Зертханалық жұмыс. Автотракторлық қозғауыштардың кривошип-шатун механизмі

Кіріспе

Зертханалық жұмыстарды орындау барысында студенттер теориялық білімді дамытып бекітеді және орман шаруашылығы машиналарының тараптары мен тетіктерінің ақауларын анықтау және жөндеу бойынша тіжериебелік дағды алады.

Әр зертханалық жұмыста: мақсаты мен мазмұны; зертханалық жұмысты атқаруға негізгі теориялық мағлуматтар; ауысулырды орындауға керекті технологиялық нұсқаулар: зертханалық жұмысты орындаудың тізбегін белгілейтің пиктограммалар жүйесі; кестелер мен бақылау сұрақтары берілген.

Зертханалық жұмысты орындауға дайындық:

• ұй жұмысы, өзіне жұмыстың берілгендерін үйден дайындау;

• зертханалық жұмысқа студенттің дайындығын тексеру;

• бастапқы берілгендерді толықтыру және зертханалық жұмысты орындау.

Жұмыс орнын ұйымдастыру - техникалық қызмет көрсету, есепті жасау және қортындыларды қорғау.

Студенттердің өзіндік жұмысының көлемін оқытушы өзі белгілеу керек.

Зертханалық жұмыстың есебі. Жұмысты орындап болған студентер оқытушыға осы практикум талаптарына сәйкес еспті көрсетеуі.

Әр жұмыс есебінің (отчетінің) мазмұны:

1. алғашқы бет (Титульный лист);

2. жұмыстың номері, тақырыбы, мақсаты;

3. жалпы мағлұматтар;

4. жұмыстық тақырыбына, мақсатына, оқытушының нұсқауына сәйкес байқау тексеріске арналған сұрақтардың ішінен 2-4 сұрақтарға жазба-сызба жауаптар жазылады;

5. жұмыстық қортындысы;

6. қолданылған әдебиеттер.

Зертханалық жұмыстарды жүргізу жоспары

Зертханалық жұмыс уақыт бойынша келесі бөлімдерге бөлінеді:

1. ұймдастыру бөлімі;

2. жұмысты орындауға студенттердің дайындығын тексеру;

3. техникалық кауіпсіздік ережелерін оқу;

4. жұмыс орнының техникалық қызметін көрсету және жұмыс қортындыларын қорғау.

Зертханалық жұмысты орындағанда студенттен шығармашылық және өзіндік жұмыстарын талап етеді. Сонымен бірге сапа, еңбек және материалдың үнемділігіне назар аударылуы керек.

Әр зертханалық жұмыста: мақсаты мен мазмұны; зертханалық жұмысты атқаруға негізгі теориялық мағлұматтар; ауысуларды орындауға керекті технологиялық нұсқаулар; зертханалық жұмысты орындаудың тізбегін белгілейтін пиктограммалар жүйесі; кестелер мен бақылау сұрақтары берілген. Сабақ кестесі бойынша «Орман шаруашылығы жұмыстарын механикаландыру» пәнінің зертханаларда жүргізілуі керек.

Студенттердің өзіндік жұмысының көлемін оқытушы өзі белгілейді.

Бірінші жұмыс қортындыларын қорғағаннан кейін оқытушы студенттерге келесі жұмысты орындауға рұқсат береді.

Зертханалық жұмыстың есебі: жұмысты орындап болған студенттер оқытушыға осы зертханалық талаптарына сәйкес есепті көрсетуі.

№1 Зертханалық жұмыс. Автотракторлық қозғауыштардың кривошип-шатун механизмі

1.1 Жұмыс мақсаты

Кривошип-шатун механизмі жиналу бірліктерінің және бөлшектерінің құрылысын зерттеу, және олардың бір - біріне әсері мен реттелуі: кривошип-шатун механизмінің ақауларымен танысу, сонымен қатар оларды түзету жолдарын білу.

1.2 Керек құрал жабдықтар, саймандар материалдар

Жұмыс орнының қүрал-жабдығы: су мен суыитың блок - картер, гильза, цилиндр және ауа мен суыитың дизельдің баса головкасы, блок-картер головкасы, поршень саусағы, сақиналар мен шатун, коленчаттық вал, шатун және түркі сына, «Кривошип-шатун механизмі» плакаты, поршень сақиналарының шешушісі және қысушы, бұрғылар жиынтығы, микрометр, қысқыштар.

1.3 Жүмыс жүйелігі

1-ші оқулықтың әдебиеттің 1-ші парагрофының 4 бөлімшесін оқып, кривошип-шатун механизмінің негізгі бөлшектерінің міндеттерін аңықтау.

1.4 Блок- картер

Блок - картердің негізгі бөлімдері: ішкі бөлімдер; біреуі (көлденең) оны екіге бөледі; жоғары цилиндірлер блогы (1 сурет) және астыңғы - картер. Цилиндірлер гильзаларының орналасу жерлеріндегі: жоғарғы плита мен көлденең бөлімше қалқаларына тығыз отырғызылуына қарау. Тік бөлінуінің, блок қабырғалары мен цилиндрлер басындағы сумен байланысады. Бөлімшелердің астынғы жағы каленчаттық валдың түпкі подшипниктерінің тіректері үшін керек бар. Газды үлестіру механизмінің штангалар камерасын және үлестіруші вал втулкалар астындағы саңлауларды қарау.

Оқушылар цилиндрлер головкасын блок - картермен байланыстырып, жоғарғы плитаға шпилькалар үшін резбалық саңылаулар орналасуын: насостан су кеңістігіне суды апару жолдарының және майды апаратын саңлаулар мен тесіктердің орналасуын түсіну қажет. Блок головкасының қүрылысын зерттеу керек.

1.5 Автотракторлық қозғауыштардың цилиндрлері.

2- суретте цилиндрдің негізгі бөлімдері көрсетілген: гильза және оның бортигі, цилиндрлер 2 отырғызылатын белдеулік (жоғарғы және астынғы) блогында орналасу үшін, қозғаушының картерына су кеңістігінен судың ағуын тоқтататын резенке тығыз сақинасы, ауа мен суыту арқылы жүретін цилиндр, оның суыту қабырғалары және тығыздалу төсемдері. Трактор қозғаушының гильзаларын ішкі диаметрі бойынша 3 мөлшерлік топқа бөлінеді: Б, С, М (үлкен, орташа және кіші). Мөлшерлік топ белгісін гильза бортигіне жазады:

1- цилиндрлер блогы, 2- көлденең бөлу, 3- цилиндр, 4- су кеңістігі, 5-бөлімше, 6- подшипниктер тірегі үшін қату, 7- тік бөлу

1 сурет - Қатарлы қозғаушының блок - картер сызбасы

1.6 Дизельдік және карбюраторлық қозғауыштардың поршендері

Ішкі жақтың бағыттық жолы шарнирлық шатунмен байланыс мақсатында поршень саусағын отырғызу үшін бабышкалары бар, ал астынғы жағында - майлы сақинаның жолы бар. Май ысырғыш сақиналармен жиналатын май - алатын мал^мен арқылы картрге жолы бар. Маи інешушіПоршендердің негізгі бөлігі 3 суретте көрсетілген. Дизель қозғауыштарының поршнедерінде цилиндрге баратын жанармайдың ауамен жақсы араласуы мақсатында қоспа жасау тәсілдері мен клапандардың орналасуына байланысты әртүрлі фасонды қуыстар бар. Төрт тактылы карбюраторлы қозғауыштарды түбі тегіс, 2 тақталы қозғауштың түбі дөңес. Түбінде массасы мен поршень мөлшер тобын белгілейді екеніне мән беру керек. Компрессорлық сақиналар үшін канавкалар поршен басында бар, поршеннің астындағы жағында май сырғыш сақиналарға арналған жырашық бар.

санылау арқылы картерге апарылады. Саусақты орналастыру мақсатында стопор сақинасы үшін бабышкаларда санылаулар жасалған

а) цилиндірдің «ылғалды» гильзасы; б) автокөлік қозғаушының гильзасын орнату сызбасы; 1-бортик; 2-үстіңгі белбеулік, 3-астынғы белбеулік, 4-резенке тығыздалған сақина, 5-цилиндар гильзасы, 6-қытылма, 7-су кеңістігі, 8-тығыздық

2 сурет - Цилиндр

1-қалпақша, (тығыздалған бөлік), 2- түбі, 3- камера, 4- бағыттауыш бөлім (юбка), 5-канавка, 6-бобышка, А-белгі

3 сурет - Трактор қозғаушының поршені.

а-сыртқы түрі, б-компрессорлы сақиналардың қиысу түрлері (жұмыс уақытында) в-құрамдас май сырғыш, г-поршенді сақиналар орналасуды, 1-компрессорлық сақиналар, 2-май сырғыш сақина, 3-тегістелген болат сақиналар, 4-остік кенейткіш, 5-радиалдықкеңейткіш,6-поршен.

4 сурет - Поршен сақиналары

1.7 Поршендік сақиналар

Компрессорлық поршеңдік сақиналары қоспалы шойын немесе болаттан қыйма арқылы жасайды (4 сурет). Жай күйде сақиналардың сыртқы диаметрі цилиндрдің ішкі диаметірінен үлкен сондықтан поршенге, цилиндрге отырғызғанда олар секіртпелі болып, жэне бетіне өте жақсы жатады. Сақинадағы кескін жері қүлып деп аталады. Компрессорлық сақиналардың поршенге қою кезінде, газдың өту мақсатында олардың қүлыптары 1 сызықта орналастырмайды. Қиысудағы сақиналар тік бұршты, кескінмен, жүзбен, конустық немесе трапециялық болады. Тік бұрышты қиысу сақина мен конустық сыртқы беті сақинаны салыстырғанда тірек беті аз, бүл оның бүкіл беті бойынша оның жақсы жұмысын жэне байланысын қамтамасыз етеді.

Май сырғыш сақиналарда компрессорлықтарға кадағанда тесіп өтетін -саңылай бар. Кейбір қозғаушылардың поршендеріне 2 болат дисктер мен 2 секіртпелі кеңейткіштерді қояды - остік және радиалдық. Поршен саусақтарын болаттан жасайды. Остік жылжудан саусақ стопарлық сақиналармен ұсталады.

Шатундар. 5 суретте шатундардың негізгі бөліктері көрсетілген. Шатунның үстінгі басына қола втулкасы тығыздалады. Астынғы басын аралық етіп жасайды, басқаша айтқанда шатунмен бірге жасайды, ал шешілетін бөлігі - жапқыш түрінде. Шатун подшипниктерінің сыналарын, шатунның астынғы басының ішкі жағы жапқышпен бірге өнделеді, сондықтан шатунның астынғы жағына және жапқыштарының бетіне реттік сандарын (радиатордан біріншін санағанда) және құрамдас сандарын (олар қүралу кезінде бір- біріне сәйкес келу керек) жазады. Сырғанақ подшипниктер ролін сыналар орындайды. Ішпектер сырғанақ подшипниктер ролін атқарады.

1-шатунның үстінгі басы, 2-үстінгі бас втулкасы, 3-шатун білігі, 4-шатунның төменгі басы, 5-шатун подшипникінің сынасы, 6-шатунның астынғы басының жапқышы, 7-шплинт, 8-корончаттық гайка, 9-сынаның қалыптаушы мұрты, 10-шатун болты.

5 сурет - Шатун

Остік алмасу мен айналудан подшипниктер муртарымен ұсталады, олар шатунның бірінші жағында орналасқан паздарға кіреді. Шатунның астынғы бастарын тік айыру мен немесе бұрын астынғы (қиғаш айыру) жасайды, бұны поршен тобының астынғы жағының гильза арқылы өтуі мақсатымен жасалады.

Шатунның айналымы жақтарының майлану жолдарын қарастыру қажет. Май поршен саусағына шатун басындағы саңлау арқылы немесе біліктегі жол қысым арқылы беріледі. Коленчаттық вал жолдары арқылы қысыммен келетін маймен сырғанақ подшипниктер де майланды.

1.8 Иінді білік

6 суретте иінді біліктің негізгі бөлімдері көрсетілген. Тірек түбір мойындарды, шатун мойындарын және оларды қосатын жақтарды, валдың алдынғы бөлігі - мұрынша және артқы бөлік құйрықшаны қарау керек. Реттеу үшін қарсы салмақтау валмен бірге құйылған теңгерушіге назар аудару қажет. Вал беттерінде шатун подшипниктеріне қысыммен май әкелетін қиғаш жолдар орналасқан. Шатун мойынының ішінде майды тазалаудың орталық беті орналасқан, бүл май шатун мойынының бетіне мойынының орталық бөліміндегі түтік аралық өтеді.

1-түбір мойынша, 2-бет, 3-тірек жарты сақиналар, 4-түбір подшипниктің астыңғы ішпегі, 5-серпеуші, 6-май түсіргіш, 7-қытылмалы шрифт, 8-сермеушінің бекіту болты, 9-тісті тәж, 10-түбір подшиптиктің үстіңгі ішегі, 11-шатун мойыны, 12-қарсы салмақ, 13-иінді білік шестернясы, 14- май насосының берілуінің бастапқы шестернясы, 15- болт, 16-шкив, 17-тығын, 18-таза май жолығы, А-иінді біліктің мойын тобын белгілену жері, Б-шатун мойынына бетіне май апару жолағы.

6 сурет - Д-240-тракторлы қатарлы дизелінің иінді білігі

Біліктің алдынғы бөлігін бекітуің түсіну қажет шквиті, май қайырғышы май насосын қосатын шестернясы, сонымен бірге біліктің соңындағы сермеуші. Иінді білік жағындағы остік алмасудан ұстайтын тірек жартысақиналар мен бортиктерді қарастыру қажет, сонымен бірге болат алюминий жасағынан жасалған ішпектер түріндегі түбір подшипниктер құрылымын да білу керек. Ішпектің сыртқы жағы болаттан, ал ішкісі - үлкен салмақтарды көтеретің және жоғарғы тіреуіш қасиетті бар фракцияға қарсы қоспаның жіңішке қабатынан жасалған.

Кривошип - шатун механизмі де жарамсыз қалпына келу мүмкін. Оқушылар бұзылу себептері мен оларды түзеу жолдарын білу керек (1 кесте).

1 кесте - Кривошип-шатун механизмінің мүмкін ақаулықтар және себептері

ма

шкивтің май'түеіргінтң , май

Ақаулықтар

Ақаулық себебі

Түзеу жолы

1

2

3

Қозғауыш жұмысқа қосылмайды

Цилиндерде әлсіз компрессия

Тозған бөлшектерді ауыстыру: поршен тобы, гильза, поршендер, сақиналар.

