«Экология және биосфера »

Түсініктеме хат

Биосфера Жер шарының тіршілігі бар жерлерін қамтиды. Биосфера- атмосфераның төменгі, литосфераның жоғарғы қабатын және гидросфераны түгел дерліктей қамтитын тірі организмдердің тіршілк етуіне қолайлы табиғи орталар.биосферані қалыптасуы- ұзақ жылдарға созылған күрделі процесс. Алғашқы тіршілк су ортасында пайда болып, одан әрі тіршілік бірте-бірте құрлыққа шығып, бүкіл Жер шарына тарала бастаған.
Экология- биология ғылымының бір саласы. «Экология» терминін ғылымға алғаш рет неміс биологі Э. Геккель енгізді. Экология - тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын оларды қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.

Экология ғылымының бүгінгі күнгі маңызы да осыда жатыр. Қазір экология барлық ғылымдардың мақсаты мен мәнін ашатын кешенді ғылымдар жиынтығына айналды. Ойлап қарасақ, қоршаған ортадағы барлық нысандар бір-бірімен қарым-қатынаста ғана тіршілікке қолойлы жағдай туғызады. Яғни, тірі организм мен айнала қоршаған ортаны бөліп қарауға болмайды. Олар біртұтас арақатынаста ғана тұрақты дамиды, өсіп-өнеді, көбейеді. Жер шарына таралады. Міне, осыдан келіп экология ғылымының пәні, мақсаты мен міндеттері, мәселелері шығады.
Курстың оқытылуы:
Табиғатты пайдалануда өнегелілік және құқықтық принціпті сақтау,
өзінің тұрғылықты жерінің табиғатын белсенді қорғауы, оқып үйренуге,
табиғатты белгілі бір мөлшерде пайдалануды, экологиялық
жауапкершіліксіздіктің кері әсері туралы идеяларды насихаттауды жаңа
көзқарас негізінде қалыптастыру қажеттілігінен туындаған.

Курстың мақсаты:
Оқушылардың экологиялық білімдерін тереңдете отырып, оларды
шығармашылықпен ойлауға, өз бетінше шешім қабылдауға үйрету. Тірі организмдердің даму заңдылықтарын қоршаған ортасымен байланыстырып зерттеу арқылы биосферадағы тіршіліктің біртұтастылық, тұрақтылық ұстанымын ұалыптастыру. Ал оның негізгі міндеттеріне тірі организмнің айнала қоршаған ортасына әсерін зерттей отырып, биосферадағы тіршіліктің тұрақты дамуын қамтамасыз ету, биоқорларды тиімді пайдалану әрі қорғау және экожүйедегі өзгерістердің алдын алу мәселелері жатады.
Курстың міндеті:

1.Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру проблемасын теориялық жағынан негіздеу.

2. Экологиялық тәрбие мен білім беруді жергілікті жердің табиғатын қорғау міндетімен ұштастыру.

3. Оқушы экологиялық білімін табиғатқа қамқорлық жасауға

дағдаландыру жолдарын қарастыру.

4. Оқушыларға биосфераның қалыптасуы жайлы ұғындыру.

«Экология және биосфера »

(аптасына 2 сағат, жылына 68 сағат)

№

Тақырыбы

Сағат саны

Мерзімі

Жұмыс

әрекеті

Оқушы әрекеті

1

Кіріспе. Экология пәні нені зерттейді

Дәріс

Конспект

І. Экология негіздері (15 сағат)

2

Эколгия ғылымының қалыптасу кезеңдері мен құрылымы

Талдау

Кесте толтыру

3

Ғылыми-техникалық прогрестің қоршаған ортаға әсері

Әңгіме

Ізденіс

4

Биосфера туралы түсінік

Пікірлесу

Өз көзқарасы

5

Атмосфераны ластайтын зиянды заттар

Әңгімелесу

Ізденіс

6

Гидросфера экологиясы

Дәріс

Конспект

7

Су көздерін ластайтын заттар

Өзіндік жұмыс

Іздену

8

Табиғатты тиімді пайдалану және табиғатты қорғаудың негізгі бағыттары

Әңгімелесу

Талдау

9

Ауыл шаруашалығы жерінің техонгендік ластану мәселелері.

Дәріс

Конспект

Сызбанұсқа құрау

10

Адамзаттың экологиялық проблемаларды шешу жолдары.

