Жұмыр құрттар типіне жалпы сипаттама, көптүрлілігі

Оразақынова Майгүл Батырханқызы

№104 жалпы білім беретін мектептің

химия -биология пәні мұғалімі

Биология 7 сынып

Сабақ жоспарының үлгісі

Сабақтың тақырыбы: Жұмыр құрттар типіне жалпы

сипаттама, көптүрлілігі

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Оқушыларға жұмыр

құрттардың жалпы ерекшелігі

туралы білім беру.

2. Дамытушылық: Білімге құштарлығын дамыту үшін

ізденушілігін арттыру арқылы ойлау

қабілетін дамыту.

3. Тәрбиелік: Гигиена сақтауға үйрету.

Сабақтың типі: Жаңа білім меңгерту.

Сабақтың әдісі: Дәстүрлі емес - дебат сабағы.

Сабақтың жабдықталуы, көрнекілігі: Жұмыр құрттардың

сыртқы,ішкі құрылысы кестесі, іскерлік ойын

құралдары, дидактикалық және тест тапсырмалары.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Өткен тақырыпқа шолу: 1.Жұмыр құрттардың негізгі ерекшеліктері.

2.Қандай мүшелер алғаш осы типте дамыған?

ІІІ. Жаңа білім меңгерту кезеңі.

Нені білу керек?

1. Жалпы сипаттама.

2. Ерекшеліктері.

3. Негізгі өкілдері.

Жұмыр құрттар- денесі буылтыққа бөлінбеген, шұбалыңқы, цилиндр немесе ұршық тәрізді ұсақ жәндіктер. 20000 түрі белгілі, теңізде, тұщы суда, топырақта және паразитті тіршілік ететін түрлері бар. Олар протерозой заманында пайда болған, кембрий дәуірінде табылған.

Пайда болу араморфозы:

1. Денесі қуыс, сұйықтыққа толы, олар дене жасушасымен газ алмасады,

еркін қозғалыста мүшелер бір-біріне тәуелсіз жұмыс атқарады.

2. Жақсы дамыған жүйке жүйесі бар, олар жұтқыншақ жүйке

сақинасын түзеді.

3. Артқы аналь тесігі пайда болады.

4. Тек бірыңғай салалы бұлшық еттері болады.

5. Жыныстық бөлінумен ерекшеленеді.

Денесі - Ұзын ұршық тәрізді, көлденең қимасы дөңгелек, үш қабаттан түзілген: 1. Сірқабық - өлі ұлпа, құрт өскенде түлейді, жаңадан пайда болады.

2. Гиподерма.

3. Бірыңғай салалы бұлшық ет.

Денесі екі жақты симметриялы, дене қуысы алғаш пайда болған, іші сұйықтыққа толы болады.

Ас қорыту жүйесі - аузы денесінің алдында орналасқан, ас үш бөлімді ішекте қорытылады, қорек ішекке, одан бүкіл ағзасына таратылады да, қорытылмаған қорек қалдығы соңғы бөліктегі аналь тесігі арқылы сыртқа шығарылады.

Тыныс алуы мен қан айналу жүйесі - жоқ, жалпақ құрттар сияқты тыныс алады.

Жүйке жүйесі - арқа және құрсақ жүйке бағаналарынан құралады, жұтқыншақ жүйке сақинасы арқылы байланысады.

Сезім мүшелері - нашар дамыған.

Көбеюі - жынысты көбею, дара жыныстылар, жұмыртқа арқылы көбейеді.

Ұрықтанған соң ішекке бөлініп, қорытылмаған аспен сыртқа шығады. Олардың жұмыртқаларының саны 200000 асады. Бірнеше күннен соң дернәсіл өседі. Олар қол кірі арқылы т.б. ауызға түседі. Ішекте жұмыртқаны жарып шығып, қанға өтеді. Қаннан оң жақ жүрекшеге, оң жақ қарыншаға, одан өкпеге түседі. Қақырықпен сыртқа шығып, қайта жұтқаннан ішекке барады да, сондағы дайын аспен қоректенеді. 7-10 айдан соң тағы да жұмыртқалайды.

Өкілдері: Бірнеше класқа бөлінеді: 1- тікенбасты

2- бауыркірпікшелі

3- жұмыр құрттар

4- зымырақтар

5- қылқұрттар

Өсімдіктерде паразит тіршілік ететін түрлері - жіпшеқұрт. Ұзындығы 1 мм -ден аспайды. Жануарларда тері астында - суыртқы ( ришта ), бұлшық етте - трихинелла, ішекте - ішексорғы, үшкірқұрт. Бунақденелілерде - қылтықбас, зымырақ, бұлар адамға зиянсыз. Жылқыда - қылқұрт болады.

Пайдасы - бұлар балыққа , балдырларға, біржасушалы жәндіктерге қорек болады. Ал өздері бактерия, балдырлармен қоректенеді.

ІҮ. Білім бекіту кезеңі: Іскерлік ойын - дебат.

1-топ: Айыптаушылар

2-топ: Қорғаушылар

Биология пәнінен ізденуші топ оқушылары өздерінің рольдерін орындайды. Рольдер - прокурор, сот, дәрігер, валеолог, зардап шегуші адам, агроном, қорғаушы.

Прокурор: Тұрыңыздар, сот келеді!

Бізге мынандай арыз түсіпті. Бөсір ауруынан зардап шеккен адам.

Бұл адам өзінің шеккен зардаптары туралы айтып шығады.

Прокурор: Сөз айыптаушыларға беріледі.

Балалар дәрігері: Ішексорғының зияны туралы баяндайды. Орталық жүйке жүйесі зақымданады, балада мазасыздық байқалады, зат алмасу бұзылады, аллергиялық қоздыру пайда болады. Ішек қабырғасын тесіп тастайды. Бұл - бөсір ауруы.

Прокурор: Сөз қорғаушыларға беріледі.

Биолог: Биологиялық құрылысын айта келе, оның да тірі ағза екендігін , өмір сүру керектігін дәлелмен айтып береді.

Валеолог: Адам өзінің жеке басының тазалығын сақтауы керек екендігін айтады.

Екі топ өздерінің пікірлерін айтып, дәлелдейді. Прокурор істі жүргізіп отырады да, сот үкім шығарады.

Сот шешімі: Екеуі де айыпты деп танылды, жаза ретінде екеуіне де білім тексеру сұрақтары беріледі.

Ү. Білім тексеру кезеңі. Үй тапсырмасы мен жаңа сабақ бойынша-

1- дидактикалық тапсырмалар.

2- суретпен жұмыс , салыстыру.

3- Венн диаграммасын сызу.

4- Тест тапсырмасы.

5- биологиялық диктант.

ҮІ. Оқулықпен жұмыс.

1. 138- беттегі 124 суретпен жұмыс.

2. Қай класқа бөлінетінін дәптерге жаз.

3. Жұмыр құрттардың ерекшеліктерін топтап жаз.

ҮІІ. Білімді бағалау кезеңі.

ҮІІІ. Үйге тапсырма:

1-деңгей: Оқулықтан тақырыпты оқу, қосымша хабарлама дайындау.

2-деңгей: Шығармашылықпен жұмыс - суреттерін салу, құрылысын зерттеу.

3-деңгей: Тақырып бойынша тест құрастыру.