1 кестенің жалғасы

1

2

3

Қозғауыш тоқтап жұмыс

істейді және номиналдық қуаттылыққа көтеріле алмай түр.

Суытылу жүйесінен

цилиндірлерге су ағады. Поршен сақиналары тозған, шығару түтігі бітелуі

Судың цилиндрлерге

бару жолдарын жабу, цилиндр басының бекіту гайкаларын бұрау, төсемді ауыстыру, түтікті күрделі және бақа ластардан тазалау.

Қозғауыш күтпеген жерде тоқтайды

Поршеннің цилиндрде сыналануы, поршен тобының иінінің подшипнигінің тозуынан сыналануы

Поршендерді шығарып, гильзаларды, түбір және шатун подшипниктерін қарау, тозғандарын ауыстыру

Өнделген газдардың түтін (көк немесе ақ түсті) шығуы

Поршен (көк түтін) қоқыстануы; поршен тобының тозуы; қозғауштың (ақ түтін) дұрыс қызбауы

Поршенді шығарып, сақинаны шешіп күйеден тазалау, поршен тобының бөлшектерін қарап, тозғандарын жаңаға ауыстыру, қозғаушының дүрыс жылыту.

Қозғауышта нақты дүрсілдің болуы

Поршен саусақтарының бобышкалар саңылауларының, шатунның үстінгі басы тозуы.

Арнайы стеоскоппен
қозғаушының жұмысын
тыңдау, поршен

бөлшектерінің тозғандарын жаңаға ауыстыру.

Орындалған жұмыс жөніндегі есеп: форманы толтыру

Кривошип-шатун механизмінің негізгі бөліктері

Материалдар

Маркасы

Блок-картер т.б.

Шойын

СЧ-18-36

Бақылау сұрақтары

1. Блок -картердағы қалқалар міндеті?

2. Блоктағы цилиндірлер гильзаларының отырғызу жерлері қалай
тығыздалады?

3. Ауа мен суыту арқылы ішкі оттану қозғауьштың цилиндірлер
қүрылысының ерекшеліктері қандай?

4. Поршен сақиналар қүрылымы қандай және жүмыс уақытында олар қалай жұмыс істейді?

5. Иінді валдың шатун мойыншаларының беттерінде май қалай тазаланады?

6. Кривошип - шатун механизмінің ақаулары және себептері мен түзеу жолдары туралы айтыңыз?

№ 2 Зертханалық жұмыс. Газ үйлестіру және декомпрессиондық механизм

2.1 Жұмыс мақсаты

Құрылу бірліктері Кривошип-шатун механизмінің құрылымын тексеру, жұмыс кезіндегі бір-біріне әсер ету, реттелуінен танысу. Газды үлестіру және декомпрессиялық механизм ақауларымен танысу, олардың себептерін анықтау, арылу жолдарын іздеу.

Жұмыс орнының құрал-жабдықталуы: СМД-14 Б дизелі бөлшектеу мен жинау үшін, «Үлестіру механизмі» плакаты, құралдар жинағы, коленчаттық білікті айналдыру тұтқасы.

Иінді білікті жүмыс бірізділігі оқулықтың 2-ші параграфынан, 4-ші бөлімін оқу және үлестіру мен декомпрессиялық механизм негізі бөлімдері міндетін түсіну.

2.2 Газ үлестіру механизмі7 суретте механизмнің негізгі бөлімдері көрсетілген. Клапанды, серіппе тәрелкесін, серіппе тірек шайбасы, клапанның бағыттауышы втулкасын, сухариктер, валикпен оның түрақты күнтесі, реттелу винті, контргайкамен күйентегі кіргезілген, штанга, итергіш, үлестіру жүдырық валы және оның валы.

Клапандардың құрылымы мен міндеттерін жақсылап білу керек, клапандардың тәрелкесінен білікке ақырын көшуге назар аудару, бұл керектік береді, жылудың өтуін жақсартады жэне газдар қозғалысының қарсылығын азайтады. Клапан білігі тегістелген, күйенте басының әсер етуінен тозбау мақсатымен беті суарылған. Фаска 45º бұрышында цилиндрдің ұясына үлкен тығыздығы мен жабысуы үшін жасалған. Еңгізу клапандар диаметрлері, кейде шығару диаметрлерінің артық (ауамен жақсы толтыру үш). Еңгізу клапаны- хромды болат, ал шығару клапан-ыстыққа тозімді болаттан жасалады.

Сухариктар, бағыттаушы втулка, серіпелердің, күйенте, штанганың және итергіштің құрылымы мен белгіленуі 8 суретте көрсетілген. Сухариктар екіге бөлінген конустық сақина ретінде берілген. Кейбір сақиналардың ішкі жағында клапан білігіне кіру бортиктары бар. Бағыттаушы втулка клаппаннның бағытталу қозғалысы мен оның қиғашсыз отырғызылмауын қамтамасыз етеді. Бағыттаушы втулка металлокерамикадан болуы мүмкін, ол цилиндірлер басына тығыздалады. Серіппелер клапандардың жабылуы үшін және жақсы отырғызылу үшін күш береді. Екі серіппе бары олардың мөлшерін азайтады, сенімділігін көтереді және жұмыс жағдайын жақсартады.

1-аралық шестернясы, 2-поршен, 3-клапан, 4-цилиндрлердың басы, 5-бағыттаушы втулка, 6-клапан серіппелері, 7-күйенте, 8-күйенте (валигі) осі, 9- реттеуші винт, 10-контргайка, 11-күйенте валик тірегі, 12-штанга, 13-итергіш, 14-үлестіру валы, 15-үлестіру вал шестернясы, 16-иінді білігінің шестернясы.

7 сурет - Саңырауқұлақ түрлі итергіш газ үлестіруші механизм сызбасы

1- клапан, 2-серіппелер тәрелкесі, 3-сухариктер, 4-сухариктер втулкасы, 5-серіппелер, 6-серіппелер тірек шайбасы, 7-клапанның бағыттаушы втулкасы, А- клапан фаскасы;

8 сурет - Трактор дизельдің клапандық механизм

Күйенте 2 иінді рычаг, ұзын иіні де суырылған боек бар, бұнымен клапан иегі басады, ал қысқа иінді реттеу бұрандамасын бұрау үшін саңылау бар, бұрандамасын бұрау үшін саңылау бар, бұрандама арқылы клапан мен күйенте боек арасында саңылау болады.Штанга итергіштен күйенте күш жіберу үшін қажет, ол тұтас немесе бос болат біліктен жасалады. Саңырауқұлақты итергіштерде штанга орнату үшін сферитикалық тереңдіктері бар, итергіштің астынғы бөлігінде тегіс немесе сферитикалық бет бар. Жұмыс уақытында итергіш үнемделі қозғалыс және айналма қозғалыстар бір уақытта жасалады.

2.3 Үйлестіргіш вал

Қозғалысының оң жағындағы блокта сырғанау подшипниктерінде вал орналасқан. Іске үлестіргіш шестернялар арқылы қосылады (9 сурет, а) иінді біліктің алдынғы ұшында орналасқан шестернядан аралық шестерняға, содан кейін өз үлестіргіш валдардың келісімен айналуы арнайы белгілер арқылы шестерняларды жинап орнатуымен жетеді.

Валдың негізгі бөлімдері 9 б суретте көрсетілген. Блокта тығыздалған втулкаларда мойыншалары айналады.

Жұдырықшалардың қатыстық орналасқан, орнын санын жэне түрін әкелу, шестерня валында бекітуді жэне айналмалы беттер майлану тэсілдерін білу қажет. Қозғаушының картер сыртынан валды алмасу және айналу жолы арқылы картердің отырғызылған кесікке қояды. Үлестіруші валдың остік жылжуы; блок жағына втулкамен шектеледі, оған валдың алдыңғы мойынша бурты немесе тірек сақинасы тіреледі, ал үлестіруші шестернялар қақпағы жағына - реттеу бұрандасымен, оған табанша немесе болтпен тірейді.

а-үлестіруші механизмнің шестернясы, б-үлестіруші вал, 1-гидрожүйе насосының қосу шестернясы, 2-май насосының қосу шестернясы; 3-үлестіргіш вал қосу шестернясы, 4-аралық шетернясы, 5-6-май насосының бастапқы және келесі шестернясы, 7-фланец, А-жұдырықшалар, Б-тірек мойыншалар;

9-сурет - СМД - 14 БН үлестіруші механизбөліктері

2.4 Декомпрессиялық механизм

Негізгі бөліктері (құрамдас бөлімдері) 10суретте көрсетілген. Бұл валиктер тіректері және олардың орналасуы, валиктер және бір-бірімен байланысы, остер және корпуста орналасуы, реттеушісімен рычаг, тяга және тұтқасы. Декомпрессиялық механизмнің қосылған кезінде валиктердің бұранда басы бір жаққа қарайды, үлестіруші механизмнің жұмысына кедергі жасамайды. Декомпрессорды қосқанда валиктер бұрылып бұрандама басымен күйенте иініне басып клапандарды ашады. Жұмыс уақытында декомпрессор бөліктері серіппе қысқышымен бекітіледі.

А-сызба, б-СМД-14 БН қозғаушының механизм құрылымы, 1- валик тірегі, 2-валик, 3-ось, 4- корпус, 5-фиксаторлы рычаг,6-тяга, 7-тұтқа.

10 сурет - Декомпрессиялық механизм

2.5 Клапандар мен күйенте қақапалары арасындағы саңылауларды реттеу

Цилиндрлер басының қақпасы (11 сурет) шаң тозаңнан тазалап шешу. Күйенте қақпалары мен клапандар білтелері арасындағы жылу саңылауларын реттеу үшін: декомпрессиялық механизм валигін бұрғышпен қосылған күйге беру: иінді білікті айналдыру және содан кейін кіргізу клапандары ашылып жабылғанша (бірінші цилиндрдің клапан күйентесін қарау арқылы) соңында бірінші цилиндр поршенін жоғарғы тұйық нүктеге құру, шпилькаға басу арқылы, иінді білікті ақырын айналдыру, сермеушідегі саңылауға шпилька кіргенше, декомпрессиялық механизм валигін сөндіріп, орнату және (қуыс бұрғы арқылы) күйенте қақпағы мен білік арасындағы саңылауды өлшеу. Қозғаушының қалыпты пайдалану берілген мөлшерлеріне саңылаулары сай келсе, бұрандаманы бұрғышпен үстап күйентеге реттеу бүрандама контгайка бұрандамасын кіргізіп немесе шығарып, күйенте қақпағы мен клапан білік арасында қалыпты саңылау орнату, бұдан кейін контргайканы тартып саңылауды өлшеу; сермеуші картер саңылауынан құрылу шпилькасын шығарып және айналмалы білігімен сол саңылауға кіргізу, үшінші, төртінші және, екінші цилиндрлерде керек жағдайда клапандар саңылауларын тексеріп реттеу жэне жарты-айналымға коленчаттық валды әрбір кезде айналдырып цилиндрлер басының қақпағын қойып, оны гайкалармен бекіту. Декомпресиялық механизмді тарту рычагымен байланыстыру.

11 сурет - Механизм клапанның саңылауларын реттеу

Екінші кестеде газүлестіру және декомпрессиялық механизм ақаулары олардан арылатын шаралар берілген.

2 кесте

Ақаулықтар

Ақаулық себебі

Түзеу жолы

Қозғауыш жұмысқа қосылмайды

Клапандар толық жабылмайды

Барлық клапандарын қарап ақауларды сүрту

Қозғаушы іркіліп істейді, керек күшті жетілдіре алмайды

Клапандар тоқталуы, клапандар серіппелер сынуы

Цилиндрлер қалпақшасынын шешіп, клапандары күйеден тазалау клапандар серіппелер ауыстыру

Түтінді пайдаланған газдық шығуы (ақ немесе қара түтін)

Үлестіргіш шестернялар дұрыс құрылмаған сондықтан жанармай толық жанбайды; клапан білігі мен күйенте қақапағының саңылауларының бұзылуы

Клапандардағы
саңылауларды, клапандар біліктері жэне күйенте қақпағы арасындағы саңылауларды реттеу

Орындалған жұмыс туралы есеп: қозғаушы клапандар механизіміндегі қалыпты саңылаулар ақаулықтарын себептерін көрсету, саңылауларды өздері реттеп, астындағы формамен толтыру.

Қозғаушы маркасы

Қалыпты саңылау, мм

Кіргізу клапаны

Шығару клапаны

Бақылау сұрақтары

1. Газүлестірудің механизмі бөліктерінің құрылымы мен олардың бір бірімен өзара байланысу туралы айтыңыз.

2. Декомпрессиялық механизм бөліктерінің кұрылымы мен өзара байланысуы туралы айтыңыз.

3. Клапан механизмдерінің саңылауларды реттеу тәртібі қандай.

4. Газ үлестіру механизмнің мұмкін ақауларын айтып, олардың себептері мен арылу жолдары.

№ 3 Зертханалық жүмыс. Автотракторлық қозғаушының суыту жүйе бөліктері мен құралдар қүрылымы

3.1 Жұмыс мақсаты

Қозғаушы сұйықтың және ауа суыту жүйелерінің бөліктері мен құралдар қүрылымын білу. Болатын ақаулықтармен танысу, себептері мен жою жолдарымен танысу.

Жұмыс орнының құрал - жабдығы : сұйықтық суытуымен қатарлық қозғауыш, гидромуфтасы бар ауа мен суытатын қатарлық қозғаушы, суыту, жүйелері қүралдары, оқу плапкаттары.

Жұмыс барысы бірінші әдебиетің, бесінші параграфтан, төртінші бөлімін оқып, қозғауышты суыту жүйелерінің негізгі бөліктерінің мақсатын түсіну.

'^',3.2 Тракторлар қозғаушысының суыту жүйесі

Сұйықтық арқылы суытылатын қозғаушысының негізгі құрылымы бірліктері (құралдар) (12 сурет); цилиндрлер басы мен блок суытылатын су қабығы, радиатор, су насосы және желдеткіш, су үлестіруші жолының көмектесу құралдары, термостат, байланыстыру шлангілері, ағызу шүмектері және термометр.

1-майлану жүйесінің радиаторы, 2-желдеткіш; 3-желдеткіштің сырты, 4-трос, 5-су радиаторы, 6-су қую мойынша қақпағы, 7-шүмек, 8-астынғы бақ, 9-жалюздер.