Дәріс

Конспект

11

Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары

Дәріс

Конспект

12

Табиғат қорғаудың экологиялық негіздері.

Дәріс

Конспект

13

Апатты аймақтардың зардаптары қаншалықты?

Жеке тапсырма

Ізденіс

Баяндама

14

Жануарлар экологиясы

Дәріс

Конспект

15

Адам эколгиясы

Өзіндік жұмыс

Ізденіс

16

Адам мен табиғат әрқашанда егіз

Өзіндік жұмыс

Буклет жасау

ІІ. Табиғи және антропогенді экожүйелер (6 сағат)

17

Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға тигізетін әсерлері.

Жұппен жұмыс

Сызбанұсқа құру

18

Экологиялық апаттардың жалпы сипаты мен зардаптары.

Жеке жұмыс

Баяндама

19

Қоршаған ортаны ластайтын заттар.

Өзіндік жұмыс

Ізденіс

20

Қоршаған ортаның химияляқ ластануы.

Дәріс

Конспект

Кесте толтыру

21

Қоршаған ортаның радияциялық ластануы.

Дәріс

Конспект

Кесте құрау

22

Қоршаған ортаның биологиялық ластануы.

Дәріс

Конспект

Сызбанұсқа құрау

ІІІ. Экологиялық мәселелер (12 сағат )

23

Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары.

Жеке жұмыс

Реферат

24

Қазақстан полигондары.

Жеке жұмыс

Реферат

Альбом

25

Арал теңізінің экологиясы

Топпен жұмыс

Реферат

26

Балқаш көлінің экологиясы

Жұппен жұмыс

Реферат

27

Каспи теңізінің экологиясы

Жұппен жұмыс

Реферат

28

Қала және ауыл экологиясы

Топтағы жұмыс

Сурет жинау

29

Өндіріс экологиясы

Дәріс

Конспект

30

Табиғатты тиімді пайдалану

Дәріс

Кесте толтыру

31

«Таза табиғи орта-Қазақстан-2030»

Жарыс сабақ

Табиғатқа теңеу сөздер

32

Кең байтақ-Қазақстаным

Дәріс

Ізденіс

33

Туған өлкем табиғатың қандай көркем

Жұптағы жұмыс

Ізденіс

34

Экологиялық сана, этика және мәдениет

Жеке тапсырма

Ізденіс

IY.Экожүйелер (10 сағат)

35

Биосфераның алаунтүрлігі

Дәріс

Кесте толтыру

36

Биосфераның түрлік құрамы

Дәріс

Реферат

37

Табиғаттағы көміртек және азаот айналымдары

Дәріс

Конспект

38

Биосферадағы биохимиялық процестер

Жеке жұмыс

Сызбанұсқа құрау

39

Ғаламдық экологиялық мәселелер

Дәріс

Буклет жасау

40

Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер

Пікірлесу

Реферат

41

Топырақтың ластануы және тозуы

Пікірлесу

Кесте толтыру

42

Ормандардың жойылуы

Әңгімелесу

Альбом жасау

43

Су жүйелерінің ластануы

Талдау

Конспект

44

Экологиялық факторлар

Дәріс

Конспект

45

Антропогендік факторлар

Әңгімелесу

Кесте толтыру

Y. Экожүйедегі энергия ағымы (12 сағат)

46

Организмдердің тіршілік ету ортасына бейімделуі.

Дәріс

Конспект

47

Әртүрлі түр популяцияларының өзара әрекеттесуі

Дәріс

Реферат

48

Бірлестіктегі организмдердің функционалды топтары

Талдау

Сызбанұсқа толтыру

49

Энергия ағыны және қоректік тізбек

Дәріс

Конспект

50

Экожүйедегі өоректік тізбек және энергия ағыны

Жеке жұмыс

Кесте толтыру

51

Экожүйелердің қасиеттері. өзін-өзі реттеу

Дәріс

Конспект

52

Агроценоздар

Пікірлесу

Ізденіс

53

Экологиялық білімді адамның іс-тәжірибесінде пайдалануы

Дәріс

Кесте толтыру

54

Экологиялық бизнес

Әңгімелесу

Реферат

55

Эколгиялық нарық

Дәріс

Конспект

56

Эколгиялық менеджмент

Дәріс

Реферат

57

Агроценоз бен табиғи биоценоздың негізгі айырмашылықтары

Дәріс

Кесте толтыру

YI. Экожүйелердің құрылымы (11 сағат )

