabitələrin birləşən hissəsinə vurduqda avtomatik olaraq aid olan elementin adı yazılır.

Yaxud da maddələrin yerləşmə ardıcıllığı öyrənmək üçün sxemi qeyd edib siçanı üzərinə gətirib sağ düyməni vururuq. Açılan menyuda Atom+Show Atom Number əmrini seçirik və qısa müddətdən sonra rabitələrin nömrələrini görmüş oluruq.

Bundan başqa alətlər paneli- tez-tez müraciət olunan xüsusi işarələr və formulalar məcmuəsi ilə aşağıda tanış olaq.

• Fragmentation Tools düyməsi struktura çoxlu sayda fraqmentlər əlavə edir.

• Pen düyməsi rəsm çəkmə rejimini vektor qrafiklərini daxil edir: hamarlanmış qırıq xəttə.

• Arrow düyməsiylə hər cür oxları əlavə etmək.

• Orbital düyməsi müxtəlif elektron orbitalları çəkməyə icazə verir.

• Drawing Elements düyməsi müxtəlif fiqurlar, xətlər və müxtəlif elementləri əlavə edir:

• Brackets düyməsi - mötərizələrin müxtəlif növünün yerləşdirməsidir.

• Chemical Symbols düyməsi ilə xüsusi kimya simvolları (ionların yükləri, radikalların nişanları, elektron cütlük və başqalar) çəkmək olur.

• Query Too1s düyməsi -stereokimya, əlavə qruplar və atomların arasında qarşılıqlı təsir rəsminin çəkilməsidir.

• Acyclic Chain düyməsi zənciri əlaqələri sayıyla birgə yaradır və göstərir.

• Advanced Tools düyməsi - cədvəl və qrafikin qurulması.

• Atom mapping düyməsi molekulların mürtəcelik uyğunluğunu əks etdirir və eyni zamanda reaksiyanın bir stanitsalığını dəstəkləyir.

• Templates düyməsi tədarüklərin kontekst menyusuna səbəb olur: amin turşular, ətirli dövrlər, bisiklov, konformerov və s. Hamısı vaxta qənaət etmək üçün proqramın bazasına yerləşdirilib.

Ədəbiyyat

1. Akdeniz, A.R. ve Yiğit, N. (2001). Fen Bilimleri Öğretiminde Bilgisayar (Logo) Destekli Materyallerin Öğrenci Başarısı Üzerine Etkisi: Sürtünme Kuvveti Örneği (ss.229-234).İstanbul: Yeni Bin Yılın Başında Türkiye'de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı

2. Altın, K. (2001). Fizik Dersinde Bilgisayar Kullanımı: Bir Simülasyon Yazılımıyla Ders Geliştirilmesi. (ss.242-247). İstanbul: Yeni Bin Yılın Başında Türkiye'de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı.

3. Altın, K. (2003). Fizik Eğitiminde İnternetten Yararlanma Uygulama Örnekleri, III. International Educational Technology Confirence & Fair, Kıbrıs

4. Akpınar, Y. (2005). Bilgisayar Destekli Eğitimde Uygulamalar (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık

5. Aycan, Ş., Yumuşak, A. (2003). Lise Müfredatındaki Fizik Konularının Anlaşılma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma,yayim.meb.gov.tr/dergiler/159/aycan-yumusak.htm adresinden 10 Nisan 2007 tarihinde alınmıştır.

6. Demirel, Ö., Seferoğlu, S. S. ve Yağcı, E. (2004). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (5. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.

7. Kutluca, T., Birgin, O. (2007). Doğru Denklemi Konusunda Geliştirilen Bilgisayar Destekli Öğretim Materyali Hakkında Matematik Öğretmeni Adaylarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, s.81-97

8. Mdledshe, K.D., Manale, J., Vorster L. & Lynch. (1995). Student perceptions of attitudes toward science. Paper Presented at the Conference on Improving Science and Mathematics Teaching: Effectiveness of Interventions in Southern Africa, 11-15 December, Nambia, Southern Africa.