12 сурет - Су мен май суытатын радиатор

Суыту жүйесінің жұмысы: қозғауыш жұмысы кезінде суыту жүйсіндегі судың күшпен айналуы орталық су насосы арқылы жасалады, ол радиатордың астынғы басынан қысыммен суды алып кетіп, қозғаушының су қабағына апарады, онда ол цилиндр қабырғаларын суытады. Блоктың су аймағынан су саңылаулар мен жолдар арқылы цилиндрлер басы су қабағына барады. Суық қозғаушыда су термостатпен су аймағынан су насосына (кіші шеңберде) радиатор арқылы өтпейді. Желдеткішпен келетін ауа суды суытады. Жылынған қозғаушыда радиатордың жоғарғы басына су үлкен шеңбер арқылы барады. Көптеген түтікше арқылы радиатордың жоғарғы жағынан төменге жүргенде су суытылады.

3.3 Қозғаушының ауа суытылу жүйесі

Ауа суытылуы бар қозғаушының құрылым бірліктері. Ротор желдеткіші және оның қалақшалары ауа үлестіргіш қозғалмайтын бағыттаушы аппарат, және цилиндрлер басында орналасқан майды әкелу реттеуші гидродинамикалық муфта.

Суыту жүйесінің жұмысы: қозғаушы жұмыс кезінде ротор желдеткішісімен цилиндрлер және олардың бастарын күштеп ауамен желдету өтеді. Жылу тәртібінің роторының айналу жиілігі өзгеруі арқылы болады. Егер қозғаушы жылымаса, золотник майлану жүйесінен гидромуфтаға майды жібермеуі, нәтижесінде дөңгелегі мен желдеткіш айналмайды. Керек температураға жеткенде золотник гидромуфтаға майды апарады және желдеткіш айналады.

3.4 Қатты толтырғышы бар термостат

Қатты толтырғышы бар термостат негізгі бөліктері. (13 сурет, а): жезден жасалған корпусы, негізгі және бүйір клапандар, қатты церезин толтырғышы мен баллоны, шайбасы бар резинкелік ендірмесі, онда қалақанша енгізілген . Негізгі және бүйір клапандары баллонда бекетілген .

Термостат жүмыс істеуі: 70-85°с температурасында церезин ериді де, ашылу жағына қарай негізгі клапанды жылжытады, сұйық радиатор арқылы айналып жүреді. Температура түскенде церезин қатайып көлемі азаяды, қайталану серіппесі арқылы негізгі клапан жабылады, ал су бүйір клапанымен су насосына барады, басқаша айтқанда кіші шеңбер арқылы айналады.

3.5 Сұйық толықтығышы бар термостат

Сұйық толықтығышы бар термостаттың негізгі бөліктері (13 сурет,б): көмектесу клапан бар сильфонымен және негізгі клапанымен бос штогі бар. Сильфон цилиндрлық гармошка түрінде жұқа жезден жасалған, тез жанатын сұйық пен (су және этил спирті) толтырылған.

Термостат әрекеті: судың температурасы 70°с төмен болса сүйықтықтың қысымы сильфонда өт етөмен және қысылған. Бұнда негізгі клапан толық жабық, көмекші ашық, осы уақытта, су кіші шеңбер арқылы, радиатордан айналып өтеді. Судың температурасы 70°с жоғары болғанда булар қысымы арқасында сильфондағы стақан ұзарады. Су ашылған негізгі клапан арқылы радиаторға өтеді. Судың 85°с температурасы жоғары болғанда көмектес клапан корпустан, бүйір терезелерін толық жабады және кіші шеңбер арқылы су айналымын тоқталады.

а-қатты толықтырғыш, б-сұйық толықтырғыш, 1-клапан, 2-клапан
корпусы, 3-шток, 4-толтырғыш, 5-баллон, 6-қайталама серіппесі, 7-корпус, А-су насосына жүруі, Б-судың радиаторға жүруі, 13-сурет термостаттар сызбасы.

13 сурет - Термостаттар сызбасы

3.6 Желдеткіш

Желдеткіштің ңегізгі бөлімдері және жетегі. Желдеткіштің қалқандарын және санын, айқастырылған құлақшаға бекітуін, ол өз алдына коленчаттық валдың қайысты беріліс арқылы жұмысқа қосылатын шкивта бекітілген. Шкив шпонка мен гайка арқылы өте қатты валикте бекітілген, ол шарик подшипниктерінде су насосының корпусында еркін айналады. Басқа жағынан желдеткіш валына су насосының қалақшалары отырғызылған. Белбеудің орта жағына анық басқанда, зауыт нұсқаулығымен пайдалануға ұсынылған бүгілу үлкендігі. Белбеудің бүгілу үлкендігі арнаулы роликті тартумен реттейді.

3.7 Су насосы

Су насосының негізгі бөлімдері: корпус, қалпақ, вал (подшипниктердегі корпусқа отырығызылуына назар аударылсын, тығыздалу орындарының құрылуына корпустан валиктің шығатын жерінен су ақпау мақсатымен), қанатша (валда оның бекітілу жерін білу керек), сору каналы, спиральді айдағыш каналы.

Насос жұмысы: айналмалы қанатша сору каналымен корпус қабырғаларына келетін суды лақтырады, және ол блок-картердің су үлестіруші каналына спиральды каналы арқылы өтеді.

Андамалу каналы қанатша айналу жағына қарай кеңейеді, көшел арқылы өтетің су жылдамдығы азаяды, ал қысымы жоғарылайды.

Суыту жүйесінің қүрылым ақаулықтарын себептерін және оларды жою жолдарын білу керек. (3 кесте).

Орындалған жүмыс жөнінде есеп:

Трактор қозғаушысының сұйық суыту жүйесінің құрылымын көрсету және су айнылымы жүйесінің сызбасын , қозғаушы ауа суыту жүйесінің түсіндіру.

3 кесте - Автотрактор қозғаушының суыту жүйесінің қүралдарын мүмкіндік ақаулықтары, және оларды жою тәсілдері

Ақаулықтар

Ақаулық себебі

Түзеу жолы

Сұйықпен арқылы суытылған қозғаушы қызып кеткенде

Радиатордың перделерін немесе жалюздерін жабық болуы суыту жүйесіндегі сұйықтықтың аз болуы, желдеткіш белбеуін қатты

тартылмауы: желдеткіш белбеуінің майлануы, суыту жүйесіндегі күйе мен кірдің болуы, термостат клапанының толық ашылмауы, қозғаушы жұмысы өсуі.

Радиатордың жалюзін ашу; радиатордың қалыпты деңгейіне дейін сұйықты құю; белбеу тартылуын реттеу; майды сүрту; суыту жүйесін сода ерітіндісімен жүу; термостатты ауыстыру; козғауыш жүктемесін азайту аз бағдарламаны қосу аз бағдарламаны қосу.

Ауа суытатын қозғаушы қызып кетеді

Жалюздердің жабық болуы;
желдеткіш қайыстың бос болуы; мотор майының температурасы 120ºс жоғарғы болуы; белбеудің майлануы; желдеткішінің қорғау сеткасының ластануы немесе цилиндрлер қабырға аралықтың ластануы; май

радиаторының қабырғаларының майлануы; қозғауштың шамадан тыс жұмыс істеуі.

Жалюздерді ашу; желдеткіш белбеуін реттеу немесе ауыстыру кезінде белбеуді шешу, құрғатып сүрту; талькпен сүрту; қорғау сеткасын тазалау немесе дроссель дискіні шешу; цилиндрлер қабырғаларын тазалап, май радиаторын және желдеткішті тазалау; аз бағдарламаны қосып қозғаушы жұмысын азайту.

Бақылау сұрақтары

1. Қозғаушының сұйықпен суыту жүйесінің негізгі құралдарын ата, құрылысы жөнінде айт.

2. Ауамен суыту жүйесінің негізгі құралдарын ата және құрылысы жөнінде айт.

3. Желдеткіш белдеуін тартылуын қалай тексеріп реттеуге болады?

4. Бу ауа клапаны қандай мақсатқа пайдаланады?

5. Термостаттар құрылысы мен мақсатын айт.

6. Суыту жүйесінің ақаулықтары, себептері және жою жолдары.

№ 4 Зертханалық жұмыс. Тракторлар мен автокөлік жүріс бөлігі және басқару жүйесінің құрылымы

4.1 Жұмыс мақсаты

Трактор мен автокөлік басқару жүйесі мен жүру бөлігінің құрылым білу. Жүру бөлімінің және басқару жүйесінің ақаулықтарының себептері мен жою жолдарымен танысу.

Жұмыс орнының құралдары: МТЗ-В2, ЛХТ-55 (ТДТ-55А), тракторлары, плакаттар, кұрал-жабдық жиынтығы, шинамен дөңгелек, рөлдің басқару жиынтығы, ауа насосы, шина манометрі, дөңгелектердің сүйірленуін тексеретің сызғыш.

Жұмыс барысы: бірінші оқулықтың 1-5 параграфынан, IV-тарауды оқып, жүру бөлімімен, рульмен басқаруды, тежеушті, трактордың рамасының құрылысын қарау шынжыр табанды ленталардың тартылуын тексеру (реттеу); алдынғы дөнгелектердің сүйірленуін тексеру тәсілі; трактор дөнгелектер жолағының өзгеруі; рульдің басқару құрылысын тексеру; тежеуіштерді реттеп тексеру.

4.2 ЛХТ -55 трактор

Негізгі бөлімдер (құрастыру бірлігі) рама мен аспалар: сол және оң ланжерондар, қанатшалар, қозғаушты бекіту тіректері, лебедкалар бекіту орындары, рамаларының ланжерондарының көлдненең байланыстары, алдынғы және артқы аспа трубалары, тарту және амортизаторлық қүрылысының, бағыттаушы дөңгелектің орналасу орны. Каретканың рамамен тоспа арқылы иінді пружинамен құндақ аспасына бекітілуі.

Рамада өте қатты отырғызылған труба втулкаларында орналасқан кривошип өсінде тартылу және амортизация құрылысы мен бағыттауыш дөңгелектер орналасқан, амортизациялы құрылыс тірек, серіппе, бұранда, шток трубасы мен фланец және болит түрінде берілген.

Студенттерге каретканы және иінді теңгеріш аспаларды білу керек.

4.3 «Беларусь» тракторының алдынғы өсі

Алдынғы өсінің негізгі бөлімдері (жинау бірліктері): өсь қанқасы бұрышы рычагы, жиналған шаралық саусақ, жиналған бұрма цапфа (бұрылыс рычагына бекітілу жолына назар аударылсын) астынғы жақтағы тығыздығы бар втулка, серіппе ілме (оның мақсатты түсіну) дөңгелек күпшек.

Пневматикалық шина протекторлары бар покрышкадан, қабатты каркас, колпачок, камераны желмен ұстау үшін золотниктен тұрады.

4.4 МТЗ-80 тракторының артқы белдігі

Белдіктің негізгі құрамдас бірліктері (14 сурет) корпус (оның бекітітетін жерін қарау керек) беріліс қорабы, бас беріліс, дифференциал, соңғы беріліс және дифференциал блокировкасының механизмі. Оқушылар бас бағдарлама бөлімшелерді, бағдарлама бас және тәуелді шестерняларды білу қажет; бағдарлама коробкадағы 2-ші валдағын бастапқы шестерня бекілуін: дифференциал бөлімдері; бас шестерняның тәжіне бұрылған және оның сателлиттері. Корпус екі конустік дөңгелек подшипниктерде айналады. Шолақ ось шестернялары құрықша шлицияларына отырғызылған. Ақырғы жылжу бөлшектерін жетекші мен жетектігі соңғы беріліс шестернясы жетекші шестернясы цилиндрлі подшипнигінде айналады, жетекші күпшекте шлицалы жағымен шолақ осьпен жетекші дөңгелекке кіргізіледі.

Құрастырма бірлігі механизмінің құрамдас бөліктері мен бөлшектері; сол тежегіштің сыртында орналасқан орындау механизмі; датчик басқару мақсатымен жасалған, рульдін күшейткіш корпусында орналасқан, орындаушы механизм арқылы жылжу, сол бастапқы шестерня құрықша сыртқы соңы, шлицаларымен және блокадалау муфта корпусқа сай байланысқан. Муфта корпусымен блокировкалық вал қатты байланысқан, ол соңғы жылжудың бастапқы шестерня саңылауы арқылы өтеді, оның шлицалық соңы дифференциал крестовинамен байланысқан. Сөндірілген өлшегіште серіппе әсерімен муфта дискілері ажыратылады және дифференциал әдеттегідей жұмыс істейді. Қосылған өлшегіште май фрикциялық дискілер беріледі олар қосылып соңғы жылжудың бастапқы шестернясына қосады, жетекші шестерня мен соңғы берілішті, бекітіреді. Осыны қосақтау дейді.

1-бас берілістің жетекші шестернясы, 2-сателлит, 3 пен 18-реттеу төсімдері, 4-деффиренциал тұрқасы, 5-бас берілістің жетекті шестернясы, 6-соңғы тәуелді шестернясы, 7- соңғы берілістің жетекті шестернясы, 8-жарты ось жені, 9-жетекші дөңгелектің жарты осі, 10- деффиренциал қосақтау муфтасының тұрқы, 11-фрикциялық бастырма дискілері, 12-май өткізгіш штуцер, 13-диафрагма, 14-қосақтау валы;15- қысқыш басу дискі, 16-сол тежегіш, 17-подшипник стаканы, 19-сол жарты ось шестернясы, 20- дифференциал крестовинасы, 21-артқы көпір тұрқы, 22-беріліс қорабының тұлғасы.

14 сурет - МТЗ-80 тракторының артқы көпірі

4.5 МТЗ-80 (МТЗ-82)тракторының рулін басқаруы

Басқарудың негізгі бөліктері (құрылым бөліктері) рөл дөңгелегі құбылмалы жылжуы бар тұрқы, гидравликалық үлестіргіш; кұш цилиндірі; дифференциалды блоктау механизмінің датчигі. Май бағынаң, насостаң және трубалар арқылы үлестіргішке майды апару, ал буын -гидравликалық цилиндірге және блоктау механизм дифрагмасынан ағызу кранына апару.

Рөл дөңгелегін оңға бүрғанда рөлдін басқару гидрокүшейткіш әсері; сектор тістерге тіреліп, золотниктен тығыз байланысқан тісті винт соңғысын бұрауды және бір уақытта золотникті насос арқылы қысым гидравликалық цилиндірдің сол жағына түседі. Онда поршенге, қысым түседі, сектордың бұрылуы сол жаққа қарай, тісті винтке жүргізуші де рөл дөңгелегі арқылы жасайды. Бұл уақытта май редукциялық клапан арқылы басқа клапан жерінен рөлді солға бұрғанда бөліктер қатынасы мен май қысымы кері тәртіпте болады, май редукциалды клапаны арқылы құйьілады.

