Такырыбы: Жасушаның химиялық құрамы

Мұғалім: Рашитов Нурлан Нурлыбекович

Пәні: Биология

Класс:8

Такырыбы: Жасушаның химиялық құрамы

Мақсаты: адам жасушасының химиялық құрамы туралы білімді тұжырымдау; органикалық дүниенің химиялык күрамынан байқалатын бірлікті көрсету.

Міндеті: "Жасушаның органикалық заттары" және "жасушаның бейорганикалық заттары" ұғымдарының мағынасын ашу; осы заттардың жасушадағы қызметін анықтау. Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан айыра білу біліктілігін қалыптастыру; окулыкпен өзіндік жүмыс жасауды қалыптастыру.

Құрал-жабдықтар: жасушаның органикалык жөне бейорганикалык заттарының үлгілері жөне кестелері; жануар және өсімдік жасушаларының суреттері.

Сабақ типі: аралас сипатта.

Әдістемелік шешім: оқытылған такырып бойынша жалпы сұхбаттасу; дәріс.

I. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Негізгі білімді өзектеу.

Жасушалардың қоршаган ортасын кан, лимфа, ұлпа сұйықтығы құрайды. Олар организмнің ішкі ортасын да құрайды. Организмнің ішкі ортасының құрамы мен физикалык-химиялык қасиеттері салыстырмалы түрде тұрақты болады.

Жасушалар үшін нағыз ішкі орта кызметін ұлпа сұйықтығы атқарады. Бұл сұйықтық арқылы жасуша оттек, қоректік заттарды қабылдайды,сондай-ақ алмасу өнімдерін бөліп отырады.

Тасымалдау жүйелері (кан жөне лимфа) ұлпа сұйықтығына қажетті заттарды жеткізеді және ондағы жасушаның тіршілік әрекетінің өнімдерін зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды.

1. Жасушадағы зат алмасу дегеніміз не?

2. Зат алмасу неге негізделген?

3. Ассимиляция термині қандай мағынаны білдіреді?

4. Диссимиляция дегеніміз не?

5. Организмнің өсуі ненің есебінен жүзеге асырылады?

6. Жасушалардың көбеюі қалай жүреді?

7. Тітіркену мен тітіркенгіштіктің мағынасы бірдей ме?

8. Қозғыштық деген не?

Ш. "Жасушаның химиялық құрамы" атты жаңа тақырыпты оқып-үйрену.

Мұғалім. Көміртек, сутек, оттек, азот- - негізгі элементтер бо лып табылады, олар өте түрақты химиялық байланыстарды он түзеді; бір-бірімен алуан түрлі қосылыстар түзіп әрекеттеседі.Көміртек, сутек, оттек көмірсулардың, майлардың жөне нәруыз дардың (нәруыздарда бүлардан басқа азот болады) күрамына кіреді.

Фосфор нуклеин қышқылдарының жөне өмбебап энергия көзі АҮФ-тің (АТФ) күрамдас бөлігі болып табылады. Көптеген нәруыздарда күкірт болатындығы анықталды. Темір гемоглобин молекуласының түзілуіне қатысады, мыс кейбір тотықтырғыш ферменттердің құрамында кездеседі, йод қалканша без гормоны (тироксин) молекуласының қүрамына енеді, кобальт В ₁₂ витаминінің құрамында болады.

Жасушадағы химиялық қосылыстардың мөлшері

(шикі масса үлесіне %-бен алғанда)

Химиялық қосылыс

шикі масса үлесіне %-бен шаққанда

Су

75-80

Бейорганикалық қосылыстар

1-1,5

Нәруыздар

10-20

Майлар

1,5

Көмірсулар

0,2-2

АТФ және басқа да органикалық заттар

0,1-0,5

Нуклеин қышқылдары

Мұғалім жасушадағы бейорганикалық және органикалық заттарға қысқаша сипаттама беріп, олардың рөлін атап шығады. «Жасушаның химиялық құрамын» кесте түрінде түгел қамтуға болады.

Молекулалық деңгей

Заттар

бейорганикалық

органикалық

Су

Минералды тұздар

Нәруыздар

Көмірсулар

Майлар

Нуклеин қышқыл-дары

80%-ға дейін

1-1,5% судың таралуы

С,О,Н,N,S

С,О,Н

С,О,Н

С,О,Н,Р

Еріткіш

Қызмет атқару

Ақ1,Ақ2, Ақ3,Ақ4, Ақ-аминқышқыл- дары(20)

Глюкоза С₆

D витамині

ДНҚ

Заттарды тасмалдау

Құрылыстық

Құрылыс-тық

Құрылыс-тық

Тұқым қуалау ақпаратын сақтайды

Жасушаның көлемі

Тасымал-даушы

Энергети-калық 17,6 кДж

Энергети-калық 17,6 кДж

Тұқым қуалау ақпаратын беру

Энергети-калық 17,6 кДж

Қор ретінде жиналады

Нәруыз биосинтезі

Ферменттік

Суда ерімейді

Қорғаныш-тық,т.б.қызметі

IV. Оқытылған тақырып бойынша білімді қорыту және жүйелеу.

1. Органикалық заттар қандай элементтерден тұрады?

'2. Жасушадагы ең күрделі органикалық заттарды атандар.

3. Глюкоза және крахмал қай қосылыстар тобына жатады?

4. Қандай заттар барлық тіршілік процестерін жүзеге асыру үшін кажет негізгі энергия көзі болып табылады?

5. Ферменттер заттардың қай тобына жатады? Олардың жасушадағы рөлі қандай?

V. Үй тапсырмасы: 6-параграф, тапсырманы орындау, сұрактарға жауап беру және тәжірибелерді жасау.

1. Екі стақан алыңдар. Екеуіне де шамалы су кұйып, біріншісіне жарты шай қасык крахмал, екіншісіне дәл сол мөлшерде кант салып, араластырыңдар. Крахмалы бар стақанда тұнбанын пайда болганыя бақылаңдар.

Қант пен крахмалдың суда ерігіштігі туралы қорытынды жасаңдар.

2. Тауык жұмырткасының акуызына 100 мл су және шамалы

түз қосыңдар. Акуыз ерітіндісінің аздаған мөлшерін бір стақанға құйып қыздырыңдар. Екінші стақанга бірнеше тамшы сірке қышқылын қосыңдар. Ақуыздардың касиеттері туралы қорытындыжасаңдар.

3. Кез келген майды салкын жөне ыстық суда ерітіп көріңдер. Қорытынды жасаңдар.