58

Химиялық қосылыстардың пайдаланудың зардаптары

Әңгімелесу

Ізденіс

59

Қазба байлықтарын игерудегі проблемалар

Пікірлесу

Сызбанұсқа толтыру

60

Сынақ полигондарына пайдаланылған жерлердің жағдайы

Дәріс

Конспект

61

Жасанды табиғи бірлестіктер

Жеке жұмыс

Кесте толтыру

62

Адамның іс-әрекеті әсерінен экожүйелердің алмасуы

Дәріс

Конспект

63

Экожүйедегі қоректік тізбек және энергия ағыны

Дәріс

Сызбанұсқа толтыру

64

Биоценоздың кеңістік құрылымы

Топпен жұмыс

Конспект

65

Экожүйелер

Дәріс

Реферат

66

Су тіршілік ортасы

Пікірлесу

Ізденіс

67

Абиотикалық, биотикалық факторлар

Дәріс

Кесте толтыру

68

Қорытынды сабақ

Жеке жұмыс

Конспект

Әдебиеттер


1. Байханов С. «Табиғатым тағдырым». Алматы,

«Қайнар» 1991 жыл

2. Сағымбаев Ғ. Атмосфералық ауаны сақтау.

«Экология негіздері» Алматы 1995 жыл

3. Шайхислямова.Қ.О, Нұғыманов И. Адам, қоғам,

табиғат жүйесінде. «Биология,

география және химия» №5 1999 жыл

4. Жияева В. Құстарға қамқорлық «Экологиялық

жаршы» №3 наурыз 2000 жыл

5. Баттасов И, Князев А. Қопаға қамқорлық

«Экологиялық жаршы» №5 мамыр 1999 жыл

Бағдарламаның базалық мазмұны:

Кіріспе бөлімінде (1 сағат )

Тірі ағзалардың өзара және тіршілік ететін ортасымен арақатынастарын маңызы. Экология пәнінің мазмұнымен таныстыру. Экология ғылымының табиғат жайлы барлық жаратылыстану мен қоғам ғылымдардың жинақталған білімнің қорыта келіп, табиғат пен қоғамның байланысын өмірдегі маңызын түсіндіру.

І. Экология негіздері (15 сағат )

Экология негіздері биологиялық әрі географиялық микро- және макроэкожүйелерді олардың уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы мен танысады.

Экология ғылымының негізгі мәселелерімен танысады:

• Организмдердің бір-бірімен қарым- қатынастары мен ұоршаған табиғи ортасы жайлы;

• Биоценоз, экожүйелердегі уақыт пен кеңістікке байланысты туындайтын өзгерістер;

• Табиғат ресурстары, оларды тиімді пайдаланудың және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздері;

• Адам-қоғам- табиғат арасындағы ұйлесімділік байланыстар;

• Биосфера шегіндегі географиялық заңдылықтардың сақтауды қамтамасыз ету;

• Биосферадағы тіршілікті ұалыпты жағдайда сақтаудың дүниежүзілік мәселелерін шешу.

ІІ. Табиғи және антропогенді экожүйелер(6 сағат)

Табиғи және климаттық жағдайларға байланысты бірнеші түрлі табиғи экожүйелерді ажыратады. Құрлықты экожүйелерді жүйелеудің негізінде жергілікті өсімдік жамылғысы тиіптерімен танысады. Адамның шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде түзілген экологияға қоршаған ортаға тигізген зияндары зардаптарына тоқталамыз.

ІІІ. Экологиялық мәселелер (12 сағат)

адамның табиғатты пайдалануға байланысты іс-әрекеттері, ғаламшардағы тіршілік үшін қолайсыз өзгерістерге, дүниежүзілік және Қазақстандағы экологиялық мәселелерге тоқталамыз.

IY.Экожүйелер (10 сағат)

Табиғатта белгілі бір аймақты мекен ететін әртүрлі түрлердің популяцилары бәрегей жүйелермен бірлестіктерге тоқталамыз. \

Y. Экожүйедегі энергия ағымы (12 сағат)

Экожүйеде органикалық қосылыстар бейорганикалық заттардан автотрофтардың тарапымен танысамыз. Зат айналым жүйелеріне тоқталамыз.

YI. Экожүйелердің құрылымы (11 сағат )

Экожүйенің құрамына ағзалардың топтары продуценттер, консументтер және редуценттерге тоқталамыз.