Қосақтау дифференциал жүйесі: қосақтау көрсеткіш тұрқыс -орналасқан қосылған (15 сурет, в). Артқы көпір дифференциалды майдың қосылысы. әсермен блокадалау дифракциясы арқылы қосылады.

Қосақтау дифференциал датчиктің үстіне орнатылған кранмен қосылады «Вкл». Артқы мостың дифференциалы барған майдың әрекетімен қосақталады. Қосақтаудан 13º асқан бұрылыста өз бетімен айырылады.

13º асатың бұрышқа бастапқы дөңгелекті бұрғанда блокадан шығу болады. Басқарудың артқы кнопкасы сөнгенде артқы көпір дифференциалы бастапқы дөңгелек күштен тыс блокададан тыс болады.

Рөлдік басқарудың негізі бөліктері (жиналу бөліктері): рөлдін валы-руль дөңгелегімен вал - рөлдін сошкасы, бойлық және көлденең тягалар, бұрылу рычагтары.

Рөлдін басқару жұмысы: дөңгелектер бүрылғанда көліктің алдыңғы жағы көтеріледі, көлік салмағы дөңгелекті бастапқы орынға қоюға тырысады. Бұнымен көліктің тура жүруіне әсер етеді.

а) тура бағыттағы әрекет, б) оңға және солға бұрылыс; 1-қосақтау диафрагмасы, 2-қосақтау диафрагмасына апаратын магистраль, 3-рөл тягасы тарту, 4-рейка, 5-сектор, 6-бұрылыс валы; 7-кран сіріппесі, 8-бұрылыс рычагы, 9-қосақтау датчигінің золотнигі, 10-гидрокүшейткіштің тұрқасы, 11-цилиндрдіңалдынғы қақпағы, 12-цилиндр, 13- қосақтау датчигінің айдағыш магистралі, 14-ағызу магистралі, 15-цилиндрлердің артқы қақпағы, 16-қосақтау цилиндрлердің үлестіргішпен байланыстыратын магистарльдар, 17-үлестіргіш тұрқы, 18-дифференциал қосақтау золотникпен байланыстыратын магистраль, 19-редукциялы клапан, 20-золотник, 21-ағызу фильтрі, 22-май бағы, 23-носос, 24-ползун, 25-сақтандыру клапаны, 26-клапандық коробка, 27-червяк, 28-реттегіш втулкасы, 29-сошка, 30-дифференциал.

15 сурет - МТЗ-80 (МТЗ-82) тракторының басқару тұтқасы

4.6 3ИЛ-131 тежегіш жүйесі

Тежегіш жүйесінің негізгі бөлімдері (жиналу бірліктері)

- компрессор ауаны сығып (рессиверге) балонға жынайды;

- сығымнан арылу құрылымы компрессордың цилиндрлер қалпақшасына орналасқан, қысым реттегішіне әсер етеді;

- манометр;

- тежегіш кран, тежегіш тартқышымен арқылы басқышпен байланасқан әрбір дөңгелекте орналасқан тежегіш камералары;

- қысым реттегіш рессиверлердің сақтау клапандары құбыр, иілгіш түтік.

Оқушылар тежегіш калодкаларды, айыру кулачоктар мен әкелу щитогі сонымен бірге жұмыс уақытындағы қарым-қатынастары.

Құрастырылған тежегіш кран (16 сурет): құрылымы мен секциялар жұмысы принципі (жоғарғы секция тіркеудің тежегіш жүйесінде қызмет етеді, астынғы автомобильді), тартуы штоктарды әкелу үшін үлкен және кіші рычаг серіппені қалыптандыратын, кіргізу және шығару серіппелі клапандары, ресиверден ауа апаратын жолақтар, тежегіш камераларына апару және атмосфераға шығару. Қол тежегіші, тежегіш барабанынан тұрады, ол үлестіргіш қорабында бекітілген.

1- жетек тягасы, 2-чехол, 3-қақпақ, 4-үлкен рычаг, 5-қалыптандыру серіппесі, 6-бағыттаушы штогі, 7-шток, 8-тұрқы, 9-стақаны бар диафрагма, 10-шығару клапанының орны, 11-тығыздалған сақина, 12-шығару клапаны, 13-серіппе, 14-кіргізу клапаның орны, 15-кіргізу клапаны, 16-жапқыш, 17-қол мен тарту рычагы, 18-қақпақ, 19-бұранды, 20-қалыптандыру серіппесі, 21-стакан, 22-контргайка, 23-кіші рычаг, 24-рычагтар тұрқы, 25-жүру шектегіші, 26- валиктер, 27-тірек, а-тіркеу магистраліне, б-көлік тежегіш камералаларына, в-ресиверден, г-ауаға.

16 сурет - ЗИЛ-131 автомобильдің тежегіш тұрқасы

4 кесте

Ақаулықтар

Ақаулық себебі

Түзеу жолы

1

2

3

Түзу жүрудің тұрақсыздығы

Алдынғы дөңгелектердің конус подшипниктердегі үлкен саңылау; дөңгелектердегі ауа қысымның сәйкес еместігі; дөңгелектер жүруінің сүйірленунің бұзылуы; алдынғы мостың үнемі қосылуы; көліктің артқы дөңгелектерінің балондағы стрелкасы айналу жағына қарай теңгермеуі; тежегіштің дұрыс реттемеуі.

Конустік подшипниктердегі саңылауды жою; жобаларға сай дөңгелектердің шиналарындағы ауа

қысымын реттеу; алдынғы дөңгелектер сүйірленуің реттеу; алдынғы мосты өте сирек қосу; үлестіру каробкасының механизімін реттеу; көлік дөңғелектерін қалыптастыру.

Артқы дөңгелектер шинасының тез тозуы

Қысымның нормаға сай еместігі жүктің көп болу, тез жылдамдықпен түзу емес жолмен жүру дөңгелектердің жиі тайғанақтауы

Керек нормаларға сай дөңгелектер шиналарында ауа қысымын нормалау шиналар тозуына жол бермеу, жолға қарай жылдамдықты реттеу, ал

артқы дөңгелектерді айналу бағытына дұрыс орналастыру орында айналуына жол бермеу, тежегішті реттеу

Универсалды тарту тракторының артқы дөңгелектері. Бір орында айналғанда алдынғы белдік автоматы қосылмайды

Бос жүру муфтасының сыртқы обоймасының ластануы үлестіру каробкасының тарту тягасының бұзылуы; механизм серіппенің бұзылуы; сақтандыру муфтасы әрекетінің бұзылуы

Бос жүру муфтасының шешу, детальдарды беру каробкасының тартылуын реттеу, қысу механизмінің серіппелерін ауыстыру, сақтау муфтасын реттеу 70Н*м тарту

Рөль дөңгелегінің еркін жүруінің артуы

Алдынғы дөңгелектер подшипниктері саңылауының ұлғаю. Руль шарнир тягасының саңылауының ұлғаю. Шошақ червяк подшипниктің секторымен байланысу рычагтарының әлсіз тартылуы

Алдынғы дөңгелектердің коникалық подшипниктер саңылауларын реттеу, тіркеу, сектор ролик, сошка, сектор немесе бұрылу рычагтарының бекіту гайкаларын тарту

4 кестенің жалғасы

1

2

3

Рөль дөңгелегіне күштің түсуі

Гидравликалық күшейткіштің клапаның реттеуінің бұзылуы. Майдын аз болуына қысымның азаю. Гидрожүйесіне ауаның болуы. Майдың насостан ағыуы

Гидрокүшейткіш клапандарды реттеу; гидрожүйеде майдың қысымын қалыпқа жеткізу үшін майды құю; герметикалық емес орынды табу және жою; керек болса насосты ауыстыру

Рөль дөңгелегінің еркін жүрісінің ұлғаю

Руль шарнир тягасының саңылауының ұлғаю. Алдынғы дөңгелектер подшипниктерінің саңылауларының ұлғаю. Шошақ червяк подшипниктің сектормен байланысу рычагтарының әлсіз тартылуы

Алдынғы дөңгелектердің конустік подшипниктер саңылауларын реттеу; червяк валының подшипнигің реттеу; сошканы бекітетін гайканы тарту

Дөңгелектердің тежелу қыймылы бір уақытта болмауы

Тежегіш механизмінің және жетектерінің реттелуінің бұзылуы; құбырдың немесе шлангінің ішінің кірленуі; құбырдың сынуы

Тежегіш механизмдерді мен жетекті реттеу; құбырды және шлангтерді қысылған ауамен тазарту, керек болса оларды түзүлерге ауыстыру

Дөңгелектердің өзіндік тежелуі

Тежелу кранның ретінің бұзылуы; тежегіштің клапандарының астына кірдің түсіу немесе тежегіш кранның штогінің жүруінің бүзылуы

Кран штоктарының жолағын реттеу; клапанның астына түскен кірді тазалау

Жүйеде ауа қысымы жоқ

Пневматикалық жүйеден ауа шығуы; компрессорлардың клапандарының өз үяларына тығыз жатпауы компрессор плунжерлердің жүктен ары құрылымының тоқтауы

Жүйеде ауа шығуын табу, жою; шеберханада

компрессор клапандарын тарту, жүктен арылу құрылымының бөліктерін жуу.

4 кестенің жалғасы

1

2

3

Жүйеде ауа қысымы 1,05 МПа асады

Сақтандыру клапан бұзылуы

Сақтық клапанның реттеу, жаңаға ауыстыру

Жүйеде ауа қысымының жіберуі 0,75 немесе 0,6 МПа

Компрессордың қысымды азатқыш плунжері істемейді (қысым 0,75 МПа жоғары)

Жүктен арылу қүрылым беліктерін жуу, қысым реттеуішін жөндеу

Орындаған жұмыс есебі: қысқаша ЛХТ-55 (ТДТ-55А), МТЗ-80 (МТЗ-82) тракторлардың жүру жүйесін жазу; шынжыртабан лентасының бос болмауын байқау керек; рөль дөңгелегінің еркін жүрісін, тежеушін реттеу.

Бақылау сұрақтары

1. ЛХТ-55 (ТДТ-55А) трактор рама құрылымы жөнінде айту.

2. ЛХТ -55 (ТДТ-55А) трактор ілгіші қандай негізгі бөлімдерден тұрады?

3. «Белорусь» тракторының алдынғы өсі қалай жасалған?
4. МТЗ-80 (МТЗ-82) тракторының артқы белдігі қалай жасалған?

5. МТЗ-80 (МТЗ-82) трактор рөл басқару құрылымы мен жүмыс принципі туралы айтыныз.

6. Екі өсті көлік рөлдін басқару құрылымы мен принципі туралы айтыныз?

7. Көлік тежегіш жүйесінің негізігі бөліктерін атаныздар.

8. 3ИЛ-131 көлігінің тежегіш жүйесі қалай құрылған?

9. Трактор мен көліктер басқару жүйесі мен жүру бөлімдегі мүмкін ақаулар туралы айту, жою жолдары?

№ 5 Зертханалық жұмыс. Түп қопарғыш жер қазу, жол көліктері және орманды тазалайтын агрегаттар

5.1 Жұмыс мақсаты

Түп қопарғыш орманды тазалайтын көліктердің, жер игеру мен жол көліктерінің жалпы құрылыспен танысу, және жер игеру жұмыстары кезінде негізгі мәліметтер мен жұмыс операциялармен танысу.

5.1.1 Жұмыс орнының құрал-жабдықтары: полигон, техника сақтау орны, жер қазу-жинастыру МП-7А машинасы, орман жолдарын тазалау көлігі МРП-2А (КМ-1), бұрылатын және бұрылмайтын аударма бульдозерлер, ДЗ-20А скрепер, толық бұрылу экскаваторы ЭО-6112 Б, жол қазушылар ЛКН-600 және КЛН-1,2, тырналар, тырнауыштар универсалды итергіш рама, автогрейдер, оқу плакаттары.

Жұмыс барысы: екінші окулықтың 1 - 3 параграфынан, 1 бөлімінен МП - 7А қызушы-жинаушының жалпы құрылымы мен танысу, МРП - 2А (КМ -

1) жол тазалау көліктері, экскаваторлар, жол қазулар, ЛКН - 600 және КЛН -1,2 бульдозер, скрепер, грейдер; Осы техникалардын жасайтын жұмыстар түрлері мен сызбаларымен танысу.

5.2 МП-7А Түп қопарғыш-жинағыш

Аспалы жабдық: итеру рамасындағы бекітелген тістері бар итергіш, тракторды жүру итергіштермен құрал жабдықты көліктік түрге айналдыру гидр кезінде түсіру бұрылысының гидроцилиндрлері.

Түп қазу тістер арқылы жүргізіледі ал, өсімдікпен шағын
ормандарда қазуда кесілген өсімдіктерден тазалау керек, түсіргіш жақтарына екі тісі бар арнайы кеңеткіштерді тіркейді. Үлкен түбірлерді кесу үшін трактордың артына түбір кесетін пышақ тіркейді.

5.3 Жолақ тазалағыш машина МРП-21 (түп қопарғыш машинасы КМ-1А)

Аспалы құрал жабдығын қарау: сына түріндегі аударғыш кескен қалдықтардан жолдарды тазарту кезінде тереңдікте жүруді қамтамасыз ететін түсіргіш тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Түп қопарғыш құрылысын анықтау: қазу тістері, вал, гидравлика цилиндрлері жұмысқа айналдыру рычагтары, гидравликалық цилиндрларды басқару және олардың бекітілуі, сонымен бірге тракторге тіркеу, кранштейн бекітулері, көліктін жағдайға түсіру және жұмыс күйіне түсіру мүмкіндігі. МРП- 2А - көлігіне аспалы тягамен қысқарту және ұзарту мүмкіндігіне аса назар аудару керек. Жоғарғы тягамен алдына қарай бұрылғанда ұзартылады. Жоғарыда аталған реттегіштер өндірістік жағдайда жасалады.

5.4 ДЗ-20 А скрепері

Скрепердің негізгі бөліктері (жинау бөліктері); алдынғы және артқы рамалар өзара топса арқалы гидравликалы цилиндрмен бекітілген; жүріс құрал-жабдықтары; ковш (7м³) және оның жұмыс істейтін гидравликалық жетегі. Қамту ені 2,65м, тереңдету мен жер түсіруі еріксіз. Студенттер технологиялық ықшам сызбаларын білу керек.