9. Özdener, N. ve Erdoğan, B. (2001). Bilgisayar Destekli Eğitimde Kullanım Amaçlı Bir Simülasyonun Tasarlanması ve Geliştirilmesi. (ss.235-241). İstanbul: Yeni Bin Yılın Başında Türkiye'de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı.

10. Öztekin, B. (2001). Excel Yardımıyla Birinci ve İkinci Dereceden Fonksiyonlar Konusunun Öğretimi Tasarım, Uygulama, Değerlendirme. YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.

11. Saka, A. Z., Yılmaz, M. (2005). Bilgisayar Destekli Fizik Öğretiminde Çalışma Yapraklarına Dayalı Materyal Geliştirme ve Uygulama, The Turkish Online Journal of Educational Technology 1303-6521 4(3), 120-131

12. Şahin, T. Y. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Anı Yayıncılık.

13. Şen, A. İ. (2001). Fizik öğretiminde bilgisayar destekli yeni yaklaşımlar. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 21(3), 61-71.

14. Uşun, S. (2000). Dünyada ve Türkiye'de Bilgisayar Destekli Eğitim. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

15. Yager, R.E. (1991). The Constructivist Learning Model: Towards Real Reform in Science Education. The Science Teacher, 58(6), 52-57

16. Yalın, H. İ. (2001). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (5.baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

17. Yaman, S. Ve Öner, F. (2003). Lise Fizik Laboratuarlarında Kullanılan Araç-Gereçlerin Yeterlilik Düzeyleri ve Laboratuar Çalışmalarının Değerlendirilmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi Cilt:11, No:2, s.379-386

18. Yiğit, N. ve Akdeniz, A. R. (2003). Fizik öğretiminde bilgisayar destekli etkinliklerin öğrenci kazanımları üzerine etkisi: Elektrik devreleri örneği. GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (3), 99-113.

19. Yiğit, N.,(Ed.) Alev, N., Altun, T., Özmen, H., Akyıldız, S. (2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Trabzon: Derya Kitabevi

20. ourworld.compuserve.com/homepages/g_knott/ [04/07/2002 09:18:04]

21. G. Randy Slone Tab Electronics Guide to Understanding Electricity and Electronics gibilisco_s._mathematical_and_physical_data,_equations,_and_rules_of_thumb_(2001)

22. brown, j. r. (1999). foseco non-ferrous foundryman's handbook (11th ed.).rar/BROWN, J. R. (1999). Foseco Non-Ferrous Foundryman's Handbook (11th ed.)\Foseco_Non-Ferrous_Foundryman's_Handbook_11E.pdf

23. brown, j. r. (2000). foseco ferrous foundryman's handbook.rar/BROWN, J. R. (2000). Foseco Ferrous Foundryman's Handbook\Foseco_Ferrous_Foundryman's_Handbook.pdf

24. Asia minor studies (international journal of social sciences) cilt/ volume:2 sayı / issue:4 temmuz/ july 2014

25. Adile Aşkım Kurt1 Abdullah Kuzu2 Ö.Özgür Dursun3 Fuat Güllüpınar4 Mehmet Gültekin5 FATİH Projesinin Pilot Uygulama Sürecinin Değerlendirilmesi: Öğretmen Görüşleri Journal of Instructional Technologies & Teacher Education Vol.1 No2 (2013), 1-23 1

26. Adıgüzel, T., Gürbulak, N. Ve Sarıçayır, S. (2011). Akıllı tahtalar ve öğretim uygulamaları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 457-471.

27. Çepni, S. (2006). Performansların Değerlendirilmesi. Öğretimde Planlama ve Değerlendirme (Editörler: Ahmet Doğanay -Emin Karip, 1.Baskı). PegemA: Ankara

28. Erduran, A. ve Tataroglu, B. (2009). Comparison of the science and mathematics teachers' opinions on the usage of interactive whiteboard in education. 9th International Educational Technology Conference (IETC2009). Ankara.