5.5 Толықбұрышты экскаватор ЭО-6112 Б

Негізгі тараптары (құрылу бірліктері); шынжырлы жүрісі, бұрылы платформасы, ауыстыратын жұмыс құрал жабдығы. Студенттер платформаның толық бұрылы құрылымын, қозғалтқыштың орналасуын және басқа механизмдердің орналасқанын қарастыру керек. Платформаға бекітілу құрылысын, сонымен бірге машинист бөлмесі мен басқару жүйесін қалай орналасқанын білу керек. Экскаватор тура күрекпен тұрған жерінен, жоғары жерді өңдейді. 1,25м³ ковшка және оның жұмыс уақытында басқаруына, платформаның бұрылуы және ұзын жолақты қазу үшін, экскаватордың тұрған жерден төмен жерді қазу үшін жасалған.

Драглайн экскаватор тұрағаның өзінен төмен жерден жерді алу үшін, ол түзу қабырғалы котлавандарды қазу үшін, су түбімен 9,5м тереңдіктегі гравиді алып шығару үшін пайдаланады.

5.6 ЛКН-600. Жолақ қазғыш

Жолақ қазғыштың бірлік бөлімдері мен жинаулуы; рама және аспалы-тіркеу құрал жабдығы, рычаг, жылжу кареткасы, черенкелік пышақ, апантазартқыш, апантазартқыштың рамасы, соқа тұрқы және оның пышақтары сонымен бірге жолақ және тірек шанасы.

Жолаққазушыны орналастырумен реттелуі: апантазартқыш орналастыру бұрышын кергіш штанганың саусақтарын алмастырумен реттеледі, биіктікті жылжымалы каретка арқылы реттейді. Шана жұмыс барысында жасалған жолақ түбінде жылжиды, құралдың тұрақты жүруін қамтамасыз етеді.

5.7 КЛН-1,2. Жолақ қазғыш

Аспалы құрал жабдығы: ТДТ-55А (ЛХТ-55) тракторына тіркілейтін колоннасы, фрезер барабанның жебесі мен жұмыс мүшесі.

Зерттеп білу: гидравликалық бұрылу колоннасын жұмыс қалпына келтіру; тәрелке пышақтарын барабанның жақтарына бекітуін аса қарастыру керек. Назарды фреза құрылысына аудару керек, ол 0,75 жолақ бұрыштарының коэффициентеріне сай келеді және жолақтын екі жағын бір уақытта фезерлейді.

Жұмыс органдырының қосымша мүшелерін қарау керек: жолақ қазғыш арнайы ұзартқыш арқылы соңына бекітілген өсімдік кесу ротор құрылысын, тегіс пышақтардың жұмыс уақытында, диаметрі 15 см ағаштарды кесетін көру керек.

5.8 Автогрейдер

Грейдердің негізгі бөлімдері мен жинақталу бірліктері: рама, қопсырқтыш, бульдозер қайтармасы; негізгі қайтарғыш, бұрылу дөңгелек рамасы, бұрылу дөңгелегі. Жұмыс механизмдеріне аса назар аудару қажет, олар қозғалтқышпен, тіркеуден, жылжытудағы алмастыру каробкалары, кардан валдары мен гидравликалық цилиндрлерден тұрады. Әр түрлі жұмыстар орындағанда. Автогрейдер жүру бөлімі құрылымын білу керек. Жинақталу бірліктері мен бөлікртердің қармым-қатынасын. Көлденең беттегі негізгі түсіргіш бұрылысы тура өсте оның бұрылу дөңгелегінің айналуы арқылы іске асады, ол тік тяга арқылы рамамын сол немесе оң шеттерінің көтерілуі немесе түсірілуі бақылайды.

Тік өс айналасында тарту рамасының бұрылуы негізгі түсіргішті жан жаққа шығаруға мүмкіндігін береді. Косогорлы жұмыста автогрейдердің тұрақтылығы үшін оның алдыңғы дөңгелектері алдынғы өске қарама-қарсы бұрылуы мүмкін. Жер үстін кесуде жұмыс бабында жан жақты жолдан жердің кесіп, оны жолдың ортасына әкелу болып табылады.Кесуде жердің қиыныны байланысты пышақты ұстау бұрышының 30 дан 600 дейін көтеруге болады. Сыртқы қисықтарға жол бермеу үшін арнайы қиылыстар бекітіледі. Автогрейдер жылдамдығын 0,8-14 с/м дейін ауыстыруға болады.

Жұмыс есебі: қозушы бульдозермен, грейдермен, скрепермен жасалған жұмыстар сызбаларын сызу, ордалу технолгиясын көрсету.

Бақылау сұрақтары

1. Қазушы жинаушы МП-7А қандай негізгі бөліктер мен механизмдерден тұрады?

2. Бұрылу түсіргіші бар бульдозер құрылысы жөнінде айтыңыз?

3. ДЗ-20А скрепер негізгі механизмдері мен бөліктері туралы айтыңыз?

4. Толық бұрылу экватор ЭО-6112Б негізгі механизмдері мен бөлімдерін ата?

5. Жолақ қозушы ЛКН-600 құрылымы жөнінде айтыңыз?

6. КЛН-1,2 жолақ құрылымы жұмыс құрылымы туралы айтыңыз?

7. Автогрейдер қандай негізгі механизмдерден тұрады?

№ 6 Зертханалық жұмыс. Су бүркіткіш, тозандатқыш және аэрозол генераторлары

6.1 Жұмыс мақсаты

ОРР-1, ОМР-2 және ОН-400 су бүркіткіш, ОРВ-1 және ОШУ-SОА тозандатқышы, РАА-1, ЛАГО-У аэрозолды генераторлар, орман химиялық агрегатары АЛХ-2 жұмысқа дайындықтарын, реттелуін, құрылымын білу; су тозандатқыш бүркіткіш және аэрозолды генераторлардың түзу еместігімен танысу, олардың себептері мен жою жолдарын білу.

Жұмыс орнының құрал-жабдықтары: алаң. Орманды қорғауға арналған аппараттар саймандар мен плакаттар. 3-ші оқулықтың 1-3 параграфынан екінші бөлімін оқу; көліктердің және орманды химиялық сақтау құралдардың дайындығын, жұмысын, құрылымын білу.

6.2 ОРР-1 Иыққа асатын бүркіткіш

Бүркіткіштің негізгі жинақтау бірліктері мен бөлімдерін құрастыруын байқау: бак, оның түбі, қолмен жұмыс істейтін тұтқасы бар поршен насосы, брандспойт, белбеулері мен артқы жастық.

Шашу жұмысын білу: насос тұтқасын басқанда: поршен төмен түсіп жоғарғы жағы босайды. Ол жоғары көтерілгенде, цилиндрде сұйық жиналады, бұнда сұйықтық манжетаті сығады және бактан цилиндрге түседі. Поршеннің астына түсуінде цилиндрді толтырған сұйықтық қысыммен 11, шарик клапанын ашады, көтеріліп қалпақтағы ауаны қысады. Ауа қысыммен сұйықтық трубкадан шығарылып шлангадан брандспойтқа жақындап, ұзындыққа шашушы арқылы шашылады.

6.3 ОМР-2 Ұсақ тамшыларды бүркіткіш

Бүркіткіштің негізгі жинақталу бірліктері: «Дружба-4» мотокескіштен алынған қозғалтқыш, рама, желдеткіш және шашушы құрылым.

Бүркіткіш жұмысы: желдеткіш дөңгелегін қозғалтқыш айналдырады, бұнда ауа желдеткіштерден майысқақ шлангқа келіп шашушы тұрқысына және 1 уақытта трубка арқылы ерітіндісі бар бакқа түседі. Ауа қысымы көтерілу нәтижесінде бактағы ерітінді шашуға барады. Бүркіткіштен ұшқан сұйықтықты желдеткіштің ауа желі жиі тамшыларға бөліп, бұл сұйықтықтың өз мөлшерін ұзақтыққа шашады. Шашу ұзындығы 11 м дейін.

1-клапан, 2, 8, 14, 15, 16, 20 и 23-түтік, 3- резервуар, 4-эжектор, 5- сөндіруші, 6-қақпақ, 7-ағызу фильтрі, 9-деңгей көрсеткіші, 10-басқару пульті, 11-жоғары қысым түтігі, 12-манометр, 13-бөлінетін демпфер құрылысы, 17-штанга, 18-насос, 19-сақтандыру клапаны, 21-сору фильтрі, 22-гидроараластырғыш, 24-тұрқы.

17 сурет ОН-400 шашушы технологиялық сызбасы.

6.4 Әмбебап аспалы бүркіткіш ОНН-400

Бүркіткіштің негізгі бөлімдері (жинақталу бірліктері) рама, бак, насос, фильтрі бар сору түтігі, басқару пульті, эжектор, шашушылары бар штанга, брандспойт және байланыстыру түтігі.

Бүркіткіштің толтырылу технологиясы: клапаны бар сору түтік бакқа түсіреді. Бұнда жұмыс ерітіндісінің өз мөлшері болуы керек. Сосын насосты қосады, ол сұйықтықты сору фильтрі арқылы түтікпен басқару пультіне береді. Эжектордың жоғары жылдамдықпен аққан сұйықтық эжекторда вакуумның әсерімен бактан сорылады.

Бүркіткіштің технологиялық процесі: орман өсімдіктерін өңдегенде насос бактан сұйықтықты басқару пультіне апарады. Мұнда оның бөлігі түтік арқылы штангага беріледі және шашушы көмегімен өңделу объектісіне кетеді. Сұйықтықтық артығы түтік арқылы сақтандырғыш клапанға барып сөндіргіш арқылы бакқа қайтадан түседі. Қысымы штангага түскен сұйықтық, басқару пульті тұрқысында қосылған редукциялы клапанымен реттейді. Басқару пультінде серіппесі бар бөлу клапаны бар, ол гидроцилиндр штокымен жұмысқа қосылады. Гидрожүйеден май түскенде шток клапанға басады, оны алдынғы күйге түсіреді де жұмыс мүшелеріне майдың баруына жол бермейді.

Есте сақтау қажет, насос тұрқысындағы сұйықтық клапан жұмыс істегенде (қақпақты ашса) толығымен сыртқа төгіледі. Сондықтан фильтрді жууда аса абай болу керек. Қолға ерітінді түссе, оны сумен жуу қажет. Шашушыда су сақтау үшін бак бар, ол көлікке белдеушіктерімен бекітіледі.

6.5 ОШУ-50А әмбебап кеңінен қамту тозаңдатқыш

Тозаңдатқыштың негізгі бөлшектері (жинақтау бірліктері): тракторға ілу үшін пісірілген саусақтар, рама; айналдырғышы бар бункер, сүрту катушкасы бар шнектолтырғыш, толтыру құрылымы бар (заслонка түрінде) желоб, желдеткіш және шашушы күршекте оның сыртында орналасқан. Аса назарға алатын рычаг пен трос арқылы ерітіндінің нормасын сақтау үшін жылжу мүмкіндігіне аудару қажет. Трактордың ВОМ арқылы тозаңдатқыштың қосылуын білу.

Тозаңдатқыштың жұмысы мен принципі: тозаңдатқыштың жұмысы кезінде поршокті препарат бункерден мөлшеулер құрылым арқылы желдеткішке әкелінеді, онда қолақшамен алынып және ауамен шашушы сыртынан өңделу жеріне шашылады.

6.6 ОРВ-1 қол тозаңдатқыштың

Тозаңдатқыштың негізгі бөлімдері: бункер, онда орналасқан айналдырғышы бар шнек, желдеткіш жетектің айналдыру шнегі, желдеткіш және шашу құбыры.

Бір минуттық шығысы: мөлшендірді басқару үшін аңықтау көрсеткішімен бекітілген. Заттегі мөлшері-0,2 ден 12 г/мин, айналу жиілігі 25-30 мин.

1, 3, 8-крандар, 2-жұмыс сұйықтық багы, 4-манометр, 5-сақтандыру клапаны, 6, 9, 11-құбыр, 7-бензобак, 10-қол ауа насосы, 12-кері қақпақша, 13-араластырғыш, 14-білте, 15-тұтыну коробкасы, 16- тұтыну кнопкасы, 17-жану камерасы, 18-аэрозоль трубасы, 19-рубашка, 20-тозаңдатқыш

18 сурет - РАА-1 аэрозольды аппарттың технологиялық схемасы

6.7 РАА-1 қол аэрозоль аппараты

Аппараттың негізгі бөлімдері (жинақталу бірліктері): жұмыс сұйықтығы үшін бак, бензин үшін бак, ауа қол насосы, жану камерасы, аэрозол трубкасы, шашушы, оталдыру жүйесі, сақтандыру клапаны, манометрлер және крандары бар құбырлар.

Аппарат жұмысы: жабық крандармен сөндірілген оталдыруда ауаны бензобакқа насоспен итереді, нәтижесінде қысым көтеріледі. Содан кейін электродтарың арасында от болу үшін, от алдыру кнопкасын басады, бензин кранын ашады. Құбыр арқылы бензин араластырғышқа беріледі. Мұнда бензин ауамен араласып, қол насосымен берілетін және жану камерасына барады. Жану ерітіндісі оттан жанады. Нәтижесінде камерада қысым көтеріледі. Жабылғыш клапаны жабылады және жану қалдықтары трубадан атмосфераға кетеді. Босаған камерада сиректеу пайда болады, клапаны ашылады, жану қыпасын береді, процесс қайталанады.

6.8 Аэрозоль генераторы ЛАГО-У

Бүркіткіш генератордың негізгі жинақталу бірліктері: рама УД-2 қозғалтқышы, сыртқа тепкіш желдеткіші, бүркіткіш құрылым, сұйық әкелу құбыр өткізгіштері, жұмыс сұйықтығы әкелу-қосылу краны, бүркіткіш қосындысын әкелу. Бүркіткіштің қосымшасы.

Бүркіткіш түріндегі генератор жұмысы: Бактан шлангага келетін ауа арқылы артық қысым арқылы жұмыс сұйықтығы басқа шлангамен бактан бүркіткішке беріледі. Бұнда желдеткіштен келетін ауа оны азайтып, өнделу объектісіне апарады.

Бүркіткішті бұратын құрылым фиксаторы бар тұтқадан, сектор мен гребенкадан тұрады. Құрылым Бүркіткіштің трубасының 300 бұрышқа айналуын және берілген күйлерде орнықтылуын қамтамасыз етеді.

Орман химиялық АЛХ-2 агтегатының негізгі (жинақталу) бөлімдері: агрегат тұрқысы, онда 2 жұмыс жинақталуының -аэромонитор, автомонитор және инъекциялы жабдық орналасуы мүмкін.

Агрегаттың тұрқы құрылымы: рама, кардан берілісі, резервуар, крандар, сору түтік, фильтр, жұлдызды аралық вал, насос, дистанциялық әрекеті клапаны, байланыс шлангалары және арматура, бұл автомонитор мен инъектор жұмысы кезінде орналастырылады.

Автомонитор құрылымы: рама, екі сатылы беріс және қисықтісті редукторлар, химикатты бөлетін редуктордың аралық валына жасалған клапан (редуктор қиғаш тісті шестерияның осі әрекетіне мен іс әрекетке қосылады), жұмыс тәртібін қосу рычагы, сонымен бірге, желдеткіш жұмыс дөңгелек сөндіру рычагы. Желдеткіш корпусы тірекке тіреледі, оларда сырғанау подшипниктері бар. Бұл жұмыс дөңгелегіне ос айналасында айналуға мүмкіндік береді. Желдеткіш асыру терезесі әр түрлі аралық күйде болуы мүмкін, турасынан 300 солға қарай (көлік жүрісі бойынша) және көлденен күйде. Аэромонитор желдеткіш тұрқысын гидравликалық механизмі құрылысымен жасалған, ол трактормен оператор бөлмесінен дистанционды басқарылады.

Аэромонитор түріндегі агрегат жұмысы: агрегат жұмысы кезіндегі жұмыс ерітіндісі, агрегат тұрқы коллекторы мен тығынды кран арқылы майысқақ шлангалармен бүркіткішке барады, одан өңделу объектісіне шашылады. Үлкен тамшы шашу үшін де жасалады.

5 кесте - Тозаңдатқыш пен бүркіткіштердің ақаулықтар, олардың жою жолдары

Ақаулықтар

Ақаулық себебі

Жою жолдары

1

2

3

Трактор бүркіткіші

Сору түтік жұмыс сұйықтығын толық мөлшерде бермейді

Кранның жабылуы, насос реттелуінің бұзылуы

Кранды ашу, насостан ауаны шығару; насоспен берілетін қысымды реттеу

Шашушының жиі қоқыстануы

Фильтрдің сеткасы жыртылған

Фильтрді айырбастау, бақты тазалау

Шашыратқыштар аз шашады

Шығу жолдары тозған немесе қысымның аздығы

Тозған шашыратқыштарды жаңаға ауыстыру немесе жұмыс қысымын реттеу

Ағызу механизмін соплосынан сұйықтық ағыу

Трактор валы толық айналмайды немесе жүру муфтасы жұмыс істемейді

Трактор валының айналуын үлкейту, муфтаның техникалық күйін анықтау

Трактор тозаңдатқышы

Беру механизміне дәрі бармайды

Порошок тозын қалды

Бункерде заттегіні араластыру

Кардан жылжуының сақтандыру муфтасы жұмысқа кіреді

Трактор трансмиссиясының реттелуі бұзылған

Трактор трансмиссиясы бұзылуын табу, және оның жөндеу

Желдеткішің астынғы байланыс құбырынан заттегі шашылады

Байланыс тығыздығы жоқ

Құбырдың бекітулерін тексеру, керек кезде төсеніштерді ауыстыру

Редуктор немесе желдеткіштің подшипниктері қызады

Редукторда май аздығы

Редукторға май құю, желдеткіш подшипниктерін майландыру

5 кестенің жалғасы

1

2

3

Қоректендіргіш және желдеткіштің дірілдеіу

Редуктор немесе желдеткіш үстінгі подшипнигінің бекітілуінің әлсізденуі

Рамадағы редукторді бекітетін болт гайкаларын тарту және валдағы бункерді ортақтандыру, редуктор люгін ашу және редуктор болттарын тарту

Желдеткіштің қапты соғуы

Жоғарғы валдың жоғарғы жағыысқан

Валды алып, түзеу, керек болса жаңадан ауыстыру

Аэромотор түрінде агрегат жұмысы: жұмыс кезінде жұмыс ерітіндісі шашырау жасайтын құрылымға түседі,онда ауамен өңделу объектісіне шашыратылады, жиі өз тамшылау шашырату үшін қолданылады.

Су шашушы заттегі шашушы ақаулық себептерін және жою жолдарын оқушылар білу керек (5 кесте)

Істелген жұмыс есебі: бүркіткіштің аэрозол генераторлармен озаңдатқыштарың реттелуі және құрылымы жөнінде айту.

№ 7 Зертханалық жұмыс. Орман кесу жұмыстары үшін көліктер мен механизмдер

7.1 Жұмыс мақсаты

ВМ-4 вал көлігінің, вал-трель көлігінің, ЛП-17А, ЛП-19А вал-пакеттік көлігінің, ТБ-ІМ бесчокер трелевчик көлігінің, ЛП-18А бесчокер трель көлігінің жалпы құрылымын білу.

Жұмыс орнының құрал жабдықтары: техника сақтайтын алаң, ВМ-4 вал-пакеттік көлік, ЛП-17А

Жұмыстың орындалу барысы: 1,2 бөлімдері, У3 енінші бөлім оқу, орман кесу жұмыстарына арналған көліктер мен механизмдер құрылымымен танысу.

7.2 БМ-4 вал көлігі

Вал көлігінің негізгі жинақталу бірліктері: ілгішімен кесу механизмі, ағаштарды түсіру механизмі, технологиялық (толтыру) рычагы, қар тазалатқышы мен итергіш, бөлме шеті, гидрожүйе насосы, жұмыс сұйықтығы үшін бак және гидроүлестіргіш, оқушылар кесу, түсіру механизмдерін, технологиялық рычагтарды білу керек. Аталған механизмдер Н3-І00-Л2 насосымен және Р-150 үлестіргішімен жұмысқа қосылады. Кесу механизмі тура және көлдеңен беттерде 1000 мм дейін жылжуы мүмкін, бұл жер деңгейінде кесусіздікті ағаштардың кесуін максималдық диаметрі (120 см) қамтамасыз етеді.

Түсіру механизмі рычакты-технологиялық құрылым болып табылады, ол бұрылу және шығару балкаларынан, гидроцилиндрдан, кілт құрылымы мен рычагтар жүйесінен тұрады. Трактордың орталық осінен вал рычагының максималды шығысы 2,2 см, оның дамыған күйі 25 кН дейін. Технологиялық рычаг кесілген ағашты алып сол жақтан оңға қарай лақтырады (әрекет барғанда). Трактордың орталық осінен жұмыс рычагының шығысы 3,2 м, ал салмақ көтерілуі-30кН. Н3-50-Л2 насосы Р75-ПГ үлестіргіш құрылымымен, итергіш, қар тазалағыш механизміне,шығару балкалары бар вал механизміне,тура ілгіш (параллелограмм көтеру және түсіру), ілгіш шығару механизмі мен ілгіш бұрылу механизміне қызмет етеді.

ВМ-4 көлігінің жұмысының технолнгиялық процесі: көлік технологиялық құрал арқылы ағашты бағыттап, кесіп түсіреді, технологиялық рычаг кесілген ағашты жолдарды тазалауда басқа жаққа лақтырады және жолды тазалайды. Керекті ағаштар қалдықтарын түзейді.

7.3 Валдық-трелер көлігі ЛП-18А

Көліктің негізгі жинақталу бірліктері: ЛХТ-55 базалық трактор, стрела мен тұтқасы бар бұрылу колонасы, алу-кеу басымен бітеді. Бұрылу гидроцилиндрімен ілгіш гидробасқарудың пантографтық жүйе мүшесі болып табылады және базалық көлік рамасына қатысты өз күйін өзгертпейді. Алып-кесетін бас шарнир көмегімен бұрылу цилиндріне ілінген. 2 гидроцилиндр стреланы көтеріп түсіреді, ал басқасы тұтқаны бұрады.

Алып-кесу басының іс-әрекетімен құрылымы, ағашты кесуде, оны басқару күшімен тік салмақкөтергіш арқылы және гидроцилиндр рычагтары жасалған іс-әрекеттер арқылы. Тұрқыда бекітілген шаршир айналасында рычаг айналады. ОН (гидроцилиндр мен тірек) домкрот және ағаштың бағыттық түсуін қамтамасыз етеді. Ағаш консольді түрдегі тіркеу кесу аппаратымен кесіледі, ол гидроқозғалтқыш арқылы жұмысқа қосылады, ал кесу шинасы гидроцилиндрмен қозғалады. Тік және көлдеңен беттердегі алып-кесу басының бұрылуы 220 және 1200 гидроцилиндрмен іске асады.

7.4 Вал-пакеттік көлік ЛП-18А

Көліктің негізгі жинақталу бірліктері: табан шынжыр жүйесі, қарама-қарсы салмағымен бұрылу платформасы, күштік орналастыру, бұрылу механизмі, жабдықталу бөлмесі, гидро және электро жабдық, стрела және тұтқа, алып-кесу құрылым. Күштік қою, бұрылу механизмі, трактор кабинасы, гидрожабдық, электрожабдық, стрела және тұтқа бұрылу бетінде орналасқан. Барлық аталған бөлімдер, кабина, тұтқа және стреладан басқалары бұрылу бетімен ЭО-НІ-21 эксковаторынан алынған. Кесу аппаратының кесу құралы болып ПЦУ-30 кесу ұзақтығы болып табылады. Цеп жылдамдығы 16 м/с, ал стрела шығуы 7 м, минималды шығыс 3,5 м, салмақ көтергіш 22 кН. Жұмыс басында көлік жол осінде кеңстік 14-15 м, 2 км/с жылдамдықпен жүреді.

7.5 Бесчокер ЛП-18А трелеволық көлік

Көліктің негізгі құрылым бірліктері: гидрокүшейткіш пен тұрқысымен рама, басу жылжуы мен жиналуы үшін байланыс жиынтығы.

Байланыс жиынтық құрылысы және оның жұмысы: байланыс жиынтық щитімен трактор рамасына шарширді түрде бекітіледі. Щит байланыс жиынтық пен салмақ алаңы үшін негізі болып табылады, сонымен бірге ағаштар қисықтарын түзу үшін пайдаланады. Ағашты жатқызу алдында трактор лебедкасы тежелмейді. Бір ағаш немесе жиынтық байланысы бастапқы күйге тірек және негіздердің бұрылуы арқылы іске асады, сонымен бірге лебедка қосылуымен байланыс құрылысы басып тартады.

Істелген жұмыс есебі: орман кесу жұмыстары үшін пайдаланатын көліктер мен механизмдер жұмыс принципі мен құрылысын көрсету.

№ 8 Зертханалық жұмыс. Аз мөлшерлі мотопомпалар мен ранцелық шашушылар, олар орман өрттерін қарсы пайдаланылады

8.1 Жұмыс мақсаты

МЛН-2,5/0,25, МЛП-0,2, МЛВ-1 өз мөлшерлі мотопомпалар және орман шашушылары РЛО-М, ОРХ-3 (ОРХ-3М) құрылысын білу; өз мөлшерлі мотопомпалар мен ранцелық шашушылар жұмысқа дайындылығын негізгі жұмыс операцияларды білу.

Жұмыс орнының құрал-жабдығы: алаң, су арнасы, МЛН-2,5/0,25 мотопомпа, жүзу түріндегі МЛП-0,2 мотопомпа, РЛО-М, ОРХ-3 (ОРХ-3М) иыққа асатын бүркіткіш, оқу плакаттары.

Жұмыс барысы: өз мөлшерлі мотопомпалар мен иыққа асатын бүркіткішмен дайын күйінде танысу және реттеу үшін дағдыларды игеру.

8.2 МЛН-2,5/0,25 орман өрт сөндіру мотопомпасы

Мотопомпаның негізгі бөлшіктері мен бірліктері: «Дружба-4» мотопиланың қозғалтқышы, орталық насос, илгіш валымен және осьты насосымен сору түтігі, илгіш валды сөндіру механизмі, және өртке қарсы қолданылатын иілгіш түтігінің. Остік насос орталық насостың жұмыс дөңгелегіне аз уақытқа қосылады-тек қана сору түтігі сумен толу үшін, орталық насос жұмыс дөңгелегі содан кейін сөнеді.

Мотопомпа жұмысының технологиялық процесі: суға мотопомпа түтігін сеткалы фильтрмен 25-30см тереңдікке түсіреді. Қысым түтігін беру қолдарын өртті сөндіру жеріне қояды немесе сумен толтыру үшін резервуарға салады содан кейін қозғалтқышты қосады, су ернеуіне беру жеріне келгенде, остік насосты сөндіреді. Суды беру қашықтығын реттейді, аралық су 1 мотопомпа толтыру үшін, ал басқасы суды әрі қарай береді.

8.3 МЛП-0,2 жүзу түріндегі мотопомпа

Мотопомпаның негізгі жинақтау бірліктері: пенопластадан жасалған понтондар, рама-сырты, орталық бір бағанды насос, мотоара МП-5 «Урал-2» қозғалтқышымен байланысқан, жанармай бағы, 2 штативпен бекітілген, сонымен бірге сору түтегі мен қондырғылары бар тірек. Мотопомпа контейнерде болады, ол дорба ретінде мотопомпаны арқалап жүру үшін пайдаланылады және жанармай бағын орналастыру үшін.

Мотопомпа жұмысының технологиялық процесі: мотопомпа қалыпты жұмысы істеу үшін судың айнасы 0,9*0,9 м² және тереңдігі 0,15м. Мотопомпаның судың бетінде орналасуы тірек құрылыс арқылы жасалады. Су сору түтігк арқылы сукөлінен, өртке немесе бактарға беріледі.

8.4 МЛВ-1 орман өртін сөндіру жоғары қысымды мотопомпасы

Мотопомпаның негізгі құрылым бөлшектері: жанармай бағымен рама, МП-5 «Урал-2» мотопила қозғалтқышы, 3 сатылы орталық су насосын қосу үшін автоматтың фрикциялық муфта, арқылы қозғалтқыштан насос валын айналдырады, қозғалтқышты басқару гашеткасы, диаметрі 26мм, ұзындығы 120м қысым түтігі, бас жағында ауыстыратын шарыратқыш қондырғысы бар. Диаметрі 32мм, сорғыш, иілгіш түтік, мотопомпа насосын алдын ала толтыру үшін қол насосы, от сөндіру сұйықтықты соратын иілгіш түтік.