29. Fullan, M., & Hargreaves, A. (1992) Teacher development and educational change, in: Fullan, M. & Hargreaves, A. (Eds), Teacher Development and Educational Change (pp. 1-9). London: Falmer Press

30. Kayaduman, H., Sırakaya, M., Seferoğlu, S. S. (2011). Eğitimde FATİH Projesinin öğretmenlerin yeterlik durumları açısından incelenmesi. Akademik Bilişim, İnönü Üniversitesi, Malatya

31. MEB (2005). İlköğretim 1-5. sınıf programları tanıtım el kitabı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Eğitim Öğretim ve Program Dairesi BaĢkanlığı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.

32. MEB (2012a). Fatih projesi tanıtım sunumu. [Çevrim-içi: fatihprojesi.meb.gov.tr/icerikeklenti/e240912115330.pptx], Erişim tarihi: 11.11.2013.

33. MEB,(2012b). FATİH projesi hakkında. [Çevrim-içi: fatihprojesi.meb.gov.tr/tr/icerikincele.php?id=6], Erişim tarihi: 13.11.2013.

34. MEB,(2012c). Derslerde BT kullanımı için öğretmenlere hizmetiçi eğitim. [Çevrim-içi: fatihprojesi.meb.gov.tr/tr/icerikincele.php?id=4], Erişim tarihi: 11.11.2013

35. Noe, Raymond A. (1999). İnsan kaynaklarının eğitim ve gelişimi. Çeviren: Canan Çetin. Beta Yayınları.

36. Tarman, B.(2011). Teknolojinin Eğitimdeki Yeni Rolü: Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bakış Açıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10(2):891 -908

37. Turan,A.H. ve Çolakoğlu, B.E. (2008). Yüksek öğrenimde öğretim elemanlarının teknoloji kabülü ve kullanımı: Adnan Menderes Üniversitesinde Ampirik bir değerlendirme. Doğuş Üniversitesi Dergisi,9(1),106-121

38. Dr. R. Akar VURAL, Veysel Karani CEYLAN, Fatih Projesi Eğitimde Teknoloji Kullanım Kursunun Öğretmen Görüşlerine GöreDeğerlendirilmesi,

39. hitachi-solutions.com/

40. crocodile-clips.com/

41. yenka.com/

42. einstruction.com/

43. admin.bhbl.neric.org/~rkopa/FOV2-0010BBF3/FOV2-0010BD88/S020711E6.0/ Workspace_8-5_Training_Manual_with_TOC_ver_3%5B1%5D.pdf

İÇİNDƏKİLƏR

Ekran elementləri 8

Menyu 10

Simgə menyusundan istifadə qaydaları. 18

Qələm rəngini, qalınlığını dəyişdirmə 19

Whiteboard rejimini 24

Ekranda menyuların secilməsi 30

Gallery menyusu 32

Workspace necə işləyir 33

Workspace Menyusu 34

Workspace Alətləri 35

İnteraktiv Rejimlər 36

İş masası Rejimində Annotasiya 39

İşıqlandırma 64

İmtahan Baxışdan İstifadə 74

CROCODILE PHYSICS 90

PROQRAMLA NECƏ İŞLƏMƏK? 91

SƏHNƏLƏRDƏ İŞ 111

"Fizika üzrə virtual sınaqların Konstruktorları" tətbiqi təcrübəsindən nümunələr 113

Crocodile Chemistry Programı 122

PROQRAMLA İŞLƏMƏ QAYDASI. 122

ChemOffice 134

Ədəbiyyat 156

Hörmətli oxucu! Hazırlanmış vəsaitlə baglı hər hansı bir irad və təkliflərinizi [email protected] elektron ünvanına göndərməyiniz xahiş olunur.

1