Мотопомпа жұмысының технологиялық процесі: 3 сатылы орталық насостың болуы өртке ұсақ дисперсті сұйықтықты беруді қамтамасыз етеді, бұл оның булануына жақсы әсер етеді, суытуды жақсартады. Су немесе отты сөндіру сұйықтық, иілгіш түтік арқылы өрт ортасына беріледі.

Қысым түтігі арқылы судың беру алыстығы және брандспойт арқылы су шашырауы дәрежесін реттеу: судың алысқа беруі, түтіктің өнімділігімен қысымынан, көлденең кимасынан, ішкі жағының өқдеу сапасына байланысты. Ол формуламен анықталады:

L = H/A Q²

L-түтіктің ұзындығы, H-насоспен дамытылатын күш, A-түтік қарсыласының коэффициенті, Q-су шығыны.

Су құрылысының өртпен төмен болуына байланысты суды белгілі қысыммен беру керек. Сондықтан:

L = H - (h1+h2) / A Q²

h1-түтіктің басталу және аяқталу айырмашылығы; h2-түтіктің аяғындағы қысым.

Брандспойт үшін (наконечник) бұрау арқылы су ағуын реттейді.

8.5 РЛО-М иыққа асатын орман бүркіткіші

Бүркіткіштің негізгі және жинақталу бірліктері: иық қабы, қол насосы, резенке шланга арқылы қапқа қосылған гидропульт, қап аузына орналасқан фильтр, ол құйылатын сұйықтықты фильтрлеу үшін орналасқан және ұзындығы реттелетін иық белбеулері.

Гидропульт жұмысы: гидропульт екі әсерлі қол поршенді насостан құрылған, ол тұтқасы мен штогы бар цилиндрден тұрады. Цилиндрден шток шыққанда клапан ашылады, ал штокты шариктің клапан жабылады және сұйықтық қаптан шланга арқылы цилиндрге барады.

а) шашылған су ағыны, б) қалыптасқан су ағыны, в) брандспойт соплосын жабу, 1-клапан, 2-саптама, 3-бүркіткіш, 4-ұшы, 5-тұрқы, 6-гайка, 7-серіппе.

19 сурет - Өрт мотопомпа бранспойт су шашыпау дәрежесін реттеу

Бұнда штоктың сыртқы қабырғалары мен цилиндрдің ішкі жағында артық қысым болады және сұйықтық одан шток ішіне шашыранушыға ұмтылады да, сыртқа шығады. Кері әсер кезінде цилиндрдің шариктік клапаны жабылады, ал шток клапаны ашылады. Бұнда қаптан сұйықтық берілуі тоқталады. Сұйықтық бөлігі үлестіргішке келіп сыртқа шығады. Су берілуі жапқыш орналасуымен реттеледі. Жапқыштың жабылғанда су ақпайды, жапқыштың басқа күйлерінде су шашыраңқы, дөңгелекке дейін, бір қалып болады. Қалыптанған ағыс ұзындығы 8 м, ал шашыраңқы 2 м. Сөмкелі орман шашыратушы РЛО-М орман өрттерін сөндіруде өз қолданысын табады.

8.6 ОРХ-3М иыққа асатын химиялық бүркіткіші

Бүркіткіштің негізгі бөлімдері: ауыспалы трубкасы бар екі кесіндіден тұратын резервуар, гидропульт және жабылу краны, құйатын мойын жапқышы және оған кіргізілген химиялық толтырушы, гидропультті резервуарда байланыстыратын шланг және бақылау клапаны.

Бүркіткіштің жұмыс ережелері: бүркіткішті жұмысқа дайындағанда жабылу клапанын жабады, құю мойынның клапанын ашады және бақылау кранына дейін толтырады.

Содан кейін резервуарға құйғышпен өрт сөндіру сұйықтығын бақылағыш кранына дейін құяды, содан кейін стаканды қойып, 110г қышқылды дайындайды (ақ түсті ұнтақ) және әр түрлі ұнтақ (калий 30г және 50 көмірқышқыл ұнтақ). Стаканға әр түрлі, содан кейін ақ түсті ұнтақ қосады, жібереді және бақылау клапанын жабады. Дозатордың кнопкасына басып оны 2-3 секундтен кейін босатады да бақылау клапанын жабады.

8.7 Шашыратқыш резервуарын беріктікке тексеру тәртібі

Резервуардың беріктігін жыл сайын жұмыс маусымы басталарда және күрделі жөндеу жұмыстарынан кейін тексереді, ол корпустан, поршен және бұрандадан тұрады. Бұл үшін қақпақты алып стаканды алады, майысқақ шланг штуцерін бұрап алып орнына біттеуішті бұрап қояды. Сосын жел береді, резервуарға су құяды. Резервуарың ішіне қысым 90 Па болу керек. Бұрқысымды 1 минуттай ұсанды. Содан кейін резервуардың тұрқын байқайды.

Бақылау сұрақтары

1. МЛН-2,5/0,25 мотопомпаның құрылысын айтыңыз?

2. МЛН-2,5/0,25 мотопомпаның осьтік насосың сорғыш түтігінің қандай жұмыс атқарады?

3. МЛП-0,2 мотопомпаның құрылысын айтыңыз?

4. МЛВ-1 мотопомпаның құрылысы мен ерекшілігін айтыңыз?

5. РЛО-М гидропульт бүркіткішінің құрылысы мен жұмысы туралы айтыңыз?

6. ОРХ-3 бүркіткішінің құрылысы мен құю тәрьібін айтыңыз?

№ 9 Зертханалық жұмыс. Тарту күшін пайдалануды есептеу

9.1 Жұмыс мақсаты

Студенттермен көліктің жұмыс қарсыластығын анықтау; дағдыларын табу; көлік-трактор агрегаттардың өндірісін анықтау; іс көрсеткіш пен маркер есебі; арнаулы гектарларда трактор жұмысын есептеу.

Өндірістік операцияларды орындау үшін, арналған көлік-тракторлық агрегаттар санының есебінде (агротехникалық және ормандық талаптар есебімен) трактордың тарту күйі мен орман шаруашылық машиналардың түрі мен маркасы, олардың жұмыс жылдамдығын есептеп таңдап алу керек. Трактордың түрі мен маркасын сайлап алу үшін, орман шаруашылық машиналарының жұмыс кедергісінің, тракторың тарту күшімен салыстыру керек.

Көліктің жұмыс қарсыластығын анықтау. Көліктің қарсыластық анықталуы 6 кестеде көрсетілген. Көліктің жұмыс қарсыластығын мына формула арқылы есептейді:

Rпл = K1 aпл B

Rпл - көліктің жұмыс қарсыластығы кг/м; K1-көліктің меншікті қарсыластығы кг/м; B- көліктің қамтау ені м; aпл- жырту тереңдігі, см.

Егер агрегатта 2 немесе 3 соқа болса жұмыс қарсылығын формула арқылы есептеуге болады:

Rагр = RM nM + Rcц

Rагр- агрегаттық жұмыс қарсылығы кг/м; RM -көлік қарсылығы жер жыртатын соқаның м; nM-агрегаттағы көлік саны; Rсц-тіркеуме қарсылығы кг; Rсц-тіркеуме қарсыластығы мына формула бойынша анықталады:

Rсц = f Gсц

f-шайқалу қарсыластың коэффициенті (0,14-0,16 тең); G -тіркеудің салмағы, кг

6 кесте - Машинаның меншікті кедергісінің мағынасына мысалдар, кг/м қамту ені:

Машина (құрал)

Жұмыс жағдайы

Қарсылық

Тісті борона (орта және жеңіл)

Ормандық алаңдар мен питомниктер

50-70

Орта бұрышты дискілі бороналары

Орман қыртысы жері

220-450

Орта бұрышты дискілі ауыр бороналары

Торфялық ауыр сазбалшық жерлері

450-1000

Толық өңдейтін табанды культиватор

Ормандық алаңдар, питомниктер

160-260

Дискілік сеялка

-

140-200

Катоктар

-бұжыр

-тегіс

-

250-400

350-500

25см тереңдікке жыртатын соқалар

-орта жер қыртысы

-ауыр жер қыртысы

-

1200-1400

1800-2500

20см тереңдікке өңделу фрездері

-

500-700

Себу көліктері, культиваторлар мен бороналарды тарту қарсыластығын анықтау. Жерді толық өңдеудегі борона тарту қарсыластығы мына формуласы бойынша анықталады:

Rб = K1 BМ

Rб - борона тарту қарсыластығы, кг/м; K1 - ені бім метр қамту құралдық меншікті кедергісі, кг/м; BМ - қамту кеңі, м.

Боронаның жерді аралық өңдеу формуласы бойынша анықталады:

Rб = K1 ( BМ - 2е nряд)

Мұнда е - өңделу қатары қоршау шеткі көрсеткіші; nряд - культиватор бір өкенде қамтыйтын қатар саны.

Егін салатын машинаның тарту кедергісі:

RМ = Rкач + ∑Rсош

RМ -егу машинаның тарту кедергісі; Rкач - сеялканың тірек дөңгелектерінің айналғандағы кедергісі; Rсош-сошниктер жұмысының жинақты қарсылығы.

Жүру тереңдігі 2-6см дискілік сошниктің тарту кедергісі 60-85 Н жетеді, Бір анкер сошниктің өткір бұрышымен 3-6см жерге кіруі 30-65 Н; анкер сошнигі кеспейтін бұрышы 2-6см жерге кіру 20-50 Н.

Трактордың толық пайдалануы. Бұны трактордың тарту күші коэффициенті бойынша анықталады.

ηисп = Rагр / Pкр.раб

ηисп -трактордың тарту күшін пайдалану коэффициенті; Rагр - агрегат тарту кедергісі; Pкр.раб -трактор ілгегіндегі тарту күші, кг;

Трактордың қалыпты жүктелген болып саналады, егер оның тарту күшінің коэффициенті 0,85-0,95. Трактор агрегатының жинақтау кезде тарту күшінің коэффициентінің көрсеткіші бірге жақын болу керек. Егер көліктің жұмыс қарсыластығы трактордың тарту күшінен үлкен болса, тракторды жиі төмен беріліске түсірудің әсерімен жұмыс сапасы төмендейді. Трактордың күші толық пайдаланбаса жанармай көп кетуі ықтимал.

9.2 Көлік-трактор агрегатының өндірістік есебі

Анықталған уақытта агрегатпен істеген жұмыс өндірістік деп аталады. Өңдіріс сағаттық, кезекпен және маусымдық болуы мүмкін. Жұмыс түріне байланысты өндірістік жер ауқымының гектарында көрінуі мүмкін (өнделген, егілген, себілген), километрде (орман құрату жұмыстары); м³ (жер қазу, дайындалған ағаш); ағаш түбірлерін қазып шығару саны.

Агрегаттың берілген уақытта жұмыс көрінісін теоретикалық өндірістігі деп аталады.

Егер агрегат В енімен бір сағат, 1 км/с жылдамдықпен жүрсе онда оның өндеген аумағы тік бұрыш болады. Бір жағы В-ға тең екінші ұзындығы L метр бір сағатта жүрген жолы. Бұл төрт тұрыштың аумағы агрегаттың өнімділігі.

Wт = B L

Wт -агрегаттың теориялық өндірісі; B- қамту ені, м; L-жол ұзындығы, м.

Орман шаруашылық агрегаттарының өндірісіне қамту ені, жылдамдық, және агрегат жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті әсер етеді.

Жұмыс қамту ені орман жұмыстарын орныдау кезінде агрегатта өндеу құралдарының саны, оның дұрыс тіркелеуіне, жұмысқа икемділігіне байланысты трактордың кезекті өнімділігі агрегаттың жұмыс уақыт ұтымды пайдалануға байланысты. Трактордың ақаулықтарына да байланысты тоқтау болады. Оларды азайтуға ұмтылу керек, жұмыс уақытының әр түрлі кедергесін жұмыс уақытының пайдалану коэфициенті К, деп айтады. Бұл жұмыс өнімділігінің жақсы элементі - пайдалы жұмыс уақыты

К = Т р.с.ф / Т р.с.т

Агрегаттың пайдалы жұмысына керек жұмыс уақытын көбейту үшін жай жүрістерді қысқарту қажет. Бұл үшін жұмысты ұйымдастыру қажет- агрегат қозғалысын таңдау, жүру ұзындығы, бұрылыстар сызбасы, технологиялық қызмет етуге уақытты қарастыру, техникалық реттеулер, ауысым арасында жасау керек. Көліктердің жақсы техникалық жағдайы мен жұмысты дұрыс ұйымдастыруда жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті 0,70-0,85 дейін жетеді.

Бір кезек уақытының өндірістік мағынасын формула арқылы анықтауға болады:

Wсм = 0,1 Bср Kт Vр Tсм

Wсм -кезек өнімділігі; Bср -агрегат кеңістігі;Kт -жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті;Vр -қозғалыстың жұмыс жылдамдығы, км/с; Tсм -ауысым ұзақтығы, с.

Агрегаттың жұмыс жылдамдығын анықтау. Трактордың техникалық мінездемесінде есптелген жүру жылдамдығы көрсетілген. Трактордың жұмыс жылуын анықтауда, қозғалыс жұмыс жылжуы кестеде көрсеткіштен кем екенін ескеру керек. Текке айналу коэффициенті жұмыс жағдайында көп өзгереуі. Текке айналу мағынасының көлемін формуламен есептеп жұмыс жылдамдығын есептеуге болды:

Vр = 0,01 Vрасч (100-б)

Vр -қозғалыстың жұмыс шапшандығы, км/с; Vрасч -берілген жылжуда қозғалыстың есепті жылдамдығы, км/с; б - текке айналу коэффициенті трактордың текке айналуының.

7 кесте - Стернеда қозғалыс мөлшерленуіне байланысты мөлшер

Трактор салмағы %

Трактордың текке айналу %

Дөңгелекті

Шынжыр табынды

20

20-40

40-60

60-80

80-90

90-100

100-110

3

3-6,5

0,5-11,5

11,5-17,0

17,0-21,5

21,5-46,5

26,5-30,0

0,5

0,5-1,0

1,0-2,0

2,0-3,0

3,0-4,0

4,0-4,5

4,5-5,0

Көліктік-трактор агрегатының бір смена уақытында өңделуі төмендегі формула арқылы анықтайды:

Wч/см = Wсм / Tр = 0,1 Bм Vр

Wч/см -ауысым уақытының 1 сағат ішінде өңделуі; Wсм -ауысым өңдірістігі; Тр -ауысымның жұмыс уақыты; Bм -агрегат енінің кеңістігі, м; Vр -агрегаттың жұмыс жылдамдығы, км/с.

Агрегат ауысымдық өнімділігін білгенде және берілген көлемді, көлік- ауысым санын және көлік-тракторлық паркін анықтауға болады. Көлік ауысым санын мына формула бойынша анықтайды.

m = Q / Wсм

m-көлік ауысым саны; Q- жұмыс көлемі; Wсм -ауысым өнімділігі.

Істелген жұмыс есебі: көлік жұмыс қарсыластығын формулаларын жазу. Машина-тарктор агрегатының бір сменалық өніміділігі, және жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті.

Бақылау сұрақтары

1. Соқаның жұмыс кедергісін есептеу үшін не білу керек?

2. Культиватордың жұмыс кедергісі қалай анықталады?

3. Сеялканың жұмыс кедергісі қалай анықталады?

4. Агрегаттың теориялық өнімділігі қалай анықталады?

5. Теориялық өнімділікті ауысу өнімділіктен айырмашылығын қалай айырады?

6. Жұмыс уақытын қолдану коэффициенті қандай факторларға тәуелді?

7. Қандай жағдайда трактордың күші толық пайдаланды деп есептеді?

8. Орман шаруашылық агрегаттарының өнімділігіне қандай факторлар әсер етеді?

№ 10 Зерханалық жұмыс. Тракторлар мен орман шаруашылық көліктері мен құралдардың ауысым сайын және кезеңдік техникалық қызмет көрсетілуі

10.1 Жұмыс мақсаты

Студентерді тракторлар мен орман шаруашылық көліктерінің смена сайын техникалық қызмет көрсету ережелеріне үйрету: № 1, 2, 3 кезеңді ТҚК ережелерімен және маусымдық қызмет жүмыстарымен таныстыру, бульдозер, түп қопарғыш және бұтақ кесушіні ТҚК ережелерімен таныстыру, оқушыларды орман шаруашылық көліктер мен құралдардың АҚК ережелеріне оқыту, МКҚК ережелерімен де таныстыру.

Оқуды өту орны: техникалық қызмет көрсету пункті.

Материалдық қамтылуы: трактор, орманшаруашылық көліктер, құралдар және механизмдер, саймандар жиынтығы, АҚК үшін қолданылатын құрал-жабдықтар.

Жұмыс барысы: «Руководство по техническому обслуживанию автомобилей в лесном хозяйстве» (1981) кітабін оқу керек.

АҚК және кезеңдік ҚК өткізу тәртібі. тракторларға Е.О өткізу: күш жылжуы мен жүру жүйесіндегі агрегаттар тарсылы мен дүбірі жоқтығына көз жеткізу. Бақылау құралдардың, жарық беру құралдары, дабыл, дыбыс құралдарының, трактордың басқару механизмдерін жұмысын тексеру, қозғалтқышты таңдау және гидравликалық жүйенін жұмысын тексеру, тракторды кір мен шаңнан тазалау, сыртқы бекітілу жағдайын тексеру, жанармай, май электорлит, суыту сұйықтығының ағуы жоқтығына көз жеткізу, шина жағдайын тексеру, жұмыс кезінде және қарауда ақаулықтарды жою, фильтрленген жанармайды негізгі және қосылу қозғалтқыш бактарына құю, жұмыс барысында май қысымы, суыту сұйықтық температурасын амперметр көрсеткіштерін, шығу газдар түсімен шина жағдайын тексеру.

10.2 № 1 тракторларға ТҚК ережелерін оқу

№ 1 ТҚК жұмыстары 60 көліктік сағаттан кейін өткізіледі. № 1 ТҚК-ге келесі операциялар жатады; тракторды жуу; май деңгейін тексеру, керек болса су насосының шкивына, таралған ролик тұрқысына, гидравликалық жүйе багына май құю; табан шынжырлы тракторда май деңгейін тексеру, керек болса, айналу тұрқысына құю, жылжу каробкасына, бағыттау жылжу, ұстап тұратын роликтер бағандарына және бастапқы дөңгелектерге құю; су насос подшипниктерін майлау, тіркеудің бастапқы муфта подшипниктерін, бұрылу механизмінің басқышын, рычагтарын, рөлдің тарту шарнирларын, рөлдің басқару валының втулка бұрылу цапфа подшипниктерін, генератор подшипниктерін, тежеу рычагтар валиктарын тексеру, ауатазартқыш шанды бөлуде саңылауларды тазалау, ауатазартқышта май ауыстыру, керекті шешілетін бөліктерді тазарту және ауыстыру; циклондық ауатазартқыш кассеталарын жуып, майға қою, желдеткіш белбеулері тартылуын реттеу; тығындылардағы ашық саңылауларды тексеру, аккумуляторға таза суды құю, банкалардың тіркелу беріктігін тексеру; майды тазалау фильтрін тазалап жуу, реактивті май центрифугасын да тексеру; жанармай бактарынан, фильтр қойғыш, ауыр және жіңішке май тазалауды тексеру, жанармай жүйесін толтыру, ауаны шығару; жанармай жолын тазалау, негізгі қозғалтқыш қақпақ саңылауларын тазалау, бұрылу механизмдердегі майлар қалдығын ағызып тастау.

10.3 Тракторларға № 2 ТҚК ережелерін оқып білу

№ 2 ТҚК № 1 ТҚК жұмыстарынан тұрады, ол 240-машина сағаттан кейін өткізіледі. № 2 ТҚК өткізуде келесі операцияларды жасау қажет. Негізгі қозғалтқыш картерінде майды ауыстыру (жұмыс істемейтін қозғалтқыш майлау жүйесін жуумен); май жеңгейін тексеру және керек болса рөлдік механизм тұрқысына, қосу қозғалтқыш редукторына, жетек шкивына, күш жылжуына, алдынғы көпір бастапқы жылжуына, редукторлар жоғарғы және астынғы және кардандық әкелу аралық тірек, алдынғы дөңгелек подшипниктерін, генератор подшипниктерін, берілу каробкасының басқару рычаг өсін, кардан валшлицалары, тіркеу муфта валының артқы подшипниктерін майлау, ауатазартқыш күйін тексеру, тазалу, жуу, майды тазалау фильтрі, жылжу каробкасын, гидравликалық жүйе бағын, алдыңғы және артқы көпір, жанармайды ауыр тазалау фильтрін тексеру; майды аздап фильтрлеу жіберу мүмкіндігін тексеру; майды жіңішке тазалау фильтрінен қалдықты құю, керек болса форсункаларды реттеу, жанармай таралу жолдарын тексеріп, май қалдықтарын, клапандар мен күйекте арасындағы саңылауларды, от беру электродтары арасында, тіркелудің басты муфтасын, бұрылу және тежелу муфталар бұрылу механизмін, шынжыр тартылу тежелуі, рөлдік басқаруды; тұрақты қуат және стартер генератор щеткалары мен коллектор жағдайын тексеру; электроөткізгіш және табылған ақаулықтарды жою; трактордың барлық байланыстарын тарту.

4. Тракторлардың № 3 ТҚК ережелерін оқу

№ 3 ТҚК келесі тәртіпте өткізіледі: қозғалтқыш суыту жүйесінен шлактар мен күйіктерді жою; тракторлардың жалпы жағдайына баға беру, оның қуаттық және экономикалық көрсеткіштерін анықтау; жанармай насос тұрқысынан; жіберу қозғалтқыш редукторынан, жылжу каробкасынан, алдыңғы көпір басты жылжу картерынан, кардан вал аралық тірегінен, рөлдік механизмнен, гидравикалық жүйе багынан майды ағызу, барлық бактарды жуу, алдыңғы дөңгелек подшипниктерін, су насос, генератор, тіркелу басты муфта, кардан валдың, белдік бұрылу, бұрылу муфта қосылу рычагтар майлануын ауыстыру, фетрлік пілтені маймен жағу негізгі қозғалтқыш цилиндрлер головкасын бекіту гайкаларын тексеру, керосинмен немесе дизель жанармайымен негізгі және жіберу қозғалтқыш бактарын, фильтр қою, жіберу қозғалтқыш фильтрін, карбюратор жанармай жіберу штуцерін жуу, тазалау фильтрі жуу және бөлшектерін ауыстыру; тіркеу муфтасын тексеру, реттеу, барлық байланыстар мен механизмдер тұрқыларына жаңа маймен майлау, механизм жұмысын тексеру.

Тракторлардың МТҚК ережелерін оқу. Күзгі-қысқы және көктемгі-жазғы кезеңдерге дайындық кезінде МТҚК өткізеді. Күзгі-қысқы кезеңге өтуде келесі ТҚК операцияларын жасау керек: термостат, дистанциялық термометр жұмысын тексеру; қозғалтқыштар, гидравикалық жүйеде, агрегаттарда және күш жылжуы мен жүру жүйесінің байланыстардағы жазғы майлары мен майлау материалдарын қысқыға ауыстыру; қозғалтқыш майлану жүйесінің май радиаторын жабу; қоректену жүйесін қысқы дизель жанармайымен толтыру және ауаны шығару; реле реттеуіші ұстаған жұмыс қуатын 13,5-тен 14,5 В-ға дейін көтеру; жұмысқа лайық аккумуляторды қою, тығыздығын қысқы қалыпқа келтіру; қозғалтқыштар үшін жылыту және жылы чехолдарды дайындау, тракторға бекіту; қозғалтқыш жалпы суыту жүйесіне жеке жылыту жүйесін қосу және жұмысын тексеру; суыту жүйесін қатпайтын сұйықтықпен толтыру.

Көктемгі-жазғы маусымға шығуда жылыту чехолдарын шешіп сақтауға беру; №3 ТҚК операцияларын орындау; жалпы суыту жүйесімен жылыту котелін ажырату; реле-реттеушісі 14,5-тен 13,5-ке жұмыс қуатын түсіру; электролит тығыздық қалпын қысқыдан жазғыға ауыстыру; қозғалтқыш қоректендіру жүйесін жазғы түр жанармайларымен толтыру; май радиаторын қосу, қозғалтқыштың суыту жүйесін сумен толтыру.

Бульдозерлер, түп қопарғыш бүтақ кесушілер ТҚК ережелерін оқу. АҚК тракторлардың АҚК операцияларынан тұрады; басқару механизмінің арнайы ілгіш құрал-жабдық арқылы тексеру; арнайы ілгіш құралды шан мен кірден тазарту; карта мен майлау сызбасына сәйкес (зауыт өндірушінің көліктерден құрылысы мен пайдалануы басшылығында) майлау; арнайы ілгіш құрал-жабдықты қарау және негізгі бекітілу жағдайын тексеру; барлық ақаулықтарды жою.

№ 1 ТҚК жүргізуде тракторлардың № 1 ТҚК операцияларын жүргізу керек; арнайы аспалы құрал-жабдықтың АТҚК; арнайы аспалы құралды жуу; пісірілген байланыстарды қарау.

№ 2 ТҚК тракторлардың және арнайы аспалы құрал-жабдықтардың операцияларын орындау болып табылады.

№ 3 ТҚК арнайы аспалы құрал-жабдықтар мен тракторлардың № 3 ТҚК операцияларын орындаудағы бағаны қарастырады.

МТҚК күзгі-қысқы және көктемгі-жазғы кезеңдерге дайындық кезінде өткізіледі.

Күзгі-қысқы пайдалану кезеңіне ауысуда тракторлар мен арнайы аспалы құрал-жабдықтар келесі кезеңдік ТҚК операцияларын жүргізу керек; қысқы майды жазғы майға ауыстыру; бір-бірімен байланысу бөлімдердің майлануын қысқыдан жазғыға ауыстыру.

Орман шаруашылық көліктеріне АТҚК жасау; тракторлардың АТҚК операцияларын жасау; көліктерді шаң-тозаңнан, кірден, өсімдік және ағаш қалдықтарынан тазарту; барлық байланыстар мен бөлімдердің жағдайын тексеріп, анықталған ақаулықтарды жою: бекіту, тіркелу байланыстарды тексеу, керек емес бөлшектерді ауыстыру; майлау кестесіне сай операцияларды орындау; орындалған жұмыс сапасын бақылау және жұмыс мүшелерімен аспалы құрал-жабдық, тіркелу құрылымының жағдайын тексерту; 3-4 сағат жұмыстан кейін агрегатты тоқтатып, барлық бөлшектердің жұмысқа лайықтығын қарау.

АТҚК-АТҚК операцияларынан тұрады, жұмыс органдарының жағдайын тексеру және анықталған ақаулықтарды жою, көліктердің ұзақ және аз уақыт сақтау жұмыстарына дайындығын орындау.

Орындалған жұмыс есебі: трактордың АТҚК операцияларын көрсет.

Бақылау сұрақтары

1. Техникалық қызмет көрсету (ТҚК) түрлерін айтыңыздар?

2. № 1-ші ТҚК-де қандай жұмыстар орындалады?

3. № 2-ші ТҚК-де қандай жұмыстар атқарылады?

4. № 3-ші ТҚК-де қандай жұмыстар атқарылады?

5. Көшпелі ТҚК-да атқарылатын жұмыстарын айтыныздар.

Әдебиеттер

1. Котиков В. М., Еремеев Н. С., Ерхов А. В. Лесозаготовительные и трелевочные машины - М. : Академия, 2004. - 336 с.

2. Винокуров В. Н., Силаев Г. В., Золоторевский А. А. Машины и механизмы лесного хозяйства и садово-паркового строительства - М. : Академия, 2004. - 400 с.

3 Метальников М. С. Практикум по лесохозяйственным
машинам - М. : Агропромиздат, 1990. - 126 с.

4 Лабораторный практикум технической эксплуатации автомобилей. Под ред. Шумика С.В. - М. : Высшая школа, 1984. - 176 с.

5 Завьялов С. Н. Мойка автомобилей. - М. : Транспорт, 1984. - 184 с.

6 Нанольский Г. М. Технологическое проектирование автотранспортных предприятий и станций технического обслуживания. - М. : Транспорт, 1985. - 231 с.

7 Кузнецов Е. С., Курников И. П. Производственная база автомобильного транспорта. Состояние и перспективы. - М. : Транспорт, 1988. - 231 с.

8 Газарян А. А. Техническое обслуживание автомобилей. - М. : Транспорт, 1989. - 255 с.

9 Техническое обслуживание и ремонт автомобилей / Под ред. Колесника Н. А. - М. : Транспорт, 1976. - 328

54